Johannesburgse Kunsmuseum
| |
Die hoofingang van die Johannesburgse Kunsmuseum, wat in 1915 saam met die oudste deel van die gebou voltooi is.
| |
| Plek | Johannesburg |
|---|---|
| Land | Suid-Afrika |
| Openingsjaar | 1910 |
| Tipe museum | Kunsmuseum |
| Webtuiste | www.artefacts.co.za |
Die Johannesburgse Kunsmuseum is die stad Johannesburg se munisipale kunsmuseum. Dit is in die sentrale stadsdeel in Joubertpark op die hoek van Klein- en Koning Georgestraat geleë en is die grootste van sy soort in Suider-Afrika, met kunswerke van wêreldfaam en versamelings wat omvangryker is as dié van die Suid-Afrikaanse Nasionale Kunsmuseum in Kaapstad, so omvangryk dat slegs sowat 'n tiende daarvan tegelykertyd in die galery se 15 vertoonsale en beeldhoutuine vertoon kan word.
Naas die geskenk van die Dieretuin-terrein aan die inwoners van die stad, is die Kunsmuseum seker die belangrikste monument van die wyse waarop die welvarende mynmagnate 'n deel van hul rykdom in die stad teruggeploeg het. Tog het Gerard-Mark van der Waal in 1986 geskryf: “ 'n Mens wonder . . . of dit blyke van hul verantwoordelikheidsgevoel en sin vir gemeenskapswaardes was of van hulle gewete wat (hulle) gepla het terwyl hulle die arbeiders (swartes) uitgebuit het.”[1]
Ten spyte van terugslae was die oprigting van hierdie "kultuurmonument" 'n belangrike mylpaal in die kunslewe en kulturele opvoeding van die Johannesburgse publiek. Die museumgebou is deur die befaamde Britse argitek en boumeester van Nieu-Delhi in Indië, Edwin Lutyens, ontwerp. In 1934 is dit beskryf as ". . . one of the finest architectural conceptions south of the equator".
Tans huisves die kunsmuseum meer as 9 000 werke deur onder andere Auguste Rodin, Dante Gabriel Rossetti, Pablo Picasso, Camille Pissarro, Claude Monet, Edgar Degas, Herbert Ward en Henry Moore, en Suid-Afrikaners soos Gerard Sekoto, Walter Battiss, Alexis Preller, Maud Sumner, Sydney Kumalo, Ezrom Legae en Pierneef. Dit huisves ook 'n uitgebreide versameling werke deur hedendaagse kunstenaars.[2]
Agtergrond[wysig | wysig bron]
Die meeste kunsmuseums wêreldwyd het hul ontstaan te danke aan die ywer en deursettingsvermoë van een persoon. In die geval van die Johannesburgse Kunsmuseum was dit Florence Phillips, wat in 1912 lady Florence geword het toe haar man tot ridder geslaan is. Nadat Florence en Lionel in 1906 van die weelde van Tylney Hall, Hampshire, Engeland, na die “kultuurwoestyn” van Johannesburg teruggekeer het toe hy as plaaslike direkteur van die Central Mining and Investment Corporation aangestel is, het Florence haarself vergoed vir die verhuising deur hul huis, Villa Arcadia in Oxfordweg, weldra in die vergaderplek van Johannesburg se deftige kringe te omskep.
Skilderye versamel[wysig | wysig bron]
Dit was in haar hoedanigheid as “eerste vrou van die Rand” dat sy hier op die gedagte gekom het om 'n kunsmuseum in Johannesburg in te rig. Haar plan was om eers aansienlike bydraes by al die “Randlords” af te pers, in die vorm van of kontant of skilderye, en dan die stadsraad te oorreed om 'n geskikte museum te bou en in stand te hou. Net die beste was goed genoeg vir Florence Phillips. Sy het dus sir Hugh Lane, die kunskenner en -versamelaar wat destyds besig was om kunswerke vir die Kunsmuseum van Dublin te versamel, aangestel om raad te gee oor aankope vir die Johannesburgse Kunsmuseum in wording. Sy wou 'n versameling ou meesters hê, maar sir Hugh het haar oorreed om haar geld in eietydse kunstenaars te belê wat die “ou meesters” van die toekoms sou wees. Sy het die bal aan die rol gesit deur haar bloudiamantring, 'n geskenk van haar man, op besoek aan Londen te verkoop en drie skilderye van Phillip Wilson Steer aan te koop wat toe pas die aandag van die kunskritici begin trek het. Dit het sy aan die kunsmuseum geskenk, tesame met haar waardevolle versameling antieke kant- en borduurwerk. Daarna het sy die steun van ryk mynmagnate soos Max Michaelis, Otto Beit, Julius Wernher, Hermann Eckstein, Abe Bailey en Sigismund Neumann gewerf.
