NG gemeente Boksburg

Die NG gemeente Boksburg was 'n gemeente van die Nederduitse Gereformeerde Kerk aan die Oos-Rand van Gauteng en die moedergemeente van al die latere NG gemeentes in die Oos-Randse dorpe en stede, soos Germiston, Alberton, Kempton Park, Benoni, Brakpan, Springs en Delmas. Reeds in 1952 het die gebied wat oorspronklik binne die gemeentegrense van die moedergemeente geval het, uit 27 gemeentes bestaan. Teen die 21ste eeu het die getal tot sowat 60 aangegroei, ondanks talle inlywings en samesmeltings.

Stigting[wysig | wysig bron]

Kort nadat die goudvelde op die Witwatersrand geproklameer is, het die prospekteerder Pieter Kilian op Vogelfontein ook goud ontdek en is Boksburg, genoem na die staatsekretaris W.E. Bok, in 1887 op hierdie plaas aangelê. Ná die gemeentes Johannesburg (1887), Krugersdorp (1890) en Langlaagte (1892), is Boksburg as vierde gemeente aan die Rand, en die eerste aan die Oos-Rand, gestig met ds. A.J. Louw van Heidelberg, Transvaal, as konsulent.

In Desember 1894 is die eerste kerkgeboutjie ingewy en op 26 Januarie 1895 is die eerste predikant, ds. P.B.J. Stofberg, bevestig. Ds. Stofberg het veral te kampe gehad met 'n snelgroeiende bevolking aan die Oos-Rand, wat gestrek het oor 'n afstand van meer as 60 km van Germiston in die weste tot by Delmas in die ooste. Op 31 Mei 1898 vertrek ds. Stofberg na Mochudi in die destydse Betsjoeanaland (nou Botswana) as sendeling onder die Baghatla. Sy naam is verewig in die Stofberg-gedenkskool in Polokwane. Hy het op Mochudi siek geword en vertrek na Robertson om te herstel, waar hy op 7 Junie 1907 sterf ná 'n smartlike lyding wat hy met geloof en geduld verduur het.^[1]

Ds. Louw, tweede leraar[wysig | wysig bron]

Sy opvolger, ds. J.M. Louw, is in Desember 1898 verwelkom. Intussen het talle goudmyne ontwikkel en die bevolking het snel toegeneem. Gevolglik het Germiston as eerste dogtergemeente in 1899 afgestig. Toe die Anglo-Boereoorlog uitbreek het ds. Louw as veldprediker met die Boksburgers uitgetrek. Uit die gelede van dié kommando het die latere generaals Chris Muller, G.H. Gravett, H.A. Alberts en C.F. Beyers, manne wat ook kerkraadslede was, gekom.

Ds. Louw het enduit by die burgers gebly en met gelapte klere in Junie 1902 weer by die pastorie aangekom. Toe is oorlogswesies versorg en weldra oorgeplaas na die Langlaagte-weeshuis, die latere Abraham Kriel-kinderhuis. In die volgende 35 jaar het ds. en mev. Louw saam met die gemeente die Langlaagte-weeskinders jaarliks op Boksburg getrakteer. Die eerste C.N.O.-skool aan die Oos-Rand is in 1905 deur ds. Louw op Boksburg gestig. Daarna was hy die stigter van talle Afrikaansmediumskole.

Eers moes hulppredikers die toenemende bevolking help bearbei, maar vanaf die Eerste Wêreldoorlog word gemeentes afgestig en weldra moes die dogtergemeentes dieselfde doen sodat uit die oorspronklike moedergemeente daar in 1952 reeds 27 gemeentes regstreeks en onregstreeks ontstaan het en 60 jaar later meer as 60.

In 1912 is 'n sierlike kerkgebou van gekapte klip gebou en in 1926 is 'n nuwe pastorie opgerig. Ds. Louw het intussen 25 jaar lank as skriba van die Transvaalse Sinode gedien. Hy is in 1939 oorlede en langs die kerkgebou begrawe.^[2] Hy is gehuldig as 'n groot opvoedkundige, vaderlander en Godsman.

