Meteora

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Meteora*
Unesco-wêrelderfenisterrein

Ligging van Meteora op 'n kaart (Griekeland)
Meteora
Meteora
Posisie van Meteora in Griekeland
Koördinate: 39°42′51″N 21°37′52″O / 39.71417°N 21.63111°O / 39.71417; 21.63111Koördinate: 39°42′51″N 21°37′52″O / 39.71417°N 21.63111°O / 39.71417; 21.63111
Lande Vlag van Griekeland Griekeland
Tipe Verskeie
Kriteria i, ii, iv, v, vii
Verwysings 455
Streek Europa
Inskripsiegeskiedenis
Inskripsie 1988  (12de Sessie)
* Naam soos dit in die Wêrelderfenislys verskyn.
Streek soos deur Unesco geklassifiseer.

Meteora (Grieks: Μετέωρα, letterlik "middel van die lug " of "in die lug hangend" – etimologies verwant aan "meteoriet") is naas Berg Athos die grootste en belangrikste kloosterkompleks van die Oosters-Ortodokse Kerk in Griekeland.[1] Daar was aanvanklik 24 kloosters wat op natuurlike sandsteen-rotspilare gebou is aan die noordwestekant van die Tessaliese Vlakte naby die Piniosrivier en Pindosgebergte in Tessalië, Sentraal-Griekeland. Die naaste nedersetting is Kalambaka. Van die oorspronklike kloosters word nog net ses bewoon. Die ander 18 is óf vervalle óf verwoes. Meteora is op Unesco se lys van Wêrelderfenisgebiede.[2]

Geskiedenis[wysig | wysig bron]

Die Teopetra-grotte 5 km suid van Meteora is sowat 50 000 jaar gelede al bewoon tydens die Paleolitikum (50 000 tot 5 000 jaar gelede).[3] Die oudste voorbeeld van ’n mensgemaakte struktuur in ’n grot is in een van dié grotte gevind. Dit is ’n klipmuur wat twee derdes van die ingang bedek. Die grot word sedert 1987 opgegrawe. Die muur is sowat 23 000 jaar gelede opgerig, tydens die koudste periode van die mees onlangse Ystydperk, moontlik om die inwoners teen koue winde te beskerm.

In die 9de eeu het ’n groep asketiese monnike begin woon in holtes en skeure in die rotspilare, wat tot 550 m bo die vlakte uittroon. Dié hoogte en die styl rotswande het gesorg dat net die mees vasberade besoekers dit daar gewaag het. Die hermiete het aanvanklik ’n afgesonderde lewe gelei, en net op Sondae en spesiale kerkdae byeengekom vir dienste en gebed in ’n kapel bekend as Doupiani.[1]

Dit is onseker presies wanneer al die kloosters gebou is. Teen die laat 11de en vroeë 12de eeu het ’n elementêre monnikestaat, die Skiti van Stagoi, ontstaan om die Kerk van Teotokos (Gods Moeder), wat steeds staan.[1] Teen die einde van die 12de eeu het ’n groter asketiese gemeenskap in Meteora begin vorm aanneem.

In 1344 het Athanasios Koinovitis van Berg Athos af gevlug en ’n groep volgelinge na Meteora gebring. Van 1356 tot 1372 het hy die Klooster van Groot Meteoron gestig, wat perfek vir die monnike was; hulle was veilig teen politieke onrus en het volle beheer gehad oor toegang tot die klooster. Die enigste manier om dit te bereik was met ’n lang leer. Dié is opgetrek sodra die monnike bedreig gevoel het.

Teen die einde van die 14de eeu is die Bisantynse Ryk se heerskappy van 800 jaar oor Noord-Griekeland toenemend bedreig deur Turkse aanvallers wat beheer oor die vrugbare Tessaliese Vlakte wou hê. Die ontoeganklike rotspilare het beskerming gebied teen die uitbreidende Ottomaanse Ryk. Altesaam 24 kloosters is van die 14de eeu af gebou,[1] waarvan ses oor is. Daar word algemeen geglo dat Athanasios (die stigter van die eerste klooster) nie die rots uitgeklim het nie, maar deur ’n arend daarheen gedra is.[4]

In 1517 het Nectarios en Theophanes die Klooster van Varlaam gebou wat na bewering die vinger van Johannes en die skouerblad van Andreas huisves.