Haar voorbeeld en volharding het eindelik vrugte afgewerp, en teen 1909 is altesame £20 000 ingesamel. Die kern van die versameling wat deur Lane opgekoop is, het bestaan uit 130 skilderye en beeldhouwerke. Onder hulle was daar werke van verskeie “moderne” skilders soos Monet, Pisarro, Augustus John, Morland Lewis en Pre-Impressioniste soos Boudin en Géricault. 'n Gedeelte van hierdie versameling is hoog deur die koerante van Londen aangeprys toe dit in Mei en Junie in die kunsmuseum van Whitechapel uitgestal is voor dit drie maande later verskeep is.
Gebou opgerig[wysig | wysig bron]
.jpg)
Daar was toe egter nog geen gebou nie. Die Stadsraad was steeds sku vir die bedrag van £20 000 wat dit sou kos om 'n geskikte gebou op te rig. Die geld was eenvoudig nie beskikbaar nie, en die stadsraad het geweier om so 'n groot lening vir 'n kunsmuseum aan te gaan. Daar moes dus 'n tydelike tuiste gevind word, en die keuse het op die perseel van die Mynbouskool in Eloffstraat geval. Die uitstalling is op 29 November 1910 hier geopen en is tot 1915 daar gehuisves.
Voor 1910 is verskeie persele vir 'n kunsmuseum voorgestel en oorweeg. Onder hulle was vertrekke in die nuwe stadsaal wat gebou sou word. Teen Junie 1910 het die stadsraad minstens ingestem om 'n perseel vir 'n kunsmuseum in Joubertpark beskikbaar te stel, maar argitekte soos M.J. Harris en H.G. Veale het die ligging so naby die spoorlyn gekritiseer en Harris het voorgestel dat die Kunsmuseum eerder op die terrein van die Fort op Hospitaalheuwel opgerig moes word. Daar sou dit die verbeelding van die publiek aangryp ". . . in a manner worthy of a temple of art".
Dit het egter in die argitek, sir Edwin Lutyens, se bedoeling gelê om die spoorlyn te oordek en Joubertpark met die Uniegrond te verbind sodat 'n formele tuin om die Kunsmuseum uitgelê kon word. Die rede vir die spesifieke plasing van die Kunsmuseum is dat Lutyens sy ontwerp in Engeland voorberei het en dus geen kennis van die plaaslike omstandighede kon hê nie.[1]
Daar was egter nog geen geld vir die gebou nie. Eindelik het genl. Jan Smuts, destyds koloniale sekretaris van die Transvaalse regering, tot die redding gekom. Op sy aandrang het die regering ingestem om sy aandeel van die inkomste uit die stad se mark te verbeur op voorwaarde dat die stadsraad 'n groot deel van dié geld vir die kunsmuseum afstaan. Die voorstel is aanvaar en die stadsraad het £20 000 vir 'n geskikte gebou opsygesit.
Intussen het Florence Phillips op haar tipiese lofwaardige manier besluit dat die gebou deur niemand anders as Edwin Lutyens, bekende Britse argitek, ontwerp sou word nie. Hiermee het sy haar die wrewel van die Transvaalse Instituut van Argitekte op die hals gehaal. Hulle het aangevoer dat die opdrag aan 'n plaaslike argitek gegee moes word. Die geskil is eindelik bygelê toe ooreengekom is dat die Suid-Afrikaanse argitek Robert Howden vir Lutyens sou bystaan.
Die ontwerp van die Kunsmuseum lewer blyk van die argitek se buitelandse afkoms. Lutyens het 'n hoë status in Engeland gehad vanweë sy huisontwerpe vir die welgesteldes. Kenmerkend van sy ontwerptrant was 'n abstrakte, stereometriese vormgewing met kaal mure en ingesnyde vensters, skryf Van der Waal. Onder meer vanweë sy noue verbintenis met Herbert Baker, het Lutyens omstreeks 1906 sy styl verander van Neo-Queen Anne na Beaux Arts. Die Johannesburgse Kunsmuseum was moontlik Lutyens se eerste staatsgebou in die Beaux Arts-mode. Volgens die klassisistiese tradisie het dit 'n swaar portico met fronton gehad, voor 'n gerustikeerde liggende kuboïed met borswering.
