Richtersveld

Richtersveld Kulturele en Botaniese Landskap*
Unesco-wêrelderfenisterrein
Vetplante in die Richtersveld.
Richtersveld Ligging van die Richtersveld in Suid-Afrika
Koördinate: 28°17′24″S 17°08′11″O
Lande	Suid-Afrika
Tipe	Kultureel
Kriteria	iv, v
Verwysings	1265
Streek†	Afrika
Inskripsiegeskiedenis
Inskripsie	2007  (31ste Sessie)
* Naam soos dit in die Wêrelderfenislys verskyn. † Streek soos deur Unesco geklassifiseer.

Ligging van die Richtersveld binne die Noord-Kaap in Suid-Afrika

Die noordelikste deel van Namakwaland staan bekend as die Richtersveld. Hierdie afgesonderde gebied het bekend geraak weens sy ryk mineraalbronne. Later jare is dit deur die meer avontuurlustige toeriste ontdek. Op natuurkundige sowel as kulturele gebied is die Richtersveld uniek.

Ligging

Dit is 'n geografies-afgeleë gebied en daarom nog in 'n redelik ongeskonde toestand. Aan die westekant grens die streek aan die Atlantiese Oseaan van Alexanderbaai ongeveer by die Oranjerivier se mond suidwaarts tot by Port Nolloth. Die Oranjerivier van sy mond tot by Noordoewer in Namibië en Vioolsdrif vorm die noordelike grens met die Sperrgebiet. Die 90 km op die R382 tussen Port Nolloth en Steinkopf vorm ongeveer die suidgrens en die N7 nasionale pad tussen Vioolsdrif en Steinkopf is die oosgrens. Rofweg vorm die grense dus 'n vierkant.

Bevolking

Hier woon min mense; 'n bevolking van 11 982 in 3 543 huishoudings is getel gedurende die 2011-sensus. Afgesien van die twee kusdorpe Alexanderbaai en Port Nolloth is die ander nedersettings soos Kuboes, Lekkersing, Sanddrif, Eksteenfontein en Sendelingsdrif baie klein. In eersgenoemde twee dorpe en op die myne woon en werk 'n aantal mense wat nie oorspronklike inwoners is nie.

Die Richtersveld is die tuiste van lede van die Namas, 'n volk wat tot die Khoikhoi behoort. Van hulle beoefen nog hul tradisionele semi-nomadiese leefwyse. Klein familiegroepe trek met hul skape en bokke agter goeie weiveld aan en leef in matjieshuise. Alhoewel hierdie leefwyse al 2 000 jaar bestaan, word dit ernstig bedreig. Slegs 300 van die nomade is oor en almal is oud. Oorbeweiding vind plaas, want die gebied om in rond te trek het verklein weens privaat grondbesit. Daarby vernietig mynbou die omgewing. Baie Namas werk op die myne en gaan die tradisies gevolglik verlore.

In 1830 het dr. E. Richter van die Rynse Sendinggenootskap in Barmen, Duitsland die omgewing besoek. Die gevolg daarvan was die stigting van 'n sendingstasie te Kuboes vir die Namas en die Basters. Hierna staan die hele gebied met 'n totale bevolking van slegs 400 bekend as die Richtersveld. Presiese grense is nooit aangedui nie.

Weens die Groepsgebiedewet vestig 68 gesinne van die Bosluis Basters onder die leiding van eerw. Eksteen hulle in die gebied in 1948. Hul dorpie staan sedertdien bekend as Eksteenfontein.

Die Boesmans, Nama en Basters het in een volk voortbestaan.

Klimaat

Tegnies-gesproke is die gebied 'n droë bergwoestyn. 'n Gemiddelde reënval van slegs 50 mm per jaar word aangeteken. Dit val hoofsaaklik in die winter en dit val elke jaar. Die Oranjerivier is die enigste standhoudende waterbron.

'n Somertemperatuur van oor die 50 grade C is nie vreemd nie. In die winter daal die nagtemperatuur soms tot onder vriespunt.

Die Benguela-stroom is die bron van die malmokkies, die dik vogbelaaide mis wat in die herfsmaande van die kus af inrol. Dit bedek die plante met 'n fyn mis en is daarom 'n kernelement in die streek se vrugbaarheid.

In die winter waai die bergwind.

Plantegroei

Ten spyte van die lae reënval is die Richtersveld een van die mees biologies-diverse woestyne in die wêreld. Omdat die Richtersveld in 'n oorgangsgebied tussen winter- en somerreënval lê, is daar al 360 bloeiende plantspesies op een vierkante km getel. Die plante se lewensiklus is aangepas by die lae reënval. Geen gebied in die wêreld kan spog met 'n groter verskeidenheid korsmosse nie.

In die Richtersveld groei 4 849 vetplantsoorte waarvan 40% nie elders voorkom nie. Hiervan is 70 spesies geskik as veldkos en 40 spesies het medisinale nut. 54 spesies het 'n ander nut, soos byvoorbeeld die maak van tou en seep of dien as brandhout. Verskeie van die plante kan hallusinasies veroorsaak en sommige is baie giftig.

