Frank Joubert

Administrateur Frank Joubert.

Kapt. François (Frank) Allan Joubert (Jansenville, Kaapkolonie, 17 Junie 1889 - Kaapstad, 22 September 1942) was administrateur van Kaapland, parlementslid en boer. Hy is feitlik sy hele ampstyd as administrateur ernstig gestrem deur siekte wat sy veeleisende taak nog moeiliker gemaak het. Toe hy die amp aanvaar, het die Tweede Wêreldoorlog pas uitgebreek en is die hoogste eise aan hom gestel. Hy het hom egter vanweë sy strenge onpartydigheid en opregte menslikheid spoedig bemind gemaak en sy heengaan is allerweë betreur.

Herkoms

Ds. J.A. Joubert, Frank Joubert se vader, was van 1885 tot 1897 leraar van die NG gemeente Ladybrand en daarna tot sy aftrede in 1920 van Vredefort.

Joubert was die seun van ds. Johannes Abraham Joubert en Martha Jacoba Louw, 'n dogter van Charl Marais van Mostersdrift, Stellenbosch. Die egpaar het vyf kinders gehad. Ds. Joubert is gebore op 15 Junie 1859 en is op 14 Maart 1885 in sy eerste gemeente, Ladybrand bevestig. Ds. Hermanus van Broekhuizen, van 1882 tot sy dood op 23 Oktober 1894 leraar van Ficksburg, het die bevestigingspreek gelewer, waarna ds. Joubert sy intreepreek lewer op 15 Maart. Ds. Joubert het hier gearbei tot hy demissie verkry op 27 November 1897 en daarna op 18 Desember 1897 in die gemeente Vredefort in die Noord-Vrystaat bevestig is. (Dis nie bekend waarom Frank Joubert op Jansenville in die Oos-Kaap gebore is en nie op Ladybrand nie.) Ds. Joubert het sy emeritaat weens verswakte gesondheid (hoewel hy reeds 60 jaar oud was) aanvaar op 1 Junie 1920 op Vredefort, en sterf drie jaar, vier maande en nege dae later op 10 Oktober 1923 aan die Strand. Sy begrafnis het plaasgevind op Vrydag 12 Oktober 1923 op Stellenbosch by welke geleentheid prof. P.J.G. de Vos voor 'n groot skare belangstellendes die lyksrede gehou het.

Frank Joubert se vader was in 1874 een van die allereerste studente wat die B.A.-graad aan die Universiteit van die Kaap die Goeie Hoop verwerf het en so ook met sy M.A. in 1877. Hy was een van 12 studente wat hul studie einde 1884 aan die Kweekskool op Stellenbosch voltooi het. Dis onbekend wat hy intussen gedoen het. Onder die studente het hy aandag getrek vanweë sy regop, rysige gestalte, waardige en ferme stap, breë voorkop, oop gesig, fiere hoof en sy oë waaruit ongekunstelde opregtheid straal, aldus die Kerkbode van 17 Oktober 1923. Die kerkblad het hom ook indertyd beskryf as "nederig, vriendelik, innig vroom, toegewyd en getrou in sy werk, en daarby baie beslis in sy oortuiging, standvastig by sy ingenome standpunt, en moedig onverskrokke om sy sienswyse uit te spreek. Hy het die moed van sy oortuiging gehad en sy kennisse het sy blanke opregtheid en sy standpunt sonder bybedoelings of huigelary waardeer". Op die Vrystaatse Sinodes van 1897 en 1919 is hy tot assessor verkies en het in talle belangrike sinodale kommissies gedien.

Opleiding en vroeë lewe

Frank Joubert ontvang sy onderwys op Stellenbosch en behaal in 1908 die graad B.A. Later het hy landboukunde aan die Trinity College in Dublin studeer. Tydens sy verblyf in Europa het hy talle lande besoek waar hy hom in die studie van koöperatiewe landbou verdiep het.

Nasdat Joubert na Suid-Afrika teruggekeer het, het hy met welslae op Paardeberg, distrik Malmesbury, geboer. Met unifikasie in 1910 het hy hom aangetrokke gevoel tot die burgerlike verdedigingsmag onder genl. C.F. Beyers en in 1910 is hy tot kaptein bevorder. Met die uitbreek van die Eerste Wêreldoorlog het hy hom vir aktiewe diens aangemeld, terwyl hy in die oorlog ook as lid van die Irish Guards 'n offisiersrang ontvang het.

Politieke loopbaan

Op politieke gebied het Joubert hom in so 'n mate onderskei dat hy reeds teen die vroeë 1920's as 'n bekwame spreker bekend was. In 1924 is hy aangestel as organiserende sekretaris van die Suid-Afrikaanse Party. In 1929 het hy die setel Paarl betwis, maar met 60 stemme verloor teen die Nasionale Party se P.P. du Toit. Die stempersentasie was 'n volle 91,4%. A.L. de Jager het die Paarl vir die SAP verteenwoordig vanaf die eerste verkiesing in 1910, hoewel in 1924 met 'n meerderheid van net 173. In 1933 se verkiesing, wat gevolg het op die samewerkingsooreenkoms tussen die SAP en die NP, kry Joubert dit reg om die Volksraad te haal toe hy onbestrede verkies word in die veilige Kaapse SAP-setel Mowbray. Ná die samesmelting van die grootste deel van die SAP en NP in Desember 1934 was Joubert hoofsweep van die Verenigde Party in die Volksraad. In 1938 wen Joubert sy eerste kiesstryd toe hy in Mowbray te staan kom teen J.W. van Zyl van die Gesuiwerde Nasionale Party. Joubert kry 3 909 stemme vergeleke met Van Zyl se 1 461 vir 'n meerderheid van 2 448.

