Daan Retief

Daan Retief
Alias	Staal Burger
Geboorte	22 Februarie 1926 Maitland, Kaapstad
Sterfte	10 Desember 1990 Florida, Gauteng
Nasionaliteit	Suid-Afrika
Skool	Hoërskool Jan van Riebeeck
Beroep(e)	Akteur, vervaardiger, regisseur
Toekennings	SA Akadiemieprys vir Letterkunde
Internet-rolprentdatabasis-profiel

Daan Retief (1926–1990) was 'n Suid-Afrikaanse akteur, radio-omroeper, draaiboekskrywer, rolprentregisseur en -vervaardiger. Retief was veral bekend as die speurder, Staal Burger in die gelyknamige radioreeks.

Lewe en werk

Daniël Arnoldus Retief is op 22 Februarie 1926 in ’n spoorweghuis langs Koebergwegstasie in Maitland, Kaapstad, gebore as seun van Daniël Myburgh Retief en Petronella Johanna Albertyn. Hy is die naas jongste van ses kinders en sy broers en susters is Adriana Johanna, Jacobus Myburgh, Edna Victoria, Dirk Hugo Albertyn en Petrus Johannes. Hy word groot in die Strand, Durbanville en Kaapstad, waar hy meeste van sy kinderjare in ’n weeshuis deurbring. Hier matrikuleer hy in 1943 aan die Hoërskool Jan van Riebeeck.

Hierna word hy in 1946 ’n beroepsakteur by die Hendrik Hanekom-Geselskap tydens hulle opvoering van die drama Met die waters wat verby is en speel in nog vyf stukke by hulle voordat hy met die stigting van die Nasionale Toneelorganisasie daarby aansluit. In die jare 1946 tot 1954 deurkruis hy die land op talle toneelreise. Dan sluit hy in 1955 as omroeper by die Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie (SAUK) se Afrikaanse diens aan. Hy is die bekende stem van Staal Burger van die radioreeks met dieselfde naam wat hy saam met Fanus Rautenbach skryf.

Jamie Uys vra hom in 1969 om ’n rolprent oor Staal Burger te maak en hy skryf die draaiboek en is regisseur van hierdie film. Van hierdie tyd is hy ’n voltydse filmregisseur van onder andere die films Breekpunt, Die rebel, Salomien, Soekie, Sonja, Night of the puppets en Beloftes van more. In 1981 skakel hy oor na televisie as regisseur. Televisiereekse onder sy regie sluit in Guilliam Woudberg, Die seders van Lebanon, Die jare daarna (wat hy reeds in 1958 as ’n radiodrama skryf en dit baseer op sy eie ervaring na skoolverlating), Transkaroo en Jasper le Feuvre. Sy radiodrama Die vlakte duskant Hebron word ook deur Nic de Jager as reeks vir die televisie verwerk.

Hy is getroud met Tertia Prinsloo en die egpaar het twee seuns, Alexis Ignatius en Daan André. Sy seun, Alexis Retief, maak later naam as sielkundige en bedrewe kortverhaalskrywer.

Daan Retief is op 10 Desember 1990 oorlede

Skryfwerk

Hy lewer skryfwerk in allerlei genres wat insluit talle kortverhale in tydskrifte (sommige onder skuilname) en ’n indrukwekkende lys oorspronklike bydraes vir die Afrikaanse Diens van die SAUK, wat insluit elf vervolgverhale (waaronder Vygiestrand se mense, Die muur langs Duinekraal en Hoor jy die seemeeu), sewe stukke wat in Kleinteater uitgesaai is en ten minste vyf dramas vir radioteater.

Sy bekendste werk, Die ondernemer, word aanvanklik as radiodrama geskryf en in 1967 verower dit die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns se SAUK-prys vir Afrikaanse Radiohoorspele. Hierin word die kleindorpse stryd tussen argetipiese inwoners uitgebeeld. Die begrafnisondernemer verkry vervulling in die prominensie wat hy geniet wanneer hy voor die lykstoet uit loop. ’n Sameloop van omstandighede fnuik egter hierdie ambisie van hom en sy strewe tot vergelding neem dan patologiese afmetings aan. Retief se eie Engelse vertaling van die hoorspel word as The Undertaker in Radio Theatre van die Engelse diens van die SAUK uitgesaai. Die stuk word later vir die verhoog verwerk en gepubliseer.

In 1968 skryf hy ’n drama oor die geboorte van Christus vir marionette, Die Kersverhaal, wat deur Bess Finney opgevoer word.

Sy hoorspel Hoor jy die seemeeu word opgeneem in die versamelbundel Debuut, wat versorg is deur Ciska en Francois Marais. Sterk dramatiese gebeure speel af by ’n klein dorpie aan die kus, waar ’n fisiese tragedie ook aanleiding gee tot diep menslike tragiek. Die stuk se stygende spanningslyn lei eindelik tot ’n treffende, dramatiese ontknoping.

Die konsertinakoning is aanvanklik ’n radiovervolgverhaal wat oor die Afrikaanse diens van die SAUK uitgesaai is en wat dan in romanvorm verwerk en gepubliseer word. Dit vertel die verhaal van ’n tipiese Ierse familie se wedervaringe wanneer hulle na Suid-Afrika emigreer.

Eerbewyse

In 1987 ken die Hoërskool Jan van Riebeeck ’n erepenning aan hom toe vir sy skryf- en teaterwerk.

Publikasies

Hy publiseer die volgende werke:

• Die ondernemer, 1970
• Die konsertinakoning, 1972

Filmografie

Hy is betrokke by die volgende produksies:

As regisseur

• Beloftes van Môre, 1981
• Night of the Puppets, 1979
• Sonja, 1978
• Die Rebel, 1976
• Soekie, 1975
• Salomien, 1972
• Breekpunt, 1971
• Staal Burger, 1969

As skrywer

• Night of the Puppets, 1979
• Die Rebel, 1976
• Soekie, 1975
• Salomien, 1972
• Breekpunt, 1971

As akteur

• Funny People II, 1983 as 'n Russiese toeris (nie gekrediteer nie)
• Staal Burger, 1969

As vervaardiger

• Beloftes van Môre, 1981
• Night of the Puppets, 1979

Bronne

Boeke

• Cloete, T.T. (red.) Die Afrikaanse literatuur sedert sestig. Nasou Beperk. Eerste uitgawe. 1980.
• Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2. Academica, Pretoria, Kaapstad en Johannesburg. Eerste uitgawe. Eerste druk. 1983
• Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652–2004. Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria. Eerste uitgawe. 2005.
• Marais, Francois en Marais, Ciska (samestellers) Debuut. Nasionale Boekhandel Bpk. Kaapstad. Eerste uitgawe. 1966.
• Minnaar-Vos, Anna. Die spel gaan voort. Tafelberg-Uitgewers Beperk. Kaapstad. 1969.
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel I. J.L. van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe. 1998.

Tydskrifte en koerante

• Retief, Daan. Só sien ek sake… Die Burger, 1 Februarie 1986