Manjifieke Sewe Olifante

Die Manjifieke Sewe Olifante was sewe olifantbulle wat minstens tot die 1980's in die Nasionale Krugerwildtuin geleef het. Hulle is as manjifiek beskou omdat hulle almal ivoortande van meer as 50 kg elk gedra het.

In 1980 het die bestuur van die park besluit om publisiteit aan hierdie sewe olifante te gee en sodoende die park se indrukwekkende bewaarwerk ten toon te stel. 'n Reeks skilderye van die skilder Paul Bosman is vrygestel, benewens 'n reeks artikels wat deur die park se Seniornavorser, Dr Anthony Hall-Martin, geskryf is.

Dit was die begin van die publiek se fasinasie met groot olifante. Toe al sewe olifante dood is, is daar besluit om die tande en skedels in 'n museum te plaas. Nadat die tande vir 'n wyle in Olifantskamp uitgestal is, is die Olifantmuseum in Letabaruskamp geopen. Ses van die groot sewe se tande kan daar besigtig word, naamlik Dzombo, Kambaku, Mafunyane, Ndlulamithi, Shawu en Shingwedzi. Die tande van die sewende olifant, João, het ongelukkig in 1984 afgebreek, en is nooit gevind nie.

Dzombo (c. 1935–1983)[wysig | wysig bron]

Dzombo is vernoem na die Dzombospruit, 'n sytak van die Shingwedzirivier in die noorde van die park. Dit is in hierdie omgewing waar hy altyd aangetref is, meestal in die Shawuvallei tussen die Tsendze-, Letaba- en Shingwedziriviere. Die naam Dzombo is afgelei van die Tsongawoord dzombolo wat beteken om te wag vir iets wat stadig aankom.

Dzombo is in Oktober 1983 dood toe hy ongeveer 48 of 50 jaar oud was. In 'n koeëlreën van AK-47's het Dzombo die enigste van die Manjifieke Sewe geword wat deur wildstropers doodgemaak is. Die stropers was besig om Dzombo se tande naby die Dzombyane-watergat te verwyder toe wildwagter Ampie Espag op hulle afgekom het. Die stropers het gevlug en die tande agtergelaat.

Dzombo se linkertand was 255 cm lank, 50 cm in omtrek by die lip, en het 55,8 kg geweeg. Die regtertand was 237 cm lank, 51 cm in omtrek by die lip, en het ook 56,8 kg geweeg.

João (c. 1939–c. 2000)[wysig | wysig bron]

João is die eerste keer in die Shingwedzistreek naby 'n windpomp met dieselfde naam gesien. Hy was 'n rustige olifant wat dikwels naby die Shingwedziruskamp aangetref is. In 1982 is hy deur wildstropers aangeval maar hy het die AK47 koeëls oorleef.

Sy manjifieke tande is gemeet toe hy onder verdowing was om met 'n radioband toegerus te word. Ongelukkig het albei tande ongeveer 20 cm bokant die liplyn afgebreek in 1984. Die oorsaak is onbekend en die ivoor is nooit gevind nie. João is vermoedelik dood voor 2000 maar dit is onbekend wat van hom geword het.

João se linkertand was 271 cm lank, 51 cm in omtrek by die lip, en het 55 kg geweeg. Die regtertand was 250 cm lank, 51 cm in omtrek, en het 45 kg geweeg.

Kambaku (c. 1930–1985)[wysig | wysig bron]

Kambaku is die Tsongawoord vir ou olifantbul, en 'n teken van groot respek vir hierdie indrukwekkende dier. Anders as die res van die Manjifieke Sewe, was Kambaku altyd 'n alleenloper. Hy is in 1985 op die ouderdom van 55 jaar aangetref waar hy swaar ly aan die gevolge van 'n koeëlwond. Hy is naamlik geskiet nadat hy die Krokodilrivier oorgesteek het om in die oorkantste suikerrietplantasie te wei. Toe hy nie meer kon loop nie, is hy van sy lyding verlos deur veldwagter Lynn van Rooyen van die Onder-Sabiestreek.

Kambaku was een van die mees bekende bulle in die wildtuin. Hy is in 'n groot streek tussen Timbavati en Krokodilbrug aangetref en het gewoonlik die natseisoen in die noorde deurgebring. Verskeie besoekers aan die park het hom afgeneem aangesien hy maklik herkenbaar was. Benewens die maklik herkenbare merke aan sy slurp het hy geen sterthare gehad nie. Sy twee tande was presiese spieëlbeelde en absoluut manjifiek.

Die linkertand was 259 cm lank, 51 cm in omtrek by die lip, en het 63,2 kg geweeg. Die regtertand was 265 cm lank, 52 cm in omtrek, en het 64 kg geweeg.

Mafunyane (c. 1926–1983)[wysig | wysig bron]

Mafunyane was die mees bekende lid van die Manjifieke Sewe. Sy Tsonganaam beteken die geïrriteerde een, verwysend na sy kwaai humeur en ongeduld met mense. Hy was 'n skaam dier wat deur bittermin mense gesien is, omdat hy ver van toeristepaaie gebly het.