Aan weerskante en agter die hoofblok het Lutyens egter pawiljoene met skilddakke en hoë skoorsteengroepe beplan, wat die trant van die woonhuisbou aanslaan. Diepgaande meningsverskille tussen lady Florence en Lutyens enersyds en die stadsraad andersyds het die ontwerp ongelukkig skade berokken. Die meningsverskil het gehandel oor die boumateriaal waarin die bouwerk uitgevoer sou word. Aanvanklik het Lutyens en Phillips sandsteen vir die eksterieur voorgestel, maar toe die koste te hoog geblyk het, het hulle 'n gepleisterde baksteenuitvoering aanbeveel. Die Stadsraad het nietemin op die duurder sandsteenuitvoering besluit.
Die hoeksteen van die nuwe kunsmuseum in Joubertpark is op 11 Oktober 1911 gelê deur die burgemeester van Johannesburg, H.J. Hofmeyr, maar die bouwerk kon nie begin nie omdat Lutyens se werktekeninge nog nie klaar was nie. Dit het eers vier maande later uit Londen aangekom en het voorsiening gemaak vir ruim sale om 'n sentrale binneplein. 'n Nuwe storm is kort daarna rondom die gebou ontketen. Lutyens wou bakstene gebruik omdat hy slegs £20 000 vir die hele gebou tot sy beskikking gehad het. Die stadsraad het egter op 'n klipgebou aangedring. Die geld was toe net genoeg vir die hoofgebou wat sonder enige seremonie in November 1915 geopen is.
Uitbreidings[wysig | wysig bron]
Die eerste aanbouings – die oos- en wesvleuels waarvoor Lutyens se oorspronklike planne voorsiening gemaak het – is 25 jaar later (in Oktober 1940) voltooi, twee maande ná lady Florence se dood. Daarmee was die gebou egter nog nie voltooi nie. Die uitbreidings wat in 1986 ingewy is, sluit twee pawiljoene in en sluit die museum en Joubertpark tot 'n meer harmonieuse geheel saam.
Die vernaamste oogmerk met die oprigting van die kunsmuseum was om keurwerke van eietydse Britse en Europese kunstenaars uit te stal. Dié beleid het nog tot die einde van die ou Suid-Afrika gegeld, maar historiese versamelings uit vroeër periodes, soos werke van 17de-eeuse Nederlandse skilders, is ook uitgebou, asook versamelings van Suid-Afrikaanse en eietydse internasionale kunswerke in 'n verskeidenheid media.
Die vaste versameling is met die jare uitgebrei. Die Vriende van die Johannesburgse Kunsmuseum is in 1971 gestig om openbare belangstelling in die kunsmuseum aan te wakker en geld in te samel om nuwe werke aan te koop. Die kunsmuseum word deur die Stadsraad gefinansier deur 'n spesiale komitee geadviseer. Anglo American Corporation het in 1985 'n trustfonds vir die aankoop van kunswerke gestig. Afgesien van die munisipale kunsmuseum is daar ook 'n dosyn of wat privaat kunsgalerye in Johannesburg. Soos in alle ander Westerse stede, tree hierdie galerye as agente vir plaaslike en oorsese kunstenaars op en reël hulle spesiale uitstallings van tyd tot tyd.
Onlangse verlede[wysig | wysig bron]
Uitbreidings van meer as R10 miljoen aan die Johannesburgse Kunsmuseum is in 1986 ingewy om die eeufees van die stad te gedenk. Hierdie aanbouings is gesamentlik deur Anglo American en die Stadsraad gefinansier en voltooi die gebou min of meer soos (later sir) Edwin Lutyens dit in 1911 ontwerp het. Die uitstalruimte is aansienlik vergroot, en die uitbreidings sluit 'n bewaringsateljee, tegniese werkswinkels, 'n biblioteek, koffiekamer en binnehowe vir beeldhouwerk in. Die vernaamste versamelings is Brits, Frans en Nederlands. Daar is ook versamelings van Suid-Afrikaanse en eietydse internasionale kunswerke. Die afdrukkabinet bevat meer as 2 000 afdrukke – van die tyd vanaf Dürer en Rembrandt tot vandag.
