Achmat Dangor

Achmat Dangor
Geboorte	30 November 1948 Johannesburg
Sterfte	6 September 2020 (op 71)
Nasionaliteit	Suid-Afrika
Beroep	Skrywer, digter
Eerbewyse	Herman Charles Bosman-prys
Bekende werke	Kafka's Curse, Bitter Fruit

Achmat Dangor (* 30 November 1948 in Johannesburg - 6 September 2020) was 'n tussentydse direkteur vir die Wêreldvigsveldtog (World AIDS campaign). Dangor was ook 'n digter, toneel- en romanskrywer. Hy is veral bekend as skrywer van die boeke Kafka's Curse (1997), waarvoor die Herman Charles Bosman-prys aan hom toegeken is, en Bitter Fruit (2001). Hy het ook drie digbundels, ’n novelle en ’n kortverhaalbundel die lig laat sien.

Dangor was in die jare sestig en sewentig in die politiek aktief, o.a. in die skrywersgroep Black Thoughts. As gevolg hiervan is 'n publikasieverbod in die jare sewentig op sy werk in Suid-Afrika geplaas. Hy doseer daarna 'kreatiewe skryfkuns' aan die Stedelike Universiteit van New York. In 1992 wen hy die BBC-prys vir Afrika-poësie. Hy was tot 2001 die direkteur van die Nelson Mandela Kinderfonds.

Lewe en werk

Dangor is in 1948 in Newclare in Johannesburg gebore as die naasoudste van nege kinders, waarvan agt seuns en een dogter. Sy pa, Ebrahim Dangor, was die kind van ’n Indiërman en ’n Afrikanervrou, terwyl sy ma van Kaaps-Maleise afkoms is. Newclare was in die beginjare van apartheid ’n kosmopolitiese voorstad, waar mense van alle rasse gewoon het. Toe swart mense in terme van die Groepsgebiedewet uit die voorstad verwyder is, maak die verlies van sy vriende hom polities en sosiaal bewus. As klein kind bly hy lank by sy ouma in Fordsburg. Hoewel sy huistaal Afrikaans is, gaan hy na Engels-medium skole en gaan ook elke dag na die Madressa (Islamitiese skool). Na skool lei hy ’n nomadiese lewe en spandeer tyd in plekke soos Kaapstad, Port Elizabeth, Grahamstad, Kimberley, Victoria-Wes en ’n plekkie met die naam Buurmansdrift naby Mahikeng. Hy trou jonk met Beverly en hulle het twee kinders (Zain en Justine), maar die huwelik word later ontbind. Vir ’n lang tyd werk hy by die kosmetiekfirma Revlon, waar hy as arbeider begin en later ’n senior bestuurder word in beheer van aankope, vervaardigingsbeplanning en vervoer. Reeds op ’n jong ouderdom is hy polities aktief en as lid van die militante jeugvleuel van die Arbeidersparty en die skrywersgroep Black Thoughts word hy deur die vorige Suid-Afrikaanse Regering verban vanaf 1973 tot 1978. Gedurende hierdie tydperk woon hy in Riverlea in Johannesburg. Aangesien dit onmoontlik is om in aanraking met ander mense te kom, verwyl hy die tyd deur eindeloos te skryf.

Hy studeer letterkunde aan Rhodes-universiteit. In die tagtigerjare is hy een van die stigterslede van die Congress of South African Writers en hy word ook in 1991 tot vise-president van hierdie organisasie verkies. Vanaf 1986 is hy op versoek van Desmond Tutu betrokke by die Kagiso Trust, wat op daardie stadium die grootste ontwikkelingsagentskap onder beheer van swart mense is. In 1991 word hy besoekende professor in Suid-Afrikaanse letterkunde aan die City University of New York (die Haarlem-kampus). In 1993 keer hy terug na Suid-Afrika en word aangestel as hoof van die sekretariaat van die Droogte Forum, wat deur die nuut ontbanne vryheidsbewegings, kerke en gemeenskapsorganisasies gestig word om verligting te bewerkstellig vir diegene wat deur die swaar droogtes van daardie tyd geteister is. Hierna aanvaar hy in 1994 ’n direkteurskap by die Independent Development Trust, ’n organisasie wat hom op plattelandse ontwikkeling toespits, en word dan bedryfshoof van die Nelson Mandela Kinderfonds tot 2001. In hierdie jaar verhuis hy na New York, waar sy tweede vrou, die Skotse Audrey, tydelik vir die Verenigde Nasies werk. Hy word daar aangestel as interim Direkteur van die Wêreldvigsprogram en in 2004 aanvaar hy ’n pos as Direkteur van Kommunikasie by die Verenigde Nasies se Program oor Vigs (UNAIDS), waarvoor hy na Genève in Switserland verhuis. By sy terugkeer na Suid-Afrika in Januarie 2007 word hy uitvoerende hoof van die Nelson Mandela Stigting.