Die halfmens (Pachypodium namaquanum) is endemies aan die Richtersveld. Hierdie skaars plant groei tot 5 m hoog en leef van vog uit die malmokkies. Drie soorte kokerbome kom hier voor, naamlik kokerboom (Aloidendron dichotoma), basterkokerboom (Aloidendron pillansii) en die nooienskokerboom (Aloidendron ramosissimum). In die Richtersveld Nasionale Park (RNP) is 'n kokerboomwoud bestaande uit die Aloe dichotoma. Daar is 'n groot verskeidenheid vygiespesies wat 'n besondere deel vorm van die biodiversiteit van die streek. Pearson se aalwyn (Aloe pearsonii) word slegs in die RNP en die aangrensende berge van Namibië aangetref. Die botterboom (Tylecodon paniculatus) is 'n vetplant wat wydverspreid in die hele streek voorkom. Ghaap (Hoodia gordonii) het medisinale eienskappe. Boesmankers (Sarcocaulon patersonii) word as vuurmaakhout gebruik, maar dit veroorsaak te veel rook.

Dierelewe

Die Richtersveld is die tuiste van 'n wye verskeidenheid diere. Veral die omheinde myngebiede het bygedra tot die behoud hiervan. Uniek is die wêreld se kleinste skilpad, die Namakwa-padloper wat maar 10 cm lank word. Ook kom die Hartmannse bergkwagga hier voor, maar hier is geen springbokke nie. Op die RAMSAR-vleiland broei 'n sestigtal voëlspesies.

Ekonomie

Langs die Oranjerivier word daar op klein skaal geboer, hoofsaaklik met lemoene en volstruise. Aan die kus is oesterplase en word vis gevang. Mynbou het voorheen 'n groter rol in die ekonomie gespeel. Koper en diamante is die bekendste minerale hier, maar daar is ook neerslae van tin, kwartsiet, swaarspaat (bariet), gips en kalksteen. Koper was moeilik om te ontgin en was boonop ver van die mark. Op land is die diamantbronne uitgeput. Spoeldiamante in die kuswaters word ook skaarser. Die dorp Alexanderbaai is nou oopgestel vir mense wat nie aan die myne verbonde is nie en daar word verwag dat toerisme hopelik die ekonomiese vakuum sal vul.

Weinig paaie kom in die streek voor, die wat daar is, is meesal grondpaaie geskik vir vragmotors en vierwielaangedrewe voertuie. Die spoorlyn vanaf Kaapstad kom slegs tot by Bitterfontein. Hawegeriewe by Alexanderbaai en Port Nolloth is klein. Skeepvaart op die Oranjerivier vir handelsdoeleindes is onmoontlik.

Natuurgebiede

Bewarea (Richtersveld Community Conservancy)

Hierdie bewaringsgebied is in 1998 begin en is in Junie 2007 tot een van Suid-Afrika se agt wêrelderfenisgebiede verklaar. Hierdie reservaat lê rofweg in die middel van die Richtersveld. Aan die suide en die weste lê weiveld. Die Oranje, die N7-nasionale pad en die Nababiep-natuurreservaat vorm die oosgrens, Die Van der Sterrberge lê aan die noordekant. Omdat die RNP die Namaboere toelaat om hul vee in die park te laat wei en omdat daar nog mynboubedrywigheid plaasvind, is dit nie deel van die bewaar area nie. Die werelderfenisgebied is dus beperk tot die 160 000 ha van die bewaar area.

Richtersveld Nasionale Park

Die park is in 1991 gestig en lê noord van die Van der Sterrberge tot by die Oranjerivier en beslaan 'n gebied van 162 000 ha. Oor die rivier in Namibië lê die Ai-Ais-natuurreservaat met sy beroemde Visrivierafgronde. Dit het 'n 440 000 ha beslaan. In 2003 het die twee parke saamgesmelt met die naam ǀAi-ǀAis/Richtersveld Oorgrenspark. Saam met uitbreidings in Namibië is die park nou 3 600 000 ha groot.

RAMSAR-gebied

Die Oranjeriviermond is as RAMSAR-vleiland van internasionale belang verklaar. Helaas is dit baie beskadig deur mynbou op die oewers van die rivier.

Die land tussen die kus en die RCC en die RNP is hoofsaaklik in privaatbesit, en daar vind meesal mynbou plaas. Sowel die nasionale park as die bewaararea bly die eiendom van die gemeenskap van Namas en Bosluis-Basters.

Bibliografie

• Clement, A.J.: South Africa's first commercial mining venture. In: Lantern. Tydskrif vir Kennis, Kuns en Kultuur. Jaargang 28, nr. 2, April 1979
• Fleminger, David: Richtersveld cultural and botanical landscape including Namaqualand. Southbound pocket guide to South Africa's world heritage sites. Johannesburg: Southbound, 2008 ISBN 1-920143-25-4
• Green, Lawrence G.: To the river's end. Kaapstad: Howard B. Timmins, s.j.
• Standard Encyclopaedia of Southern Africa, deel 9. Kaapstad: Nasou, 1973. ISBN 0-625-00325-X
• Williamson, Graham: Richtersveld. The enchanted wilderness. Hatfield: Umdaus Press, 2010. ISBN 978-1-919766-47-8

Sien ook

• Richtersveld Plaaslike Munisipaliteit
• Lys van streeksname in Suid-Afrika
• Wêrelderfenisgebiede in Suid-Afrika

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Richtersveld.