Mampoer

Ketel vir die stook van mampoer

Mampoer is net soos die Kaapse witblits 'n onverouderde brandewyn, wat uniek is aan Suid-Afrika en hier veral in die historiese provinsie Transvaal gestook word. Die naaste ekwivalent aan mampoer is Europese vrugteschnaps (onversoet) wat net soos mampoer vervaardig word.

Mampoer kan ook industrieel vervaardig word, maar op 'n aantal plase in die Groot Maricodistrik (provinsie Noordwes) stook boere nog steeds hul eie mampoer van vrugte soos appelkose, kersies, lemoene, pruime, pere, vye en geelperskes. Die laasgenoemde twee vrugtesoorte word as die mees geskikte geag. Die meeste plaaslike stokers beskik oor jare se ervaring en elkeen het sy eie geheime resep, wat al generasies lank bewaar word. Die boeregesinne wat mampoer stook het ook hul eie stookprosedure en metode van vuurmaak ontwikkel.

Die oorsprong van die naam mampoer is nie duidelik nie. Volgens oorlewering is die brandewyn vernoem na Mampuru, 'n stamhoof van die Pedi-volk. Die mampoer is glo van maroela's gestook, wat volop voorkom in bepaalde gebiede van Transvaal. Mampuru het waarskynlik ook mampoer aan Generaal Joubert se manne verkoop. Aangesien distillering nie 'n lang geskiedenis in Suider-Afrika het nie (eers vanaf 1670 is rekords beskikbaar), is dit ook waarskynlik dat hy van 'n ketel voorsien is deur die boeretrekkers.

Metode

Vrugte soos geelperskes word fyngedruk en moet sowat twee tot drie weke lank gis. Mikroörganismes verwerk die suiker tot alkohol, terwyl koolstofdioksied vrygestel word. Die stoker moet presies weet wanneer die suiker opgebruik is en die alkoholgehalte sy maksimum bereik het. Dit is die tydstip wanneer die mampoer gestook moet word, want anders begin die vrugtepap suur word en verander dit in asyn. Gewoonlik word die vrugtesap verhit en die eerste stooksel of "oorhaal" nog 'n keer herstook, om mampoer van die beste gehalte te verkry.

Net ses tot tien persent van die gegiste vrugtesap word uiteindelik as mampoer afgetap. Die ideale alkoholgehalte, wat die beste vrugtegeur aan mampoer gee, is sowat 64 persent.

Stook- en distilleerkursusse word aangebied om die kuns en wetenskap van stook en tuisdistillering te bevorder in Suid-Afrika.

Stooklisensies

Sedert 1924 was die verkoop van tuisgestookte mampoer onwettig, aangesien die Kaapse Wijnbouwersvereniging (KWV) 'n monopolie op brandewynstokery verkry het. Boere is toegelaat om mampoer van hul eie vrugte te stook, maar registrasie en lisensiëring was nie goedkoop nie, en die owerheid het toesig gehou oor alle stokers.

In 1982 is Suid-Afrika se Landboudistilleerdersgilde (Kultuur Stokers Gilde) in die lewe geroep, wat die ou tradisie help bewaar het. Die oordrag van 'n stooklisensie van vader na seun is wettig verklaar. Mampoer word ook by die Willem Prinsloo-landboumuseum naby Pretoria gestook.

Sedert 2007 is dit weer moontlik om wettiglik te stook vir eie gebruik (geen verkope word toegelaat sonder 'n kommersiële lisensie nie). Die proses om 'n permit te kry behels twee aspekte. Een is om as 'n "artikel 116 vervaardiger" te registreer (om aksynsbare produkte vir eie gebruik te maak) en die tweede is om 'n ketelpermit te kry. Lisensiegelde kos R1,00 per jaar (2011).

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Mampoer.