Lang lere en groot nette is aanvanklik gebruik om goedere en mense op te trek boontoe. Groot geloof was hiervoor nodig – volgens oorlewering is die toue net vervang "wanneer God hulle laat breek het".[5] In die woorde van Unesco "simboliseer die nette waarin pelgrims vertikaal teen die 373 m hoë rotse opgetrek is waar die Varlaam-klooster oor die vallei uittroon, die kwesbaarheid van ’n tradisionele lewenswyse wat deur uitwissing bedreig word".[6] In die 1920's is trappe in die rotse gekap wat toegang tot die kompleks verleen.

Vier van die kloosters wat oor is, word deur mans bewoon en twee (St. Stefanus en Rousanou) deur vroue.[6] Die kloosters het minder as 10 inwoners elk en is nou toeriste-attraksies.

Panoramiese uitsig oor die Tessaliese Vlakte.
Panoramiese uitsig oor die Tessaliese Vlakte.

Kloosters[wysig | wysig bron]

Bewoonde kloosters[wysig | wysig bron]

Die meeste kloosters in Meteora is bo-op hoë rotspilare geleë en almal behoort tot die Oosters-Ortodokse Kerk. ’n Groot deel van die argitektuur is "Athonies" (met verwysing na Berg Athos). Meteora is sedert 1988 ’n Wêrelderfenisgebied. Die ses kloosters wat vandag nog bewoon word, is:

Klooster Foto
Die Klooster van Groot Meteoron of van die Verheerliking van Jesus op die Berg (Μονή Μεγάλου Μετεώρου of Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, Moni Megalou Meteorou of Moni Metamorphoseos tou Sotiros) is die grootste van die ses kloosters. In die 14de eeu het die monnik Athanasios van Berg Athos en sy volgelinge hulle in die omgewing gevestig. Hy het besluit om sy klooster te bou op die mees imposante rots (Platys Lithos, "Plat Steen"), wat die hele landskap oorheers. Hy het die rots "Meteora" genoem omdat dit lyk of dit in die lug sweef en in 1356 ’n kapel met ’n paar selle daar gebou. Die aantal monnike het toegeneem en die klooster is uitgebrei met torings, ’n hospitaal, nog selle, reservoirs en ander geboue. Dit is nou die hoofmuseum vir toeriste en bevat ’n groot versameling geskrifte, ikone en godsdiensvoorwerpe. Die katolikon (hoofkerk) is gewy aan die Verheerliking van Jesus.[7] Dit is die oudste kerk in Meteora wat behoue gebly het.
Die Varlaam-klooster (Μονή Βαρλαάμ, Moni Varlaam) is die tweede grootste klooster. Dit is in 1518 in sy huidige vorm gebou in die Athoniese styl en is genoem na die monnik wat omstreeks 1350 op die rots gewoon het. Die ou eetsaal dien as museum.[8] Die kloosterkerk is in 1542 voltooi. Die klooster bevat baie ikone en ander liturgiese voorwerpe, onder meer ’n evangelieboek wat deur die Bisantynse keiser Konstantyn VII onderteken is.
Die Klooster van Rousanou of St. Barbara (Μονή Ρουσάνου of Μονή Αγίας Βαρβάρας, Moni Rousanou of Moni Agias Varvaras) lê bo-op ’n rots met nouliks genoeg ruimte daarvoor. Volgens onbevestigde bronne is dit in 1288 gestig. Dit is in die middel van die 16de eeu in sy huidige vorm gebou. Die kerk, wat gewy is aan die Verheerliking van Jesus, dateer uit 1545 en is bekend vir sy aangrypende muurskilderye wat ná 400 jaar steeds in ’n goeie toestand is.
Die Klooster van St. Nikolaas Anapafsas (Μονή Αγίου Νικολάου Αναπαυσά, Moni Agiou Nikolaou Anapafsa) is omstreeks 1490 gebou, maar volgens kenners bo-op ’n ouer klooster. Volgens boukundige kenmerke en oorblyfsels van muurskilderye dateer die kerk uit die 13de/14de eeu. Omdat die bokant van die rots klein is, het die klooster nie sywaarts uitgebrei nie, maar vertikaal. Dit bestaan dus uit verskeie verdiepings. Opvallend is die beskeie afmetings van die geboue: daar was byvoorbeeld net plek vir tien selle. Die sentrale kloosterkerk is gewy aan st. Nikolaas.
Die Klooster van St. Stefanus (Μονή Αγίου Στεφάνου, Moni Agiou Stephanou) staan op die vlakte en nie op ’n rotspilaar nie. Uit ’n inskripsie wat nou verdwyn het, blyk die klooster is in 1192 gestig en dat ene Jeremia die eerste hoof was. In 1333 het keiser Andronikos III Paleologos (1328–1341) Tessalië besoek en is hy in die klooster ontvang. In 1350 is die Kapel van St. Stefanus gebou. Aan die einde van die 14de eeu het prins Wladislaf van Wallachye kosbare relikwieë, grond in Roemenië en ander besittings aan die klooster geskenk en in 1545 het die destydse patriarg van Konstantinopel dit outonoom verklaar en slegs direk afhanklik van sy eie patriargaat. Die klooster is tydens die Tweede Wêreldoorlog deur die Nazi's beskadig omdat hulle geglo het dit huisves rebelle en tydens die Griekse burgeroorlog van 1949 is muurskilderye onherstelbaar beskadig. Dit was daarna verlate, tot nonne dit oorgeneem en gerestoureer het.[9]

