Pan Tadeusz (rolprent)
| Pan Tadeusz | |
|---|---|
| Regisseur | Andrzej Wajda |
| Vervaardiger | Lew Rywin |
| Draaiboek | Adam Mickiewicz Draaiboek: Andrzej Wajda Jan Nowina-Zarzicki |
| Verteller | Krzysztof Kolberger |
| Met | Bogusław Linda Alicja Bachleda Grażyna Szapołowska Andrzej Seweryn Michał Żebrowski |
| Musiek deur | Wojciech Kilar |
| Kinematografie | Paweł Edelman |
| Redigeerder | Wanda Zeman Anita Wandzel |
| Verspreider | Heritage Films Canal+ Polska Les Films du Losange |
| Uitgereik | 22 Oktober 1999 (Pole) |
| Speeltyd | 147 min |
| Land | Pole Frankryk |
| Taal | Pools |
| Begroting | $5 miljoen / 12,5 miljoen złoty |
| IMDb-profiel | |
Pan Tadeusz is 'n Poolse rolprent wat in 1999 onder die regie van Andrzej Wajda gemaak is. Dit baseer op die gelyknamige heldedig van die Poolse digter Adam Mickiewicz (1798–1855).
In sy film skep Andrzej Wajda die ingewikkelde verhoudings tussen mans en vroue tot 'n kleurryke verhaal oor ballingskap, verlange, Poolse nasionale trots, oorlog en geskiedenis om. Pan Tadeusz handel oor familiefetes, beloftes van wraak, verswygde identiteite, gedwarsboomde liefde, moord, pyn, skuldgevoelens, onthullings op die doodsbed en versoening oor generasies heen.
Historiese agtergrond[wysig | wysig bron]
Nadat Pole en Litaue vir 'n tydperk van vierhonderd jaar in 'n gemeenskaplike staat verenig was, verdwyn Pole in 1795 met die derde en laaste van die Poolse Delinge van die politieke Europese landkaart, en sy gebiede word by Rusland, Pruise en die Oostenrykse Ryk ingelyf.
Vir patriotiese Pole, wat na selfregering hunker, is daar net een hoop – Frankryk. Keiser Napoléon Bonaparte het belowe om die Poolse staat te herstel mits die Pole bystand aan hom vir sy veldtog teen Rusland sou verleen. Duisende Pole sluit by die Franse troepe aan wat aanvanklik daarin slaag om die verlate stad Moskou in te neem, maar uiteindelik in 'n langdurige en bloedige oorlog verwikkel raak.
In die rolprent staan twee adellike families sentraal wat in die Russies-oorheerste Litause deel van Pole woon: die Horeszkos, vurige voorstanders van Poolse onafhanklikheid, en die Soplicas, wat die Russiese owerheid steun.
Storielyn[wysig | wysig bron]
Pretbederwerswaarskuwing: Die storielyn of storie se einde volg hieronder.
Pan Tadeusz maak aan die begin gebruik van 'n terugskouing as filmiese verteltegniek: die digter, Adam Mickiewicz (Krzysztof Kolberger), lees uit sy werk voor terwyl 'n groep bejaarde Poolse ballinge in Parys aandagtig luister.
Die storie speel hom binne vyf dae in 1811 en een dag in 1812 in die golwende landskap van Litaue af, in 'n gebied wat deur Poolssprekendes bewoon word en reeds enkele jare onder Russiese bewind staan. Die bewoners koester hoë verwagtinge vir keiser Napoléon Bonaparte en Franse militêre optrede teenoor Rusland. Nogtans is die hoofkarakters – die families Soplica en Horeszko – voorlopig nog self in 'n stryd om familie-eer en die plaaslike kasteel gewikkel (waarby die laasgenoemde eintlik meer 'n bouval as 'n statige gebou is).
Die oorsaak van die geskil word deur 'n tweede terugskouing na die jaar 1792 verduidelik. Jacek Soplica het destyds die dogter van die bejaarde graaf Horeszko bemin, maar is deur hom afgewys. Toe die Horeszko-kasteel deur Russiese troepe aangeval word, vat die wraaksugtige vryer sy kans en skiet graaf Horeszko dood. Gervazy, graaf Horeszko se troue dienaar, sweer wraak teen die moordenaar, siende dat die graaf die laaste heer van die kasteel was en dat dit later deur die Russiese bewindhebbers aan Jacek Soplica oorhandig is. Ná twintig jaar is die regsaak oor die kasteel egter nog nie beslis nie. Die jong graaf Horeszko (Marek Kondrat), 'n familielid van die vermoorde graaf, is as sy regsopvolger in 'n regsaak met die Soplicas oor die kasteel en landgoed gewikkel.