Mafunyane se lang, reguit tande het op die grond gesleep wanneer hy loop. Hy was egter 'n klein olifant (slegs 327 cm by die skouer), en sy tande was korter as meeste van die ander lede van die Manjifieke Sewe. Sy ivoor was ook ovaal in deursnit wat dit swaarder laat lyk het as wat dit werklik was.

Mafunyane se kenmerkendste eienskap was 'n 10 cm wye gat in sy skedel wat 40 cm diep was. Die gat het tot in sy neusholte gestrek wat beteken dat hy daardeur kon asemhaal; dit het ook reënwater ingelaat! Die oorsprong van die besering is onbekend, maar daar word gereken dat dit opgedoen is tydens 'n geveg met 'n ander bul wat sy tand in Mafunyane se skedel ingedruk het.

Mafunyane is in 1983 aan natuurlike oorsake dood. Hy was ongeveer 57 jaar oud. Hy is gevind naby die Taririvier, noordwes van Shingwedzi, ongeveer 3 of 4 weke na sy sterfte.

Beide Mafunyane se tande was 251 cm lank, 48 cm in omtrek by die lip, en het 55,1 kg geweeg.

Ndlulamithi (c. 1927–1985)[wysig | wysig bron]

Ndlulamithi is 'n Tsongawoord wat beteken hoër as die bome. Hierdie olifant was groter as meeste van die ander Manjifieke Sewe–ongeveer 340 tot 345 cm hoog by die skouer.

Hy was 'n aggressiewe en wilde olifant wat dikwels gestorm het, maar nie dikwels gesien is nie. Hy het meeste van sy tyd in die Shingwedzigebied naby die rivier deurgebring. Sy regtertand het korter afgebreek op 'n stadium, wat sy linkertand mooi onder sy regtertand ingevou het.

Ndlulamithi is aan natuurlike oorsake dood in 1985. Hy is in die Shangonigebied deur veldwagter Paul Zway gevind.

Sy linkertand was 287 cm lank, 48,5 cm in omtrek by die lip, en het 64.6 kg geweeg. Sy regtertand was 273 cm lank, 48 cm in omtrek by die lip, en het 57,2 kg geweeg.

Shawu (c. 1926–1986)[wysig | wysig bron]

Shawu is vernoem na die Shawuvallei naby Shingwedzi waar hy die meeste van sy tyd deurgebring het. Hy het dikwels so ver suid beweeg as die Letabarivier; hy was bekend daarvoor dat hy stadig beweeg het en somtyds tot 6 maande geneem het om van noord na suid te beweeg. Hy was 'n aangename bul wat geen vrees vir mense of voertuie getoon het nie. Met 'n skouerhoogte van 340 cm, was Shawu een van die grootstes van die sewe. In Afrikaans was Shawu bekend as “Groot Haaktand”, met verwysing na die vorm van sy tande.

Shawu is in Oktober 1986 aan natuurlike oorsake dood toe hy al amper 60 jaar oud was. In die laaste dae is sy bewegings gemonitor met 'n radioband, en hy is uiteindelik gevind naby die Kostinigebied in die Shawuvallei.

Shawu se tande is die langste tande op rekord in Suid-Afrika. Die linkertand was 317 cm lank, 45 cm in omtrek by die lip, en het 52,6 kg geweeg. Sy linkertand was 305 cm lank, 45 cm in omtrek, en het 50,8 kg geweeg.

Shingwedzi (c. 1934–1981)[wysig | wysig bron]

Shingwedzi is vernoem na die rivier en ruskamp waar hy die laaste jare van sy lewe deurgebring het. Hy was 'n rustige olifant met aangename geaardheid wat gewoond was aan voertuie. Hy het meeste van sy tyd onder die wildevye langs die Shingwedzirivier naby die ruskamp deurgebring.

Shingwedzi is op 16 Januarie 1981 aan natuurlike oorsake dood toe hy ongeveer 65 jaar oud was. Hy het inmekaargestort onder 'n wildevy op die suidoewer van die Shingwedzirivier. Sy hooftand was diep onder die grond begrawe toe hy gevind is.

Shingwedzi se hulptand het korter afgebreek omdat hy dit gereeld gebruik het. Die linkertand, wat die hulptand was, was 207 cm lank en het 47,2 kilogram geweeg. Die hooftand, aan die regterkant, was 264 cm lank, 48 cm in omtrek by die lip, en het 58,1 kg geweeg.

Nuwe groottande[wysig | wysig bron]

Die tradisie om die groot ivoordraers name te gee het in 1980 by Dr Tol Pienaar se bewusmakingsveldtog ontstaan. Na hierdie groep se afsterwe het Dr Ian Whyte egter steeds submissies van die publiek ontvang wanneer hulle nuwe groot ivoordraers opgemerk het. Die naamgewing het informeel voortgegaan, en die Opkomende Groottande (Engels: emerging tuskers) projek is in 2003 formeel van stapel gestuur, met duidelik riglyne vir benaming. Gevolglik is 'n jonger geslag groottande geïdentifiseer waarvan sommige hier onder gelys word.^[1] Die opkomende groottande moet as jong dier reeds tande hê wat 1,5 meter verby die liprand strek.^[2]