Die Klooster van die Heilige Drie-eenheid (Μονή Αγίας Τριάδος, Moni Agias Triados) staan bo-op ’n rots. Sommige kenners glo dit is die tweede oudste klooster in Meteora. Die katolikon is in 1476 gebou, maar die klooster self het reeds in die 14de eeu bestaan. Tydens die Tweede Wêreldoorlog is die skatkamer leeg geroof.

Vervalle kloosters[wysig | wysig bron]

Kloosters wat nie meer bestaan nie of onbewoonbaar is, is:[10] [11] [12]

  • Klooster van die Heilige Apostels (Μονή Αγίων Αποστόλων, Moni Agion Apostolon): ’n Klooster waarvan net ruïnes en ’n watertenk oorgebly het. Melding is reeds in 1551 daarvan gemaak.
  • Klooster van die Heilige Gees (Μονή Αγίου Πνεύματος, Moni Agiou Pnevmatos): Die klooster, wat uit rots gekap is, is taamlik verwaarloos. Twee watertenks, ’n sarkofaag, ’n paar selle en die uit klip gekapte altaar het oorgebly van die kompleks, wat volgens oorlewering uit die 14de eeu dateer.
  • Klooster van die Ketting van die Apostel Petrus (Μονή Άλυσος του Αποστόλου Πέτρου, Moni Alisos tou Apostolou Pétrou): Die klooster, wat moontlik omstreeks 1400 gebou is, het nie behoue gebly nie.
  • Klooster van St. Antonius (Μονή Αγίου Αντωνίου, Moni Agiou Antoniou): ’n Klein klooster uit die 14de eeu waarvan net ’n klein kerk behoue gebly het.
Die Klooster van die Marialigmis is nie op 'n rots geleë nie, maar in die rotswande.
  • Klooster van die Marialigmis (Μονή Υπαπαντής, Moni Ipapantis): Dit is in 1347 gebou en die geboue het in ’n redelike toestand behoue gebly. Dit word selde besoek omdat dit effens verder weg geleë is en meestal gesluit is.
  • Klooster van St. Modestos (Μονή Αγίου Μόδεστου, Moni Agiou Modestou): Dit is die eerste keer in ’n brief uit die 12de eeu beskryf en is in 1614 in dokumente genoem. Dit bestaan nie meer nie.
  • Klooster van St. Nikolaas Bandofas (Μονή Αγίου Νικολάου Μπάντοβα, Moni Agiou Nikolaou Bantova): Is omstreeks 1400 in ’n grot gebou, maar het nie behoue gebly nie. Dit is in 1943 tydens die Tweede Wêreldoorlog deur bomme vernietig.
  • Heilige Klooster (Μονή Αγίας Μονής, Moni Agias Monis): Net ruïnes oor. Daar het sedert 1614 meer as 20 monnike gewoon.
  • Ipsilotera- of Kaligrafon-klooster (Μονή Υψηλοτέρας of Καλλιγράφων, Moni Ipsiloteras of Kalligraphon): Het nie behoue gebly nie. Soos die naam aandui, was dit bekend vir manuskripte wat daar gemaak is.
  • Klooster van die Maagd Maria (Μονή Παναγίας, Moni Panagias): Net ruïnes is oor.
  • Klooster van St. Nikolaas Kofinas (Μονή Αγίου Νικολάου Κοφινά, Moni Agiou Nikolaou Kophina)
  • Klooster van die Heilige Aartsengele (Μονή Αγίων Ταξιαρχών, Moni Avion Taxiarkhon)
  • Klooster van St. Athanasius (Μονή Αγίου Αθανασίου, Moni Agiou Athanasiou)
  • Kallistratos-klooster (Μονή Καλλιστράτου, Moni Kallistratou)
  • Klooster van die Allerhoogste (Μονή Παντοκράτορος, Moni Pantokratoros): Dit is in 1650 in hitoriese dokumente genoem. Vandag is nog net stukke mure oor.
  • Klooster van St. Dimitrius (Μονή Αγίου Δημητρίου, Moni Agiou Dimitriou): Het nie behoue gebly nie. Griekse opstandelinge in die 19de eeu het hul hoofkwartier daar ingerig en dit eindelik verwoes.
  • Klooster van St. Georgius Mandila (Μονή Αγίου Γεωργίου Μανδηλά, Moni Agiou Georgiou Mandila): Die klooster is vervalle.
  • Klooster van Johannes die Doper (Μονή Αγίου Ιωάννη Προδρόμου, Moni Agiou Ioanni Prodromou): Het nie behoue gebly nie.