Familie

Dangor was die broer van die ANC-politikus Jessie Duarte.

Skryfwerk

Hy begin poësie skryf terwyl hy nog op skool is. Tydens die periode van sy inperking skryf hy prosa en hy beskou sy letterkundige arbeid in hierdie tyd as vrugtevol. Sy gedigte word na opheffing van sy inperking veral in Staffrider gepubliseer en later ook in English Academy Review. In 1981 debuteer hy met die publikasie van Waiting for Leila, ’n novelle en ’n aantal kortverhale. Die titelverhaal ondersoek die ervarings van ’n outsider-figuur in die Suid-Afrikaanse gemeenskap, waar die politiek van die land sy gevoel dat hy nêrens hoort nie verder kompliseer. Waiting for Leila word in 1981 bekroon met die Mofolo-Plomer-prys. ’n Kortverhaal gebaseer op sy ondervindings, Lost, wen in 1993 die Cosmo / IGI Life Vita kortverhaalkompetisie. Hy publiseer die kortverhaal A reason to love in 2004 in Tydskrif vir Letterkunde.

In 1997 wen hy die Herman Charles Bosman-prys vir die roman Kafka's curse. Die roman Bitter fruit behandel die gelatenheid van die nuwe elite in Suid-Afrika, wat hulleself verryk en vergeet van diegene wat steeds sukkel ten spyte van die demokrasie. Die hoofkarakter Lydia sukkel om die pyn te verwerk van haar verkragting deur ’n veiligheidspolisieman in apartheid Suid-Afrika. Haar man, Silas, is as tussenganger van die Waarheid-en-versoeningskommissie en die regering te betrokke met die lelike van die ou Suid-Afrika om ’n nuwe begin te bou. Hulle het ’n probleemkind, Mikey, wat uitvind dat die polisieman sy biologiese vader is. Bitter fruit haal in 2003 die kortlys vir die IMPAC Dublin Literary Award en in 2004 die kortlys vir die Booker-prys.

Sy jongste roman verskyn in 2013 met die titel Strange Pilgrimages, en bevat 'n versameling kortverhale wat die "struggle" in Suid-Afrika as hoof tema het.

Majiet is ’n drama oor ’n Maleise slavin wat die onwelkome aandag van haar meester weerstaan, maar dan deur sy seun aangerand word. Dit is ’n verwerking van ’n drama wat in Arabies in 1740 in Kaapstad geskryf is en waarskynlik in die Slawelosie aan die bopunt van Adderleystraat opgevoer is.

Sy gedigte word gebundel in Bulldozer en Private voices. Hierin ondersoek hy veral die effek van apartheid, veral die balans tussen ’n haat vir die regime en ’n liefde vir die land. Bykans die helfte van die gedigte in “Bulldozer” is in Afrikaans. Private voices wen in 1992 die BBC-prys vir Afrika-poësie. Sy werk word in verskeie tale vertaal en van sy gedigte word opgeneem in Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte. Saam met Michael Chapman stel hy in 1982 die versamelbundel Voices from within: Black poetry from South Africa saam.

Publikasies

Jaar	Titel van publikasie
1981	Waiting for Leila
1983	Bulldozer
1986	Majiet
1989	The Z Town Trilogy
1992	Private voices
1997	Kafka's curse
2003	Bitter fruit
2013	Strange Pilgrimages
2017	Dikeledi: Child of Tears, No More

Bronne

Boeke

• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel I. J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 2. J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1999
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 3. J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 2006

Tydskrifte en koerante

• August, Tyrone. Slum life and group removals spurred new black author into limelight. The Star, 14 Oktober 1981
• Boekeredakteur. Achmat Dangor haal Booker-kortlys. Die Burger, 23 September 2004
• Brown, Audrey. Die onthou en vergeet van ’n township-kind. Insig, Januarie/Februarie 2002
• Dangor, Achmat. Ek probeer my vergete moedertaal herwin. Beeld, 1 Augustus 2000
• Medewerker. Man Booker: SA skrywer haal gesogte kortlys. Beeld, 27 September 2004
• Nieuwoudt, Stephanie. Bitter vrug: ’n nuwe soort protes-letterkunde. Die Burger, 1 November 2001

Eksterne Skakels

• Onderhoud met Achmat Dangor op the-ledge.com Geargiveer 26 September 2007 op Wayback Machine (en)