Dwase vir Christus
Dwaasheid vir Christus verwys na gedrag soos om al ’n mens se wêreldse besittings prys te gee wanneer hy by ’n monnike-orde aansluit of om doelbewus die gemeenskap se gebruike te verontagsaam vir ’n godsdienstige doel – veral in die Christendom. Sulke mense het ook bekend gestaan as "heilige dwase" of "geseënde dwase". Die term "geseënd" sluit beide swaksinnigheid en onskuld in God se oë in.[1]
Die term dwase vir Christus kom van die geskrifte van Paulus. Woestynvaders en ander heiliges het as heilige dwase opgetree, nes die joerodiwi in Oosters-Ortodokse asketisme. Dwase vir Christus openbaar dikwels ongewone of skokkende gedrag om beswaar te maak teen aanvaarde norme, profesieë te lewer of hul vroomheid te verberg.[2]
Soortgelyke gedrag word ook in nie-Christelike gelowe soos Soefisme aangetref. Die soefis Moella Nasroeddin was ’n goeie voorbeeld.
Ou Testament[wysig | wysig bron]
Sekere profete van die Ou Testament wat tekens van vreemde gedrag geopenbaar het, word deur sommige geleerdes beskou as die voorlopers van dwase in Christus.[3] Jesaja het drie jaar lank sonder klere en skoene rondgeloop as ’n lewende getuie teen Egipte (Jes 20:2-3); Esegiël het voor ’n baksteen gelê wat die beleëring van Jerusalem voorgestel het, en hoewel God hom opdrag gegee het om sy brood op die droë uitwerpsel van mense te bak, het Esegiël gevra of hy dit maar op beesmis kon doen (Eseg 4:9-15); Hosea het ’n liefdesverhouding met ’n hoer aangeknoop om die Israeliete se aanbidding van afgode te simboliseer (Hos 3).
Daar is geleerdes wat glo dié profete se gedrag is nie deur hul tydgenote as dwaasheid beskou nie omdat hulle so opgetree het om mense se aandag te trek en berou te ontlok.[4][4]
Nuwe Testament[wysig | wysig bron]
Volgens Christelike idees sluit "dwaasheid" in die konstante verwerping van wêreldse idees en die nabootsing van Christus, wat deur die skare gespot en verneder is. Die spirituele betekenis van "dwaasheid" was vanaf die vroeë Christelike tye na aan die onbereidwilligheid om algemene sosiale reëls van huigelary, wreedheid en ’n dors na mag en eie gewin te volg.[4]
Antonius van Egipte het gesê: "Hier kom die tyd wanneer mense soos kranksinniges sal optree, en wanneer hulle enigiemand sien wat nie so optree nie, sal hulle teen hom rebelleer en sê: 'Jy is mal', – wat hy is nie soos hulle nie."[5]
Die Apostel Paulus[wysig | wysig bron]
Deel van die Bybelse grondslag vir die begrip kan gesien word in die woorde van die Apostel Paulus in 1 Korintiërs 4:10:
- "Ons is dwaas ter wille van Christus, julle is verstandig in Christus; ons is swak, julle is sterk; julle geniet aansien, ons word verag."
En ook:
- "... want die wysheid van hierdie wêreld is dwaasheid by God. Daar staan tog geskrywe: 'Hy vang die slimmes met hulle eie slinkse planne.'" (1 Kor 3:19)
- "Die boodskap van die kruis van Christus is wel onsin (ou vertaling: dwaasheid) vir dié wat verlore gaan, maar vir ons wat gered word, is dit die krag van God." (1 Kor 1:18)
- "Dit was die bedoeling van God in sy wysheid dat die wêreld nie deur geleerdheid tot kennis van God sou kom nie. Daarom het God in sy goedheid besluit om deur die prediking wat vir die wêreld onsin (ou vertaling: dwaasheid) is, dié te red wat glo." (1 Kor 1:21)
Westelike Christendom[wysig | wysig bron]
Die bekendste voorbeeld in die Weste is sint Franciskus van Assisi, wie se orde bekend daarvoor was dat hulle in Christus se voetspore geloop het. Wanneer iemand by die orde aangesluit het, het hulle al hul besittings weggegee en op straat vir mense gepreek.
