NG gemeente Philipstown

Die NG kerk Philipstown in 2013.

Ds. A.D. Lückhoff, NG gemeente Colesberg se leraar van 1861 van 1875 en daarom konsulent van die nuutgestigte gemeente Philipstown toe dit in 1873 gestig word.

Philipstown se NG kerkgebou afgeneem in 1917.

Ds. J.J.P. Jordaan was van 1876 tot 1878 Philipstown se eerste NG predikant.

Ds. P. du Toit, Philipstown se tweede NG predikant, dien die gemeente van 1879 tot 1893, toe hy na Edenburg vertrek. In sy tyd is die NG gemeente Griekwastad gestig, waarvan hy die konsulent was. Hy het in Edenburg gedien tot sy aftrede in 1924 en is oorlede op 2 Augustus 1941.

Dr. S.W. Louw is op 5 Junie 1893 hier bevestig as die gemeente se derde leraar. Tydens die Anglo-Boereoorlog het die militêre owerheid hom na St. Helena verban waar hy krygsgevangenes geestelik versorg het, maar met sy terugkeer op Philipstown was sy gesondheid geknak en hy sterf agt maande ná die vrede.

Ds. D.J.J. van Velden, van 1903 tot 1907 Philipstown se vierde NG leraar. Hy het hierheen gekom vanaf die NG gemeente Tarkastad, waar hy ook die vierde leraar was.

Ds. Daniel Lategan, vyfde leraar van 1908 tot 1921 toe hy eers 'n lektor word aan die Sendinginstituut op Wellington en later aan die Kweekskool op Stellenbosch.

Ds. Pieter Jan Albertus de Villiers, sesde leraar van 1922 tot sy aftrede in 1928. Hy was van 1884 tot 1897 die eerste predikant van die NG gemeente Petrusville, ook in dié deel van die Noord-Kaap. Sy tweede en voorlaaste gemeente was Hopetown.

Ds. Jacobus Delarey Conradie was die sewende leraar van Philipstown van 1929 tot 1936. Voorheen was hy van 1927 af die leraar van die NG gemeente Meru in die teenswoordige Tanzanië en daarna, tot sy aftrede in 1967, medeleraar van die NG gemeente Kaapstad (Groote Kerk).

Ds. Zacharias Blomerus Loots, agtste leraar van 1936 tot 1941 en van 1951 leraar van die NG gemeente Bloemfontein-Noord.

Ds. Hendrik Adrian de Wet, negende leraar van 1941 tot 1946. Hy was onder meer ook leraar van Pietermaritzburg, Rossville, Lusaka en Alexandria.

Die NG gemeente Philipstown is 'n gemeente van die Nederduitse Gereformeerde Kerk in die Ring van Hanover en Sinode van Noord-Kaapland. Die gemeente se middelpunt is die Noord-Kaapse dorpie Philipstown.

Agtergrond

Die dorpie Philipstown het ontstaan as 'n regstreekse gevolg van die "vervolging en smaad" wat die Doppers, lidmate van die Gereformeerde Kerk ná die afskeiding van dié Kerk van die Nederduitse Gereformeerde Kerk deur ds. Dirk Postma in 1859 moes verduur. Die landdros van Potchefstroom het byvoorbeeld toe hy hoor dat ds. Postma van plan was om in die huis van 'n sekere weduwee diens te hou, haar laat weet dat hy die huis sou laat afbrand indien dit gebeur.

Ook in Kaapland het die gevoelens hoog geloop. Op Burgersdorp kon geen geskikte saal vir die stigting van 'n Gereformeerde gemeente gevind word nie. Uiteindelik moes die pakhuis van 'n winkel daarvoor diens doen. Ook is daar pamflette teen die Gereformeerdes geskryf. In die distrik Colesberg was die stryd so heftig dat die Doppers hul eie dorp, Philipstown, aangelê het. Dit was kort ná die stigting van die eerste drie Gereformeerde gemeentes in die destydse Kaapkolonie, Middelburg, Burgersdorp en Colesberg, almal in 1860.

