Johan Barnard

Johan Barnard
Geboortenaam	Christian Johan Barnard
Gebore	17 Maart 1923 Calitzdorp, Kaapkolonie
Oorlede	7 Maart 2009 (op 85) Pretoria, Gauteng
Alma mater	Universiteit Stellenbosch Universiteit van Londen Universiteit van Suid-Afrika
Nasionaliteit	Suid-Afrikaans
Titel	Prof.
Instelling	Unisa
Vakgebied	Geskiedenis
Beïnvloed	Prof. C.F.J. Muller
Bekend vir	Stigter van die SA Krygshistoriese Vereniging

Prof. Johan Barnard (*17 Maart 1923– †7 Maart 2009) was ’n Suid-Afrikaanse geskiedkundige en skrywer. Hy was ’n kundige op die gebied van die Tweede Vryheidsoorlog en was ook ’n stigterslid van die Suid-Afrikaanse Krygshistoriese Vereniging.

Lewe en werk

Barnard was ’n boorling van Calitzdorp in die Kaapkolonie waar hy in 1941 matrikuleer. Hy woon die Universiteit Stellenbosch by en behaal in 1944 die B.A.-graad met Geskiedenis en Aardrykskunde as hoofvakke behaal, met sy ander vakke wat Afrikaans-Nederlands, Engels en Sosiologie insluit. Hy was ’n kranige tennisspeler wat saam met Christoff Muller en Willem Joubert vir die universiteit se eerste span speel wat twee jaar na mekaar die Westelike Provinsie se Groot Uitdaagbeker wen. Terwyl hy op universiteit is, tree hy op as universiteitskorrespondent vir sport vir Die Suiderstem en Die Burger en nadat hy sy graad verwerf sluit hy as voltydse verslaggewer aan by Die Burger se nuusspan, onder redaksie van dr. Phil Weeber. Vanaf 1947 studeer hy op deeltydse basis by die Universiteit van Stellenbosch vir sy M.A.-graad in Geskiedenis, wat hy in 1950 behaal met 'n verhandeling oor Robert Jacob Gordon se loopbaan aan die Kaap (1777–1795) onder studieleiding van dr. P.J. van der Merwe. Hierdie verhandeling word gepubliseer in die Argiefjaarboek vir Suid-Afrikaanse Geskiedenis 1950, deel 1.

Vanaf November 1950 tot 1958 is hy in die Afdeling Oorloggeskiedenis van die Eerste Minister se kantoor in Pretoria werksaam as hoofgeskiedskrywer (Landmagte). Hier is hy lid van die span wat die deelname van die Suid-Afrikaanse Magte aan die Tweede Wêreldoorlog navors en dokumenteer. Self skryf hy manuskripte oor die aandeel van die Eerste en Tweede S.A. Infanteriedivisies in die veldslae in Noord-Afrika in 1941 en 1942. In die jare 1956 en 1957 studeer hy met ’n nagraadse beurs van die British Council onder leiding van professor G.S. Graham aan die Instituut vir Geskiedkundige Navorsing aan die Universiteit van Londen. Sy aanbieding oor generaal Louis Botha tydens een van die klasse ontlok positiewe kommentaar van professor Graham. Hy hervat sy betrekking by die Afdeling Oorloggeskiedenis by sy terugkeer na Suid-Afrika, maar word later in 1958 oorgeplaas na die Departement van Inligting, waar hy redakteur is van die Digest of South African Affairs. Hierna aanvaar hy in 1959 ’n pos as kulturele attaché in Suid-Afrika-huis in Londen, wat hy tot aan die einde van 1961 beklee.

Van 1 Februarie 1962 tot met sy aftrede op 31 Desember 1985 is hy verbonde aan die Departement Geskiedenis van die Universiteit van Suid-Afrika (Unisa), waar hy in 1964 tot senior lektor en in 1970 tot professor bevorder word. In 1982 en verskeie ander korter tydperke neem hy waar as departementshoof. In hierdie tyd reis hy dikwels in die buiteland om te studeer en navorsing te doen. Met ’n beurs van die Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing (RGN) doen hy in 1972 verdere navorsing in Londen en hy ontvang ook twee reisbeurse van Unisa, vir wie hy by die tiende en elfde Anglo-American Conference of Historians verteenwoordig. Hy verwerf aan Unisa in 1968 sy D.Litt. et Phil.-graad met ’n proefskrif getiteld Generaal Louis Botha op die Natalse Front, 1899–1900. Hy is in 1966 ’n stigterslid van die Suid-Afrikaanse Krygshistoriese Vereniging en is van April 1979 tot April 1981 voorsitter. By hierdie vereniging lewer hy talle lesings en tree as leier op van die vereniging se toere na geskiedkundige slagvelde. Hy was getroud met Helmien en vier kinders is uit die huwelik gebore. Op Saterdag 7 Maart 2009 is hy in Pretoria oorlede.

Skryfwerk

Hy is die skrywer van die geskiedkundige avontuurverhaal Die vyf swemmers, wat gebaseer is op die ware verhaal van Boeresoldate tydens die Anglo-Boereoorlog. Hulle word gevange geneem en na Ceylon gestuur, vanwaar hulle in die hawe van Colombo ontsnap deur na ’n Russiese troepeskip te swem. Deur Rusland en Europa keer hulle dan terug na die front. Die boek fokus veral op Willie Steyn, een van generaal De Wet se manne en brein agter die ontsnappingsplan. Een van die ander mans is Louw Steytler, later Volksraadslid vir die Nasionale Party, wie se seun Jan in 1959 leier word van die nuutgestigte Progressiewe Party. Barnard skryf ook ’n boek oor Generaal Louis Botha op die Natalse Front 1899–1900. Van sy geskiedkundige artikels verskyn gereeld in publikasies soos die kultuurbylae KultuurKroniek van Die Burger, Kommando, Military History en Historia, terwyl hy ook bydraes lewer tot die ABO Gedenkboek vir Vryheid en vir Reg onder redaksie van Marthinus van Bart en Leopold Scholtz.

Eerbewyse

Hy word verkies tot lewenslange erelid van die Suid-Afrikaanse Krygshistoriese Vereniging.

Publikasies

• 1969 Generaal Louis Botha op die Natalse front 1899–1900
• 1988 Die vyf swemmers

Bronne

• Beukes, W.D. (red.) “Boekewêreld: Die Nasionale Pers in die uitgewersbedryf tot 1990” Nasionale Boekhandel Bpk. Kaapstad Eerste uitgawe eerste druk 1992
• Tandfonline: doi:10.1080/00232088685310011