Père-Lachaise-begraafplaas

Cimetière du Père-Lachaise

Ligging

20^ste Arrondissement
Parys, Frankryk

Gevestig in

1804

Oppervlakte

44 hektaar

Permanente grafte

69 000

Die Père-Lachaise-begraafplaas (Frans: Cimetière du Père-Lachaise) is die grootste begraafplaas in die Paryse stadsgebied en een van die bekendste vredehowe ter wêreld. In Père-Lachaise, wat in die 20^ste Arrondissement geleë is, lê baie bekende persoonlikhede begrawe, onder wie die sangers Gilbert Bécaud, Jim Morrison en Alain Bashung, die skrywers Honoré de Balzac, Molière, Oscar Wilde, en Marcel Proust, die aktrises Sarah Bernhardt en Annie Girardot, die danseres Isadora Duncan, die komponiste Frédéric Chopin en Georges Bizet, die skilder Gustave Caillebotte, die mikoloog en botanikus Christiaan Hendrik Persoon, die nyweraar en motorpionier Armand Peugeot, die filosoof Petrus Abaelardus en die politikus Édouard Daladier.

Terwyl daar in 1804 nog net dertien grafte was, het Père-Lachaise intussen tot 'n begraafplaas met 'n oppervlakte van 44 hektaar en meer as permanente 69 000 grafte gegroei. Sowat een miljoen mense het hier hul laaste rusplek gevind. Père-Lachaise trek jaarliks sowat drie miljoen besoekers en is sodoende die mees besoekte begraafplaas ter wêreld.^[1]

Geskiedenis[wysig | wysig bron]

Père La Chaise[wysig | wysig bron]

Champ-l'Évêque ( "Biskopsveld" in Afrikaans) was die oorspronklike naam van een van sewe heuwels in die Paryse stadsgebied wat daarna verwys het dat dit gedurende die Middeleeue in besit van die biskop van Parys was. In die 12de eeu is die naam gewysig na Mont-aux-Vignes ("Wingerdberg") nadat wingerde op die erf aangelê is. In 1430 het Régnault de Wandonne, 'n welvarende handelaar, die landgoed gekoop om hier 'n statige herehuis te laat bou. 'n Paryse straat, rue de la Folie-Regnault in die 11^de Arrondissement, herinner vandag aan dié gebou.

Twee eeue later het die Jesuïete-orde die terrein gekoop om hier 'n herstellingsoord te vestig. Gedurende die Fronde-gevegte – 'n reeks van opstande en burgeroorloë tussen 1648 en 1653 – het die jong koning Lodewyk XIV vir enkele ure 'n besoek aan die heuwel gebring waarna dit Mont-Louis genoem is. Die bekendste bewoner was egter François d'Aix de La Chaise (1624–1709), meestal Père La Chaise ("Vader La Chaise") genoem, die biegvader van koning Lodewyk XIV, wat tydens die stryd teen die Jansenisme 'n matigende invloed op die monarg uitgeoefen het. La Chaise het vanaf 1675 tot sy afsterwe in 1709 hier gewoon.

Die graaf van La Chaise, die broer van die Jesuïete-pater, het talle feeste op die landgoed gehou en sodoende bygedra tot sy uitbreiding en verfraaiing. Maar in 1762 is die Genootskap van Jesus genoodsaak om die terrein te verkoop om die skulde van een van sy lede, pater Jacy, te kan betaal. Die tuine het gaandeweg verwaarloos, en die landgoed het verskeie kere van eienaars gewissel. Op 9 Ventôse van die jaar XI (die negende dag van die 6^de of "Windmaand" van die elfde jaar, volgens die republikeinse kalender, of 28 Februarie 1803) het die prefek van die département Seine, Nicolas Frochot, die landgoed vir 180 000 francs gekoop.

Bouwerk en uitbreiding[wysig | wysig bron]

Toe die Cimetière des Innocents op 1 Desember 1780 ingevolge 'n wet van 1765, waarvolgens begraafplase net buite die stadsgrens aangelê kon word, gesluit is, het die gebrek aan begraafplaasgeriewe in Parys 'n ernstige vraagstuk geword. Napoléon Bonaparte, wat destyds die amp van konsul beklee het, het bepaal dat elke stadsbewoner die reg op 'n teraardebestelling sou hê, ongeag sy etniese of godsdienstige identiteit. Sodoende is voorsiening gemaak vir die teraardebestelling van ongelowiges, geëkskommuniseerdes, komediante en armes.

Aan die begin van die 19de eeu is meerdere nuwe begraafplase buite die stadsgrens aangelê: die Montmartre-begraafplaas in die noorde, een begraafplaas oos van die hoofstad, die Montparnasse-begraafplaas in die suide en die Passy-begraafplaas wes van Parys.