Dorpstigting

Die Gereformeerde gemeente is in 1863 gestig en op 14 Mei daardie jaar (volgens ander bronne 1864 of 1865) is die dorp aangelê as 'n kerkdorp en verdeel in bou- en besproeiingserwe op 'n gedeelte van die plaas Rietfontein wat die Gereformeerde kerkraad teen £3 150 vir dié doel aangekoop het. Hulle het dit na die Kaapse goewerneur van 1861 tot 1870, sir Philip Wodehouse, genoem. Die dorp het op 30 Augustus 1876 munisipale status verkry. Eers in 1952 het die stadsraad al die regte van die plaas Rietfontein van die Gereformeerde kerk vir £8 000 oorgeneem.

NG gemeente gestig

Eers tien jaar ná die stigting van die Gereformeerde kerk en wel op 8 Februarie 1873 stig die Nederduitse Gereformeerde Kerk se Ring van Graaff-Reinet 'n NG gemeente op Philipstown as 'n dogtergemeente van die NG gemeente Colesberg met ds. A.D. Lückhoff van die moedergemeente as eerste konsulent. Reeds drie jaar voor die stigting van die nuwe gemeente is hier gereeld dienste gehou deur onderskeidelik ds. Lückhoff en ds. Colin Fraser van die NG gemeente Philippolis.

In die begin het die jong gemeente met veel en groot probleme te kampe gehad, maar daar was nie 'n tekort aan mense wat steunpilare in die gemeente was in daardie tyd van stryd en moeilikheid nie. Onder hulle verdien veral vermelding: die ouderlinge N.S. du Plessis, R.S. du Plessis (oom Roelf) en D.H. Fourie (oom David) asook die diakens P.J. du Plessis, J.G. Visagie en B.J. van der Merwe.

Ds. Jordaan

Die eerste leraar, ds. J.P. Jordaan, voorheen van Villiersdorp, is op 10 Januarie 1876 hier bevestig. Hy arbei net twee jaar, dog met vrug en seën. Sy opvolger was ds. P.J. du Toit wat van 14 Julie 1879 tot 5 Junie 1893 hier arbei. Hy het, volgens Ons Kerk Album, "veertien jaar die herderstaf met lus, ywer en toegewydheid alhier opgeneem, 'n onuitwisbare indruk gemaak en sy stempel diep afgedruk op die hart en lewe van die jeugdige gemeente". Gedurende sy dienstyd is die eerste kerkgebou in 'n pastorie omskep en, volgens Ons Kerk Album, "als een noodkerk opgericht". Later is geld ingesamel vir 'n nuwe en meer doelmatige kerkgebou. Ds. Du Toit het die hoeksteen vir die nuwe kerk in 1893 gelê, maar hy het nie die voorreg gehad om die nuwe gebou voltooid te sien nie, want voor die voltooiing daarvan het hy 'n beroep na Edenburg in die Vrystaat aangeneem. Die kerkgebou, wat vandag nog die gemeente dien, is teen 'n koste van £5 443 opgerig. Dié gebou is in 1912 is die kerk met 'n sierlike traliewerk omsluit en van gaslig voorsien.

Ds. Louw

Sy opvolger, dr. S.W. Louw, was 'n vurige vaderlander wat jonk oorlede is, het pas sy studie aan die Universiteit van Utrecht in Nederland voltooi toe hy as proponent hierheen beroep is. Hy is georden op 29 Januarie 1894 en ná nege jaar se getroue arbeid sterf hy op Philipstown op 2 Februarie 1903, agt maande ná die einde van die Tweede Vryheidsoorlog. Ds. Louw was 'n gebore Vrystater, 'n Afrikaner in hart en siel, 'n liefhebber van sy land en yweraar vir sy volk; daarom het die worstelstryd van die Driejarige Oorlog hom diep ter harte getref en staan hy vas soos 'n rots in die stormagtige tye. Hy is deur die militêre owerheid na St. Helena weggevoer waar hy nuttige en geseënde geestelike werk in belang van die sieleheil van die krygsgevangenes. Ná die vrede het ds. Louw met geknakte gesondheid terug en sterf dus agt maande ná die vrede. Sy weduwee het nog lank op Philipstown gewoon en later na Stellenbosch verhuis waar soveel predikanteweduwees hulle destyds gaan vestig het.