Die verhaal, wat deur Adam Mickiewicz gelees word, gaan oor een van die hoofkarakters, die jong Tadeusz Soplica (Michał Żebrowski), wat in 1811 ná voltooiing van sy studies na die Litause landgoed van sy familie terugkeer. Die plaas word deur sy voog en oom aan vaderskant, regter Soplica, bestuur. Die huis blyk aanvanklik leeg te wees, maar toe Tadeusz sy vroeëre kinderkamer binnestap, ontdek hy 'n jong meisie, Zosia (Alicja Bachleda-Curuś) – die pleegkind van sy tant Telimena (Grażyna Szapołowska). Tadeusz raak verlief op albei.
Die ware hoofkarakter in Andrzej Wajda se verfilming is priester Robak (Bogusław Linda) wat mense aanhits om 'n opstand teen die Russiese heerskappy te begin. Robak koester meer as een geheim – niemand weet byvoorbeeld dat hy Jacek Soplica, die vader van Tadeusz, is. Robak stel die Pole in Litaue daarvan in kennis dat Napoléon en sy troepe saam met Poolse ruiters besig is om Rusland aan te val en binnekort oor die Nemunas-rivier gaan steek.
Intussen vind Tadeusz uit dat sy pa nog steeds leef. Blykbaar het hy ook die priester Robak gestuur om seker te maak dat hy met Zosia trou. Deur hierdie huwelik probeer Jacek Soplica vir sy sondes – veral die moord op graaf Horeszko – vergoed en die landgoed aan die graaf terug te besorg. Nogtans wens tant Telima, wat op Tadeusz verlief is, heimlik dat Zosia met die welvarende graaf moet trou.
Toe die graaf op uitnodiging van die Soplicas 'n banket in die vervalle kasteel bywoon, bring die dienaar Gervazy die ou familiegeskil weer ter sprake en saai sodoende chaos op die onthaal. Die jong graaf Horeszko en Tadeusz kom ooreen om die geskil met 'n duel te besleg. Intussen leer regter Soplica die waarheid oor priester Robak.
Graaf Horeszko en Gervazy rekruteer 'n plaaslike mag in die dorp Dobrzyn om wraak te neem op die Soplicas en 'n opstand teen die Russe te begin. Die Soplicas word onder huisarres geplaas en die koskamers van hul landgoed geplunder. Gervazy beset met sy troepe die kasteel wat nou as die graaf se hoofkwartier dien. Toe Russiese soldate moet ingryp, is die meeste rebelle al dronk en kan maklik in hegtenis geneem word.
Die Soplicas begin nou solidariteit met die opstandelinge te toon, voorsien hulle van wapens en bevry hulle. 'n Skermutseling begin tussen Pole en Litauers aan die een en Russiese soldate aan die ander kant. Dit is juis Jacek Soplica wat met sy heldemoed die lewens van graaf Horeszko en Gervazy red, en die twee vergeef hom die moord op die ou graaf. Die verenigde Pools-Litause magte behaal 'n oorwinning oor die Russiese troepe, maar baie van hulle, waaronder Tadeusz, is genoodsaak om die Russies-oorheerste Litaue as ballinge te verlaat.
Intussen kom goeie nuus – Napoléon het oorlog teen Rusland verklaar. Graaf Horeszko en Tadeusz vergeet van hulle beplande duel en sluit by die Franse troepe aan wat reeds op pad na Moskou is. Hulle keer teen die einde van die rolprent as helde terug, en die Soplicas en Horeszkos vier die verlowing van Tadeusz en Zosia met 'n groot fees en 'n vrolike polonaise-dans.
Die film eindig soos dit begin het. Baie van die protagoniste, wat nou as ballinge in Parys bly, luister na Adam Mickiewicz wat sy gedig oor 'n tuisland voorlees waarheen hulle nie meer kan terugkeer nie.
DVD-vrystellings[wysig | wysig bron]
| Land | Datum | Ateljee | Kleur | Speeltyd | Klankbane | Klankformaat | Ondertitels | Skermformaat | Bonus |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pole | 2000 | Vision | PAL | 154 minute | Pools | Dolby Digital 5.1 | EN, DE, SP, FR, RU, IT | Wye skermformaat 2,35:1 | Fotogalery* |
| VSA, Kanada | 22 Februarie 2005 | MGE | NTSC | 154 minute | Pools | Dolby Digital 5.1 | Engels | Wye skermformaat 1,77:1 | Fotogalery |
* Die 2000-uitgawe behels 'n bykomende video met 'n gala-onthaal vir Andrzej Wajda en 'n terugblik op sy werk. Dit maak nie meer deel uit van onlangse uitreikings nie.
Eksterne skakels[wysig | wysig bron]
Multimedia
Normdata  |
|
|---|