Volgens 'n besluit van die prefek van Parys is 17 hektaar grond by Mont-Louis in 'n oostelike begraafplaas omgeskep. Die neoklassieke argitek Alexandre-Théodore Brongniart het in 1803 die opdrag gekry om die begraafplaas se uitleg te ontwerp. Brongniart, wat indertyd die amp van inspekteur-generaal en hoof van die tweede afdeling van openbare werke in die département Seine en die hoofstad Parys beklee het, het in die golwende terrein 'n uitgestrekte park volgens die voorbeeld van Engelse tuine aangelê – met groot deurgangspaaie en lane waarlangs 'n verskeidenheid bome en plante aangeplant is. Grafte met beeldhouwerke is langs die lane aangelê. Brongniart se oorspronklike plan het ook voorsiening vir groot grafmonumente gemaak, maar uiteindelik is daarvan net een enkele projek verwesenlik – 'n monument in 'n verfynde Neogotiese styl wat vir die Greffuhle-familiegraf ontstaan het.

Op 21 Mei 1804 is die begraafplaas amptelik ingewy met die teraardebestelling van 'n vyfjarige meisie, Adélaïde Paillard de Villeneuve. Die tweede begrafnis het eers in die volgende maand plaasgevind. Père-Lachaise is aanvanklik aangewys as 'n publieke begraafplaas vir oorledenes wat in een van die Paryse arrondissements aan die Seine se regteroewer woonagtig was – indertyd die 5^de, 6^de, 7^de en 8^ste arrondissements. Hulle is in massagrafte of in enkelgrafte (waarvoor 'n onbeperkte konsessie gekoop kon word) ter aarde bestel. Maar die vooruitsig om in 'n nuwe begraafplaas ter ruste gelê te word wat buite Parys op 'n heuwel geleë was – en dan ook nog in 'n buurt wat as nederig en arm beskou is – was allermins aantreklik vir Parysenaars.

Gedurende 1804 het slegs dertien teraardebestellings in Père-Lachaise plaasgevind. Die aantal grafte het ook in die volgende jare baie stadig gegroei – tot altesaam 44 in 1805, 49 in 1806, 62 in 1807 en 833 in 1812. Om Père-Lachaise aantrekliker te maak, het die burgemeester van Parys in 1817 eers die sterflike oorskot van Héloïse en Abélard, en daarna ook dié van Molière en La Fontaine hier laat herbegrawe.

Dié bemarkingstrategie het geblyk om doeltreffend te wees – Père Lachaise het meteens gewild geraak by Parysenaars sodat steeds meer teraardebestellings hier plaasgevind het. In 1830 het die aantal grafte reeds 33 000 beloop. Vyf uitbreidings is in die 19de eeu benodig – in 1824, 1829, 1832, 1842 en 1850. Die begraafplaas se oppervlakte het in dié tydperk van 175 800 m² tot 439 300 m² gestyg. Vandag is daar byna 70 000 permanente rusplekke en word die begraafplaas deur 5 300 bome versier, terwyl dit ook die habitat vir talle voëls en honderde katte is. Sowat 3,5 miljoen besoekers word jaarliks op Père-Lachaise aangeteken.

Fauna en flora[wysig | wysig bron]

Met sy oppervlakte van 44 hektaar is Père-Lachaise een van die belangrikste groen ruimtes in die Franse hoofstad. Die aantal bome in die begraafplaas word op sowat 5 300 beraam, of een boom vir elke dertien permanente rusplekke. Die vierhonderd boom- en plantspesies, wat hier aangetref word, sluit esdoringbome, esbome, kastaiingbome, sederbome, akasias, beukebome, okkerneutbome, platane, robiniabome, sophoras en lindebome in.

Twee bome in die begraafplaas se 77^ste afdeling is merkwaardig wat hul ouderdom en omvang betref. Die een is 'n Montpellier-esdoringboom (Acer monspessulanum L) wat in 1883 geplant is en intussen 'n hoogte van twaalf meter en 'n omvang van 2,25 meter bereik het. Die ander is 'n Indiese kastaiingboom (Aesculus hippocastanum L.) wat in 1880 geplant is en 'n hoogte van 22 meter en 'n omvang van 3,45 meter bereik het.

Die onbeheerde groei van plante het al kritiek uitgelok. So is Bartholomé se Monument vir die Oorledenes reeds gedeeltelik met bome oordek en bevorder die vogtigheid, wat met die plantegroei gepaard gaan, die verwering van die monument.

Die fauna op Père-Lachaise sluit 'n veertigtal voëlspesies in, waaronder swart kraaie, Europese bosuile (Stryx aluco sylvatica), toringvalke, sperwers, mese, Certhia, Sitta europaea europaea, Passeridae, Europese vlieëvangers en Europese rooisterte.

Daarnaas word ook katte, akkedisse, vlermuise, marters, krimpvarkies en eekhorinkies waargeneem. 'n Klein swerm bye het sy tuiste in die bronskop van die Casimir Perier-standbeeld gemaak. Altesaam 264 kewerspesies en 'n honderdtal vlinderspesies is ook waargeneem in die begraafplaas.