Besoeke[wysig | wysig bron]

Die bewoonde Kloosters van Groot Meteoron, Varlaam, Rousanou, die Heilige Drie-eenheid, Stefanus en Nikolaas Anapafsas kan besoek word. Elk van die koosters het ’n ander rusdag sodat almal nie tegelykertyd gesluit is nie. Besoekers moet op hul kleredrag let. Mans mag nie kortbroeke dra nie en vroue se liggame moet goed bedek wees. Vroue wat broeke dra, kan gevra word om ’n voorskoot aan te sit wat by die ingang gehuur kan word.

Daar word nie aanbeveel dat mense na die vervalle kloosters opklim nie omdat dit gevaarlik is.

Rotsklim[wysig | wysig bron]

Die rotse van Meteora is van die gewildste klimbestemmings in Griekeland. Die Duitser Dietrich Hasse het ’n gidsboek oor staproetes en klimplekke in die gebied geskryf. In 2001 het die Base-springer Felix Baumgartner ’n sprong van 120 meter van een van die rotse af gedoen.

In letterkunde, musiek en rolprente[wysig | wysig bron]

  • Tonele is in 1981 by die Klooster van die Heilige Drie-eenheid geskiet vir die James Bond-fliek For Your Eyes Only.[13]
  • Tonele in Tintin and the Golden Fleece is ook by die Meteora-kloosters geskiet.
  • Die rotsgebied was ’n groot inspirasie vir die Linkin Park-album Meteora.
  • Michina in die fliek Pokémon: Arceus and the Jewel of Life is op Meteora gebaseer.
  • Meteora is die belangrikste terrein in die fiksieboek The Spook's Sacrifice deur Joseph Delaney.
  • Die Klooster van St. Nikolaas Anapafsas was die inspirasie vir St. Francis Folly in die rekenaarspeletjie Tomb Raider en Tomb Raider: Anniversary.
  • Een van die oorlewende karakters in "Max Brooks" se zombieverhaal "World War Z" vind toevlug in die kloosters tydens en ná die zombie-oorlog.
  • Die 2012-fliek Meteora, met Spiros Stathoulopoulos as regisseur, speel af in die kloosters en omgewing van Meteora.

Galery[wysig | wysig bron]

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 Sofianos, D.Z.: "Metéora". Holy Monastery of Great Meteoro, 1991.
  2. URL besoek op 25 Oktober 2013
  3. Y. Facorellis, N. Kyparissi-Apostolika en Y. Maniatis 2001 The cave of Theopetra, Kalambaka: radiocarbon evidence for 50,000 years of human presence. Radiocarbon 43 (2B): 1029–1048
  4. URL besoek op 20 Maart 2013
  5. "URL besoek op 9 November 2007". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 September 2013. Besoek op 25 Oktober 2013.
  6. 6,0 6,1 http://www.sacred-destinations.com/greece/meteora-monasteries.htm Geargiveer 30 Oktober 2007 op Wayback Machine URL besoek op 3 November 2007
  7. "URL besoek op 2 November 2007". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 Oktober 2012. Besoek op 25 Oktober 2013.
  8. URL besoek op 22 Mei 2009
  9. "URL besoek op 11 September 2007". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Augustus 2007. Besoek op 25 Oktober 2013.
  10. "Lys van kloosters by Hellenic Mountains". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 23 April 2021. Besoek op 29 Oktober 2013.
  11. Lys van kloosters[dooie skakel]
  12. Lys van kloosters by Kalampaka.com
  13. Internet Movie DataBase

Eksterne skakels[wysig | wysig bron]