Galekaland
Galekaland (Gcalekaland) is 'n historiese naam vir die gebied in die Oos-Kaap begrens deur die Groot-Keirivier in die suide, die Mbasherivier (M'basherivier) in die noorde en die see in die ooste. 'n Denkbeeldige lyn net oos van die N2-nasionale pad deur Butterworth en Dutywa en ewewydig aan die see vorm die grens met Fingoland. Centane (Kentani) en Willowvale is die enigste beduidende dorpe in die gebied. Inheemse woude word beskerm in die Dwesa Natuurreservaat. Aan die Wildekus is die vakansie-oorde Keimond, Qholorhamond, Mazeppabaai en Qhorhamond. Die Galekastam is in die middel van die 18de eeu gevorm en het in die omgewing van die huidige Komga gewooon. Opperhoofde Hintsa en Kreli (Sarili) se name het in die geskiedenis bekend gebly. Hintsa het in die oorlog van 1835 by die Nqabarharivier naby Willowvale gesneuwel. Kreli se mag is gebreek deur die Nasionale Selfmoord van Xhosas in 1857. Goewerneur sir George Grey se ekspedisie teen Kreli het tot gevolg dat sy stam tot oor die Mbhasherivier vlug. 'n Plan van 1846 om Galekaland vir blanke boere oop te stel, is laat vaar en goew. sir Philip Wodehouse het die Gaika toegelaat om terug te keer na die area rondom Centane en Willowvale, omdat die ander dele van hul ou gebied reeds in 1865 aan die Fingo toegeken is. Na die Negende Grensoorlog is die distrikte Centane en Willowvale saam met die distrikte Dutywa, Butterworth, Nqamakwe en Tsomo tot Britse gebied geproklameer onder die naam Transkei. Lojale Gaika wat nie aan die rebellie deelgeneem het, het grond in die Centane-distrik ontvang. Galekaland is op 26 Augusutus 1885 formeel by die Kaapkolonie ingelyf.
Bibliografie[wysig | wysig bron]
- Bergh, J.S.: Stamme en ryke. Kaapstad: Nelson, 1984. ISBN 0-909238-89-8
- Raper, P.E.: Streekname in Suid-Afrika en Suidwes. Kaapstad: Tafelberg vir die RGN, 1972 (Naamkundereeks nr. 1)
- Standard Encyclopaedia of Southern Africa, deel 5. Kaapstad: Nasou, 1972. ISBN 0-625-00321-7
- Theal, G. McC.: History of South Africa 1873 tot 1874. Events in the Cape Colony from 1873 to 1874. Deel 10. Kaapstad: Struik, 1964.