Semiotiek

Die Amerikaanse filosoof, Charles Sanders Peirce

'n Wêreldkaart is 'n voorbeeld van 'n ikoon

'n Dier se spoor is 'n voorbeeld van 'n indeks

'n Maria-beeld met wit sluier van kant as simbool vir kuisheid

Trouringe as simbool vir liefde en eenheid

Ferdinand de Saussure, die vader van moderne Semiotiek

Semiotiek is die studie van tekens en simbole.

Inleiding

Taal is 'n simboliese sisteem waar betekenis toegeken word op die basis van konsensus; hierdie betekenis wat toegeken word, is simbolies. Semiotiek vind sy oorsprong in die Griekse woord sēmeiōtikos (teken). Semiotiek is dus die wetenskap van tekens. Met ander woorde, die wetenskap wat op 'n sistematiese wyse teken(sisteme) en betekenisprosesse ondersoek. Binne Semiotiek verwys 'n teken na X wat in die plek van Y staan; X verteenwoordig Y. Semiotiek bestudeer dus die teken op sigself, maar ook die sisteem waarin tekens funksioneer en waarvolgens tekens gekombineer word. Ferdinand de Saussure word beskou as die vader van moderne Semiotiek.

Geskiedenis

• John Locke (1632-1704) het die woord sēmeiōtikos vir die eerste keer in sy boek An Essay Concerning Human Understanding gebruik.
• Die Amerikaanse filosoof Charles Sanders Peirce (1839-1914) het hierdie term aanvanklik as 'n sinoniem vir logika gebruik aangesien die mens dink, redeneer en kommunikeer deur middel van tekens.
• Die Switserse taalkundige, Ferdinand de Saussure (1857-1913), word as die vader van moderne Semiotiek beskou na aanleiding van sy didaktiese of tweeledige model van die teken.

Ander noemenswaardige figure in die historiese ontwikkeling van die veld van Semiotiek:

• Charles Wiliiam Morris (1901-1979)
• Algirdas Julien Greimas (1917-1992)
• Jay Forrester (1918-2016)
• Umberto Eco (1932-2016)

Die drie soorte tekens van Peirce

Die Amerikaanse filosoof, Charles Sanders Peirce (1839-1914), ontwikkel 'n algemene tekenleer wat veral op taal van toepassing is. Hy sê die volgende daaroor:

I define a sign as anything which is so determined by something else, called its Object, and so determines an effect upon a person, which effect I call its interpretant, that the later is thereby immediately determined by the former.

Hy veronderstel dus dat 'n teken iets is wat in die plek staan van iets anders. Dit wat die teken veronderstel of verteenwoordig word, noem hy die voorwerp. Hierdie voorwerp staan ook bekend as die designatum, referent of denotatum. Hierdie teken (interpretant) word dan geïnterpreteer in die bewussyn van die interpreteerder. Derhalwe, onderskei hy drie moontlike verhoudings tussen 'n teken en sy voorwerp:

• Ikoon - 'n Fisiese ooreenkoms bestaan tussen die teken en dit wat dit in die realiteit voorstel, bv. 'n foto of wêreldkaart.
• Indeks - Die teken stel iets voor wat verwsy na dit wat dit in die realiteit voorstel, bv. die spoor van 'n dier of 'n aanwysende voornaamwoord.
• Simbool - Die teken stel iets voor wat nie noodwendig ’n verband het nie, maar ontstaan deur konsensus tussen die gebruikers daarvan, bv. die Maria-beeld wat kuisheid voorstel of 'n trouring wat liefde en eenheid simboliseer.

De Saussure se deurslaggewende bydrae

Die Switserse taalkundige en Strukturalis, Ferdinand de Saussure (1857-1913), speel 'n kardinale rol in die bestudering van tekens. Hy meen dat die studie van tekens nooit los van Strukturalisme gesien kan word nie. Hy noem sy strukturalistiese bestudering van taal as 'n sisteem van tekens Semiologie. Hy veronderstel dat die taalsisteem 'n sosiale konvensie in die gemeenskap is en dat elke individu 'n persoonlike of interne voorstelling van hierdie sisteem het. Vandag is die term Semiotiek egter meer gebruiklik. Binne sy bestudering van taal as 'n tekensisteem tref hy 'n belangrike onderskeid tussen die signifiant (aanduier) en die signifié (aangeduide). Eersgenoemde verwys na die teken (vorm) en laasgenoemde na die konsep (betekenis).

Hy tref verder ook 'n belangrike onderskeid tussen die onwaarneembare en waarneembare eienskappe van taal; langue (taal) en parole (om te praat). Langue is die term wat die onpersoonlike, sosiale eienskap van taal as 'n stel tekens voorstel (sisteem van taal) en parole dui op die persoonlike, individuele vorm van taal as taalhandelinge van die taalsubjek (konkrete taaluitings). Langue en parole saam vorm langage. Die fokus val egter op die onwaarneembare eienskappe van taal (langue).

Die aanduier-aangeduide-verhouding

Onderafdelings van Semiotiek

• biosemiotiek;
• semiotiese antropologie;
• kognitiewe semiotiek;
• komputale semiotiek;.
• sosiale semiotiek;
• literêre semiotiek;
• mediese semiotiek;
• (post)strukturalisme; en
• kinematografiese semiotiek.

Sien ook

• Simbool
• Teken (semiotiek)
• Ferdinand de Saussure