Sint Juniperus, ’n vroeë volgeling van die orde, was bekend daarvoor dat hy die Franciskaanse leerstellings tot die uiterste gevoer het. Wanneer iemand vir hom enige van sy besittings gevra het, het hy dit weggegee – insluitende sy klere. Hy het selfs eenkeer die klokkies van sy altaarkleed afgesny en dit vir ’n arm vrou gegee.[1] Sy mede-Franciskane moes hom fyn dophou en het hom verbied om sy klere weg te gee. Hoewel sy gedrag ’n verleentheid vir hulle was, is hy ook beskou as ’n rein voorbeeld van die orde en is hy hooggeag.
In die boek The Little Flowers of Saint Francis of Asissi[6] word die mondelinge tradisies van die Franciskane oorvertel. Daar is verskeie verhale oor "broer Juniperus". Een gaan oor hoe hy ’n vark se poot afgesny het om aan ’n siek broer te gee toe dié daarvoor vra, en die vark het hom doodgebloei. Toe die woedende herders by sint Franciskus kla, het hy broer Juniperus daaroor uitgevra, en dié het vir hom vertel wat gebeur het. Broer Juniperus het dit ook aan die herders verduidelik.
Toe hulle die "welsyn, eenvoud en nederigheid" (Hudleston, 1953) in broer Juniperus se hart sien, het hulle hom vergewe en die res van die vark aan die broers gegee.
Oostelike Christendom[wysig | wysig bron]
Die heilige dwaas, of joerodiwi (юродивый), is die Russiese weergawe van dwaasheid vir Christus; dit is ’n besonderse vorm van Oosters-Ortodokse asketisme. Die joerodiwi tree meestal met opset soos ’n dwaas op. Die term impliseer gedrag "wat nie foutiewelik of deur swaksinnigheid veroorsaak word nie, maar wat opsetlik, irriterend en selfs uitdagend is."[7]
In sy boek Holy Fools in Byzantium and Beyond beskryf S.A. Ivanov "heilige dwaas" as ’n term vir ’n persoon wat "kranksinnigheid veins, voorgee om onnosel te wees, of wat skok of woede ontlok deur sy opsetlike onhebbelikheid".[7] Hy verduidelik sulke gedrag kwalifiseer net as heilige dwaasheid as ander mense glo die mens is van gesonde verstand, moreel en vroom. Die Oosters-Ortodokse Kerk glo heilige dwase maak vrywillig of hulle kranksinnig is met die doel om hul volmaaktheid van die wêreld te verberg en so lof te vermy.[7]
Van die eienskappe van heilige dwase is om halfkaal rond te loop, dakloos te wees, in raaisels te praat, ander te laat glo hulle is heldersiende en ’n profeet, en soms so ontwrigtend te wees dat hulle immoreel voorkom (maar altyd om ’n stelling te maak).
Dwase vir Christus kry dikwels die titel "geseënd" (блаженного), wat in die Oosters-Ortodokse Kerk nie noodwendig beteken hulle is iets minder as ’n heilige (soos in die Rooms-Katolieke Kerk) nie, maar verwys na die seëninge van God wat hulle in ander se oë ontvang het.
Die Oosters-Ortodokse Kerk beskou sint Isidora van Egipte (oorl. 369) as een van die eerste heilige dwase. Die term het egter eers gewild geraak ná die koms van Simeon van Emesa, wat beskou word as die beskermheilige van heilige dwase.[2][8] In Grieks is die term vir heilige dwaas salos.
