Tuynhuys

Tuynhuys is die ampswoning van die president van Suid-Afrika in Kaapstad. Die woning grens aan die Kompanjiestuin, 'n park in sentraal Kaapstad wat in 1652 deur die Nederlandse setlaars van die Oos-Indiese Kompanjie uitgelê is om groente te kweek. Die nabyheid van die tuin verklaar die naam tuinhuis. Tuynhuys is al vir meer as 250 jaar die ampswoning van die hoogste gesag in die land en was die woning van die meeste Nederlandse, Bataafse en Britse administrateurs en goewerneurs van die Kaapkolonie. Sedert 1961 woon die Eerste Ministers en (Staats)presidente van Suid-Afrika in Tuynhuys.

Geskiedenis[wysig | wysig bron]

Die gebou het 'n skynbaar nederige begin gehad. Die vroegste verwysing daarna is uit 1674, toe die Nederlandse Oos-Indiese Kompanjie 'n "tuinhuisie" gebou het om gereedskap vir die Kompanjie se groot tuin te berg. Hierdie tuin is in 1652 deur Jan van Riebeeck aangelê. In ongeveer 1684 is die tuinhuisie in 'n gastehuis vir goewerneur Simon van der Stel se buitelandse besoekers omskep. Daarna is die woning 'n paar keer verbou en uitgebrei. In 1751 word vermeld dat die goewerneur dit as 'n somerhuis gebruik.

Op 'n tekening van Josephus Jones uit die jaar 1790 kan die kenmerkende rococo-balusters al in die tuin gesien word. Die styl van die gebou is deur die 18de-eeuse Nederlandse en Nederlands-Indiese argitektuur van daardie tyd beïnvloed. Vergelykbare gewels, vensters, deure en boligte kan gesien word in koloniale geboue wat in dieselfde tydperk in plekke soos Amsterdam en Batavia gebou is.

Die totale ontwerp word aan die Franse argitek Louis Michel Thibault (1750–1815) toegeskryf, maar die artistieke besonderhede van die buitegewels, waaronder die beelde van Mercurius en Poseidon en die VOC-embleem word aan Jacobus Leeuwenberg en Anton Anreith (1754–1822) toegeskryf. Die gebruik van slawe vir die bou van die woning word nie deur historici uitgesluit nie. Nadat die Kaap in 1809 deur die Britte oorgeneem is, het die gebou 'n gedaantewisseling ondergaan. Die Goewermentshuis, soos dit toe genoem is, is oorgepleister en het 'n meer Georgiaanse styl gekry. Goewerneur lord Charles Somerset brei die gebou aan beide kante uit met 'n danssaal en 'n ryk versierde trap word aangebring.

In 1968 word die gebou deur die argitek Gabriel Fagan in sy ou 18de-eeuse glorie herstel. Die tekening uit 1790 gespeel 'n belangrike rol hierin.

Die gebou lê tussen die geboue van die Suid-Afrikaanse Nasionale Parlement en die geboue van die Raad van die President. Bykans al die goewerneurs en presidente gebruik die gebou as woning. In 1854 is die eerste parlementsitting van Suid-Afrika in hierdie gebou gehou.

Besondere gebeure[wysig | wysig bron]

1806 – Die naam van Tuynhuys word deur die nuwe Britse heersers na Goewermentshuis (Government House) gewysig.
1854 – Die eerste parlement van die Britse Kaapkolonie word deur die Britse goewerneur George Grey in Tuynhuys byeengeroep.
1947 – Tuynhuys (Goewermentshuis) dien as gastehuis vir die Britse koninklike familie wat in Suid-Afrika oorbly.
1968 – Tuynhuys word teruggebring in 18de-eeuse styl en kry sy voormalige Nederlandse naam terug.
18 Maart 1992 – Op die trappe van die Tuynhuys verklaar staatspresident Frederik Willem de Klerk dat die stelsel van apartheid na 'n hervormingsproses van 2 jaar afgeskaf is.