Ds. Santie Sandenbergh, derde leraar[wysig | wysig bron]

In September 1940 verwelkom die gemeente vir ds. H.A. Sandenbergh. Hy tree energiek op, die skuld op die kerkgebou word afbetaal en in 1944 vier die gemeente sy 50ste bestaansjaar. Ds. Sandenbergh vertrek in 1947 om medeleraar van Bellville te word en word in 1948 opgevolg deur ds. F.J.B. Naudé. Onder sy leiding bou die gemeente in 1950 'n mooi kerksaal langs die kerk en en word die pastorie opgerig en die waardevolle ou Norman and Beard-orrel herbou.

Agteruitgang[wysig | wysig bron]

In 1985 het die gemeente nog 592 belydende lidmate gehad en in 1990 434. Teen 1995 was dit 355, in 2000 178 en in 2005 118. Teen 2010 was dit 133, nadat die gemeente toe al jare lank vakant was. In 2011 word die gemeente ingelyf by Boksburg-Suid, wat self net 400 belydende lidmate ná die inlywing gehad het. Ds. B.H. Bornman was Boksburg se laaste leraar. Hy was van 1981 tot '97 voltyds predikant en daarna nog enkele jare deeltyds.

Artikel in Oos-Rand-Beeld[wysig | wysig bron]

Sarie van Niekerk berig in 2003 as volg oor die gemeente se geskiedenis:

Ná die Anglo-Boereoorlog het Boksburg vinnig ontwikkel en het die dorp 'n redelik kosmopolitiese bevolking gehad. Naas die Afrikaners was daar Engelse, Skotte en Walliesers en het die dorp se Anglikaanse, Presbiteriaanse en Baptiste-gemeente ontstaan. Boksburg was deel van die distrik Heidelberg onder die wyk Kliprivier, maar kerklik het die dorp onder Johannesburg gesorteer.
Die geweldige bevolkingsontploffing aan die Rand het veroorsaak dat die NG gemeente Krugersdorp in 1890 aan die Wes-Rand gestig is, en die NG gemeente Langlaagte in 1892 van NG gemeente Johannesburg kon afstig. Die vierde gemeente aan die Rand sou Boksburg wees.
Omstreeks 1885 het verskeie Afrikanergesinne in die omgewing van die huidige Elsburg gewoon. Die verwagtings aangaande goud het egter hier teleurgestel, want dit het later geblyk dat die goudrif nie suidoos loop nie, maar reg oos. Daar is wel in 1888 deur die bemoeienis van 'n ds. Martins 'n skool op Elsburg gestig, maar die groei was in Boksburg. Op 20 November 1893 het die boeregemeenskap aansoek gedoen vir die stigting van 'n eie gemeente.
Die aansoek is goedgekeur en die gemeente is gestig. Geld is summier ingesamel vir 'n kerkgebou wat dadelik gebou en in Desember 1894 ingewy is. Op 21 September 1894 het die eerste katkisante belydenis van geloof afgelê en op dieselfde dag nog is 'n gekombineerde kerkraadsvergadering ge hou om 'n predikant te beroep. Ná 'n paar mislukte beroepe is die legendariese ds. J.M. Louw uiteindelik as leraar na die NG gemeente Boksburg beroep. Hy het na sy bevestiging in Boksburg nooit weer 'n beroep aanvaar nie.
Die Anglo-Boereoorlog het ontwrigtend op die kerklike lewe ingewerk. Ds. Louw kon op 31 Julie 1899 nog met sy kerkraad vergader maar as gevolg van die oorlogsverklaring kon die Oktobernagmaal glad nie plaasvind nie. Op 29 Januarie die volgende jaar kon die kerkraad weer vergader. Dan was ds. Louw ook 'n veldprediker tot aan die einde van die oorlog.
Eiendom was deur die jare een van die grootste uitdagings vir die gemeente. Die ou kerkie het spoedig te klein geword en 'n nuwe was noodsaaklik. 'n Standplaas is later gekoop en mev. Louw het die hoeksteenlegging op 27 Januarie 1912 waargeneem. Die kerkgebou is op 26 Oktober 1912 ingewy.