Die praktyk is reeds in die 5de-eeuse Bisantynse Ryk erken, en is moontlik in die 14de eeu wyd in Moskowië oorgeneem. Die "dwaasheid" van dié mense was dubbelsinnig, en kon werklik of geveins gewees het. Daar is geglo hulle kry goddelike inspirasie en mag dus goed sê wat ander nie mag nie – gewoonlik in die vorm van indirekte sinspelings en gelykenisse. Hulle het ’n spesifieke status by die tsaars gehad: as iemand wat nie onderworpe is aan aardse beheer of oordeel nie.
Die eerste aangetekende dwaas vir Christus in Rusland was sint Procopius (Prokopi), wat van die Heilige Romeinse Ryk na Nowgorod gekom het en daarna na Oestjoeg gegaan het. Hier het hy voorgegee om ’n dwaas te wees en ’n asketiese lewe gelei (hy het kaal op kerkstoepe geslaap, heelnag gebid en net kos van arm mense aanvaar). Hy is mishandel en geslaan, maar het eindelik ander se respek gewen en is ná sy dood tot heilige verklaar.[9]
Die Russies-Ortodokse Kerk het 36 heilige dwase onder sy heiliges. Een van die bekendstes is Basilius die Salige, na wie die Sint Basilius-katedraal in Moskou genoem is. Een van die bekendste moderne voorbeelde in Rusland is seker Ksenia van Sint Petersburg.
Grigori Raspoetin is ook deur baie as ’n joerodiwi beskou.[10][11] Vanweë sy komplekse persoonlikheid is hy soms ’n "mal monnik" genoem, maar hy was nie kranksinnig in die mediese sin van die woord nie. Hy was deel van ’n spesifieke Russiese godsdienstradisie en geestelikheid, ’n unieke Russiese idee van heiligheid. Hy was ’n diep godsdienstige man, ’n hoogs omstrede persoon wat ’n heilige dwaas was en soos een opgetree het.[12][13]
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ 1,0 1,1 Frith, Uta. (1989) Autism: The Elegant Enigma. Malden, MA: Blackwell Publishing.
- ↑ 2,0 2,1 Parry, Ken; Melling (editors), David (1999). The Blackwell Dictionary of Eastern Christianity. Malden, MA.: Blackwell Publishing. ISBN 0-631-23203-6.
{{cite book}}:|last2=has generic name (hulp) - ↑ Gorainoff I. Les Fols en Christ... bl. 15–16; Saward J. Dieu a la folie. bl. 15.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 J.-C. Larchee. Healing of mental illnesses: The experience of first centuries in the christian East. Uit Frans in Russies vertaal. Moskou. Sretenski-klooster, 2007. 224 bladsye.
- ↑ Apophtegmy (Alphavitnoye sobranie). Oor Avva Anthony. 25 (Memorable stories) (ru) bl. 427.
- ↑ Hudleston, Dom R. (1953) The Little Flowers of Saint Francis of Assissi, 1ste Engelse vertaling, aangepas en hersien. Londen: Burns & Oates.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Ivanov, S.A. (2006) "Holy Fools in Byzantium and Beyond." Oxford: Oxford University Press.
- ↑ Holy Foolishness, by the Rev. Frank Logue, King of Peace Episcopal Church, Kingsland, Georgia, February 2002
- ↑ "Foolishness-for-Christ, artikel op Pravmir Portal" (in Engels). Pravmir.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Maart 2016. Besoek op 4 Januarie 2012.
- ↑ Understanding Russia
- ↑ Spencer C. Tucker, Priscilla Mary Roberts (2005), The Encyclopedia of World War I: A Political, Social, and Military History, bl. 967
- ↑ Manfred Pfister (2002), "A History of English Laughter: Laughter from Beowulf to Beckett and Beyond", bl. 39
- ↑ How Grisha the fool ended an empire. ...Alexandra's belief that her trusted "holy fool" was an envoy from God... The Guardian
Eksterne skakels[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Dwase vir Christus.
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
