Broodwortel

Die broodwortel word verkry van die broodwortelplant (Manihot esculenta) en is veral in die tropiese lande 'n belangrike voedselbron. Dit word ook kassawe of maniok genoem. Die wortels bevat baie water en stysel, maar min proteïene, min vitamiene en byna geen vette nie. Dit word hoofsaaklik gebruik vir die setmeel daarin, waarvan onder meer brood gebak kan word.

Broodwortelplant[wysig | wysig bron]

Die broodwortelplant is houtagtig en het handvormige blare wat diep ingesny is en meestal uit 5 tot 7 lobbe bestaan. Die setmeel of stysel word in die wortels opgegaar. Die plant aard die beste in ŉ warm, vogtige klimaat, veral tussen ongeveer 30˚ NB of 30˚ SB. Die temperatuur moet verkieslik hoër as 10 ˚C wees en die reënval kan wissel tussen 500 tot 5000 mm per jaar. Die volwasse plant is redelik droogtebestand. Broodwortelplante kan in uiters arm grond groei en steeds 'n redelike oes lewer.

Hulle word normaalweg nie volgens vasgestelde seisoene geoes nie, maar volgens voedselbehoeftes benut. Die groeiperiode is gewoonlik van 6 tot 12 maande, of kan strek tot 18 maande, wanneer dit die beste setmeelproduksie lewer.

Geskiedenis[wysig | wysig bron]

Die plant stam uit Sentraal-Amerika en uit Brasilië. Die Portugese het reeds in 1494 daaroor geskryf en het dit in die 16de eeu na Afrika uitgevoer. In Asië het dit eers in 1835 bekend geword, maar in die tydperk 1919-1941 is 98% van broodwortelmeel op Java geproduseer.^[1]

Voedselbron[wysig | wysig bron]

In sommige tropiese gebiede het die broodwortels as gevolg van die geweldige toename in die bevolkingstal die stapelvoedsel geword. Dit het belangrike graangewasse, soos byvoorbeeld rys, vervang en kan wanvoeding veroorsaak as daar nie aanvullende kosse by die dieet gevoeg word nie. Die broodwortel het nie naastenby die voedingswaarde van graan nie en kan met uitsluitlike inname eiwitvlakke gevaarlik laag laat daal. Die jong blare kan egter as 'n groente gebruik word omdat dit ryk is aan eiwitte (proteïene).

Vir menslike inname moet spesiale voorsorg getref word voordat die broodwortel geëet word. Die wortels bevat 'n sianogeen-glukosied, wat onder die invloed van 'n sekere ensiem blousuur (HCN) vorm. Die gifstof kan verwyder word deur die wortels te rasper, dit te laat gis en daarna te verhit. Deur dit net te kook, kan die ensiem vernietig word, hoewel dit dan nog glukosied bevat, wat op sigself egter nie giftig is nie. Die belangrikste lande waar die broodwortel gekweek word, is Brasilië, Indonesië, Nigerië, DR Kongo, Thailand, Indië en Burundi.

Behalwe vir menslike gebruik word die wortels ook as veevoer verwerk en dikwels in die vorm van gedroogte korrels na ander gebiede uitgevoer. In Suid-Afrika word die broodwortel gekweek vir die bereiding van tapioka, 'n korrelrige meelstof wat onder andere in nageregte gebruik word.^[2]