Di. Van Velden en Lategan

Op 4 Maart 1904 word die kragtige en vurige prediker ds. D.J.J. van Velden bevestig. Hy het hierheen gekom van die NG gemeente Tarkastad, maar moes in 1907 om gesondheidsredes bedank en vertrek op 8 Junie daardie jaar. Ds. D. Lategan word op 3 April 1908 hier bevestig, maar verlaat die gemeente in 1921 om op te tree as dosent aan die Sendinginstituut op Wellington en word later 'n professor aan die Teologiese Kweekskool op Stellenbosch. In sy dienstyd is die gemeente De Aar afgestig uit dele van Britstown, Hanover (wat die meeste lidmate bygedra het) en Richmond, maar merendeels wat oppervlak betref uit Philipstown.

Latere gebeure

Tydens ds. P.J.A. de Villiers se dienstyd van 1922 tot 1927 is die pastorie opgerig teen 'n koste van £3 300. Ná sy vertrek word die gemeente steeds gekenmerk deur die kort dienstyd van sy leraars: ds. Jacobus Conradie bly van 1929 tot 1936, ds. Z.B. Loots van 1936 tot 1940 en ds. H.A. de Wet van 1941 tot 1946. Laasgenoemde se opvolger was ds. A.L. Badenhorst. Hy bly tot in 1954, toe hy na Welkom, maar tree in 1957 uit die bediening.

In 1952 kon Ons gemeentelike feesalbum berig: Die gemeente is 'n klein en tipiese plattelandse gemeente, met 'n besonder welvarende boeregemeenskap. En, sonder om erkenning te gee aan die rol wat daardie kerkverband in die totstandkoming van die dorp en dus onregstreeks ook van die NG gemeente gegee het, sê die feesalbum: "Naas die Nederduitse Gereformeerde gemeente bestaan hier ook 'n gemeente van die Gereformeerde Kerk."

Enkele leraars

• Jacobus Johannes Petrus Jordaan, 1876–1878
• Pieter du Toit, 1879–1893
• Schalk Willem Louw, 1894 – 2 Februarie 1903 (oorlede in die amp)
• Dirk Johannes Jacobus van Velden, 1904–1909
• Daniel Lategan, 1908–1922, waarna lektor aan Sendinginstituut tot 1925
• Pieter Jan Albertus de Villiers, 1922–1927 (emeriteer; oorlede op 25 Junie 1943)
• Jacobus Delarey Conradie, 1929–1936, waarna Groote Kerk tot 1967, toe hy aftree
• Zacharias Blomerus Loots, 1936–1941
• Hendrik Adrian de Wet, 1941–1946
• Adriaan Lodewicus Badenhorst, 1946–1954
• Frederik Bernardus van Niekerk, 1954–1961
• Gerhardus Johannes Jacobus Moolman, 1962–1963
• Japser Albertus Nel, 1964–1969
• Abraham Stefanus Erasmus, 1975 – 10 Augustus 1985 (emeriteer; ook sendinggemeente van 1976)
• Pieter Matheus Cockeran, 2000–2014
• Meiring de Wet, 1 Mei 2015 – 31 Mei 2020 (aanvaar sy emeritaat)
• Andries Petrus (Dries) Coet­zee, 1 Augustus 2020 – hede

Bronne

• (nl) Maeder, ds. G.A. en Zinn, Christian. 1917. Ons Kerk Album. Kaapstad: Ons Kerk Album Maatschappij Bpkt.
• (af) Olivier, ds. P.L., 1952. Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers.

Eksterne skakels

• (af) Inligting oor die gemeente op die Sinode van Noord-Kaapland se webtuiste Geargiveer 4 September 2016 op Wayback Machine. URL besoek op 3 November 2014.