Administrateur van Kaapland

Die herehuis Vredenhof waarin die Hoërskool Groote Schuur aanvanklik gehuisves is. Dit is van 1971 af die tuiste van die Frank Joubert-kunssentrum, genoem na kapt. Frank Joubert. Die skool se nuwe gebou is in gebruik geneem op 17 Junie 1964, toevallig Joubert se geboortedag.

Joubert en sy vrou, Enid, het die administrateurswoning Leeuwenhof net van 1939 tot 1942 bewoon tydens sy kort maar moeilike ampstyd as administrateur van Kaapland. Die datum van die transportakte ten gunste van die Kaaplandse administrasie is 21 Desember 1936.

In 1939 het Joubert vir J.A. Conradie as administrateur van Kaapland opgevolg. In dié amp het sy organisasievermoë hom weer nuttig te pas gekom. Hoewel sy ampstermyn met die Tweede Wêreldoorlog (1939-1945) saamgeval het, het hy gepoog om die provinsie se geldsake op 'n stewige grondslag te plaas. Hy het hom veral ook vir die onderwys beywer en om hom op die hoogte te stel van probleme, veral in die afgeleë distrikte van Kaapland, wat destyds amper so groot was soos Kenia of Botswana, het hy die provinsie van hoek tot kant deurreis. Dit was deur sy toedoen dat 'n kunssentrum destyds in Kaapstad gestig is wat eindelik die Frank Joubert-kunssentrum sou word wat sedert 1971 in die herehuis Vredenhof in Nuweland gehuisves word. Joubert het waardering gehad vir die helende krag van kuns en geld belê in die sentrum sodat oudstryders en kinders daar skeppend kon wees. Die sentrum is aanvanklik gehuisves in Rustenburg House. Die Kaaplandse onderwysdepartement het die sentrum oorgeneem wat Joubert met persoonlike geldelike bydraes op die been gebring het.

Afsterwe

'n Ernstige operasie wat Joubert in Junie 1941 moes ondergaan, was die begin van sy uiterste stryd teen kwynende liggaamskragte. Ten spyte van hierdie moeilike omstandighede het sy fyn humorsin en ewewigtigheid hom nie verlaat nie. Die Burger, destyds die mondstuk van Joubert se opposisie, het van hom die dag ná sy dood geskryf: "Kapt. Joubert se strenge onpartydigheid en billikheid teenoor albei seksies in die provinsiale raad het hom verhef tot die adelstand van die administrateursry." Met "albei seksies" word bedoel die VP sowel as die NP. In die tydperk toe Joubert administrateur was, was die VP nog stewig in die saal in Kaapland nadat die party 175 911 van die stemme in 1938 se verkiesing op hom verenig het, vergeleke met die NP se 121 591; eers in 1958 kon die NP dit regkry om die meeste stemme in Kaapland op hom te verenig.

Die staatsbegrafnis het plaasgevind in die Groote Kerk, Kaapstad, waar die Anglikaanse aartsbiskop van Kaapstad die Engelssprekendes verteenwoordig het.

Gesinslewe

Frank Joubert was getroud met Enid Goldman wie se moeder 'n niggie van die diplomaat Charles te Winter was; hul grootouers was dr. Frank Karel te Winter (1824-1913) en Carolina Theodora Muller van Graaff-Reinet. Geen kinders is uit die huwelik gebore nie.

Joubert se voorgangers en onmiddellike opvolgers

• Sir Frederic de Waal, 1910 - 1925
• Adriaan Fourie, 1925 - 1929
• J.H. Conradie, 1929 - 1939
• G.B. van Zyl, 1942 - 1945 (word eerste Suid-Afrikaans gebore goewerneur-generaal)
• P.A. Myburgh, Januarie 1946 - 1 Junie 1946 (oorlede in die amp)
• Johan Carinus, 23 Julie 1946 - 1951

Bronne

• (af) Beyers, C.J. 1987. Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek, deel V. Pretoria: Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing.
• (af) Flemming, ds. H.C.J. 1970. 'n Eeu van genade. 1870-1970. Eeufeesgedenkboek van die Nederduitse Gereformeerde Kerk Ladybrand. Ladybrand: NG Kerkraad.
• (en) Die Frank Joubert-kunssentrum se webtuiste. URL besoek op 18 April 2015.
• (af) (en) Kaaplandse Provinsiale Administrasie (opsteller). 1960. Die administrasie van Kaapland 1910-1960. Kaapstad: Kaaplandse Provinsiale Administrasie.
• (af) Schoeman, B.M. 1977. Parlementêre verkiesings in Suid-Afrika 1910-1976. Pretoria: Aktuele Publikasies.