In Februarie 2017 kondig die Johannesburgse Kunsmuseum aan dat dit gesluit sal wees tot verdere kennisgewing, en dat die kunsversameling na 'n veilige plek verskuif sal word, omdat die gebou nie meer veilig is vir die publiek en vir die kunsversameling nie. Die sluiting word toegeskryf aan slegte vakmanskap van die maatskappy wat aangestel is om die lekkasies aan die dak reg te maak, en koperdiefstal.[3] Die museum heropen weer op 7 Mei 2017.[3]
Kuratore[wysig | wysig bron]
- P. Anton Hendriks (1937–1964)
- Nel Erasmus (1964–1977)
- Pat Senior (1977–1983)
- Christopher Till (1983–1991)
- Rochelle Keene (1991–2003)
- Clive Kellner (2004–2008)
- Antoinette Murdoch (2009 – Januarie 2017)[4]
- Musha Nehuleni (waarnemende kurator, Januarie 2017 – hede)[5]
Diefstal[wysig | wysig bron]
- 1990s Talion deur Gavin Younge. Hierdie groot gegote bronsbeeld was in 1986 as deel van die museum se eeufeesvieringe gemaak. Die diewe het klein stukkies van die standbeeld afgesny met behulp van hoekslyper en 'n draagbare kragopwekker. Ten spyte van 'n uitbetaling deur die versekering, het die gallery nooit die vermiste dele vervang nie.
- Junie 2002 St Thomas deur El Greco.[6]
- Augustus 2002 Suitcase deur Kendell Geers. Die beeldhouwerk is in 'n beskadigde toestand teruggevind.[7]
- Januarie 2011 General Hoche deur Jules Dalou.[8]
- September 2011 Mourning Woman deur Sydney Kumalo, Peter Pan deur Romano Romanelli en King of the Universe deur Ernest Ullman.[9]
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ 1,0 1,1 Van der Waal, Gerhard-Mark. 1986. Van mynkamp tot metropolis. Die boukuns van Johannesburg, 1886–1940. Johannesburg: Chris van Rensburg Publikasies
- ↑ (en) Johannesburg Art Gallery op die webtuiste Gauteng.net Geargiveer 30 April 2016 op Wayback Machine. URL besoek op 26 April 2016.
- ↑ 3,0 3,1 "The Heritage Portal: Johannesburg Art Gallery" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2019. Besoek op 8 April 2017.
- ↑ "Why I Left JAG – Antoinette Murdoch" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Julie 2018. Besoek op 8 April 2017.
- ↑ "But no one goes there any more, Joburg Art Gallery needs a new lease of life, Gabriel Crouse" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2019. Besoek op 8 April 2017.
- ↑ "2002's Most Wanted Art" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Maart 2016. Besoek op 8 April 2017.
- ↑ "Gallery guarded after sculpture theft" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2019. Besoek op 8 April 2017.
- ↑ "Art stolen from JAG" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2019. Besoek op 8 April 2017.
- ↑ "Three artworks stolen from Jhb gallery" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2019. Besoek op 8 April 2017.
Bronne[wysig | wysig bron]
- Hendriks, P. Anton: The Johannesburg Art Gallelry. In; Lantern. Tydskrif vir Kennis en Kultuur. Jaargang 7, nr. 4, Junie 1958
- (af) Malan, D.G. (voorsitter: redaksiekomitee). 1986. Johannesburg eenhonderd jaar. Johannesburg: Chris van Rensburg Publikasies
- (en) Picton-Seymour, Désirée. 1989. Historical buildings in South Africa. Cape Town: Struikhof Publishers
- (en) Potgieter, D.J. (editor-in-chief). 1973. Standard Encyclopaedia of Southern Africa. Cape Town: Nasionale Opvoedkundige Uitgewery
- (af) Van der Waal, Gerhard-Mark. 1986. Van mynkamp tot metropolis. Die boukuns van Johannesburg, 1886–1940. Johannesburg: Chris van Rensburg Publikasies
Eksterne skakels[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Johannesburgse Kunsmuseum.- (en) Die Johannesburgse Kunsmusuem op www.artefacts.co.za
