Antigone (Sophokles)

Antigone ( Antieke Grieks: Ἀντιγόνη ) is 'n klassieke tragedie deur die digter/tragis Sophokles oor Antigone uit die Griekse mitologie. Die leuse van die toneelstuk: om gelukkig te word moet jy wys optree (maar wat is wyse optrede?) en nie die gode trotseer nie (maar wat is om die gode te trotseer?). Die sentrale tema van die toneelstuk: Individuele gewete versus staatsreg; die morele of goddelike wette versus die menslike wette.
Inhoud
[wysig | wysig bron]Proloog
[wysig | wysig bron](vss. 1-99: Antigone & Ismene)
Antigone en Ismene kom uit die paleis en begin oor hul dooie broers praat. Antigone sê vir Ismene dat Kreon besluit het om die lyk van Eteocles plegtig te begrawe, maar dat die lyk van Polyneikes, wat as 'n verraaier beskou word, onbegrawe moet bly as prooi vir die roofvoëls. Niemand mag hom betreur nie, en wie ook al hierdie reëls oortree, sal gestenig word. Antigone wil Polyneikes steeds begrawe, want sy beskou dit as haar plig, en vra Ismene om haar te help. Ismene is geskok, weier en probeer Antigone van haar besluit afraai. Sy is egter nie in staat om dit te doen nie. Antigone en Ismene verlaat die verhoog.
Parodos
[wysig | wysig bron](vs. 100-161: koor)
Die koor betree die teater. Dit sing oor die geveg tussen Eteocles en Polyneikes en oor Zeus wat tydens die geveg aan die Tebane se kant was. Dan kom Kreon binne om sy intreerede van die troon af aan die ou manne van die stad te hou wat ook die koor vorm.
Eerste epeisodion
[wysig | wysig bron](vs. 162-331: Kreon, koor en wagpos)
Kreon, vergesel van twee bediendes, kom uit die paleis. Hy prys die koor vir sy lojaliteit aan sy voorgangers en vra dat dit nou ook aan hom getrou sal wees. Omdat hy daardie lojaliteit aanvaar, sê Kreon vir die koor dat hy besluit het om die lyk van Eteokles te begrawe en nie die lyk van Polyneikes te begrawe nie. Polyneikes is 'n verraaier en wagposte is naby sy lyk opgerig. Kreon eis dat die koor toesien dat sy wil geskied. Dit strook met sy beginsels: volgens hom kan ’n heerser net goed wees as hy dit waag om besluite te neem en ’n vriend of familielid ter wille van die vaderland dood te maak. Op daardie oomblik staan die wag op en bring 'n onheilspellende boodskap saam. Iemand het dit gewaag om Polyneikes se lyk te begrawe, maar nie een van die wagte het iets opgemerk nie. Kreon glo nie die wagte het iets daarmee te doen nie en dreig om hulle almal dood te maak as die werklike oortreder nie gevind word nie.
Eerste stasimon
[wysig | wysig bron](vss. 332-383: koor)
Die koor sing oor 'n vreemde skepsel: die mens. Die mens is vindingryk en weet baie, maar moet sorg dat hy sy kennis op die regte manier gebruik. As hy dit nie doen nie, sal hy homself (en sy stad) deur die wil van die gode vernietig. Benewens die mens se prestasies as 'groot wese', ly hy aan twee tekortkominge. Aan die een kant, dat hy nie van Hades kan ontsnap nie (Al gaan die mens voort om grense te verskuif op die gebied van genesing, bly hy steeds sterflik). Aan die ander kant kan sy goeie vertoning tot hubris (oormoed) lei.
Tweede epeisodion
[wysig | wysig bron](vss. 384-581: wachtpost, Antigone, Ismene, Kreon & koor)
Die wag kom binne en neem Antigone as gevangene saam met hom. Dan kom Kreon uit die paleis vergesel van twee bediendes en vra wat aangaan. Die wag antwoord dat hy die skuldige gevind het: Antigone. Kreon is baie verbaas. Antigone word deur die twee bediendes na Kreon gebring en die wag vertrek. Kreon vra vir Antigone hoekom sy sy besluit geïgnoreer het. Antigone antwoord bloot dat dit nie 'n verbod van die gode was nie en dat sy trots is op wat sy gedoen het. Boonop is sy nie bang om dood te gaan nie. Kreon stuur dan vir Ismene, wat hy van aandadigheid vermoed. Ismene wil haar suster help of anders sterf saam met haar, maar Antigone sê dat Ismene niks daarmee te doen het nie. Kreon bly vas in sy besluit om Antigone dood te maak, al is sy sy niggie en die verloofde van sy seun Haimon.
Tweede stasimon
[wysig | wysig bron](vss. 582-630: koor)
Die koor sing oor die verlede en huidige rampe wat die Tebaanse koninklike familie teister.
Derde epeisodion
[wysig | wysig bron](vs. 631-780: Kreon, Haimon & koor)
Haimon betree die verhoog. Kreon vrees dat sy seun sy besluit om Antigone dood te maak, sal afkeur. Hy glo ’n seun moet altyd sy pa se besluite ondersteun. Boonop glo hy dat 'n heerser altyd deur almal gehoorsaam moet word. Haimon stel sy pa gerus. Hy beskou Kreon as sy voorbeeld en sal al sy besluite aanvaar. Tog verskil hy nou met sy pa en wys hom daarop dat die mense ook spyt is oor Antigone. Kreon word kwaad omdat hy nie deur iemand jonger as hyself of deur die stad geleer wil word nie. Dit ontaard in 'n rusie en Kreon wil dadelik Antigone voor sy seun doodmaak. Haimon hardloop dan weg en die koor vra vir Kreon wat hy nou met Antigone gaan doen. Kreon antwoord dat hy haar in 'n soort grot sal laat opsluit met genoeg kos om van te lewe. Dit beteken hy kan nie van moord aangekla word nie.
Derde stasimon
[wysig | wysig bron](vss. 781-805: koor)
Die koor sing oor die krag van Eros. Eros is verantwoordelik vir die argument tussen Haimon en sy pa.
Vierde epeisodion
[wysig | wysig bron](vss. 806-943: Antigone, Kreon & koor)
Antigone kom uit die paleis, vergesel van Kreon se twee dienaars. Antigone kla en vergelyk haarself met Niobe, wat in 'n rots versteen is as straf vir die belediging van die moeder van Apollo en Artemis. Die koor beskou dit as 'n eer om dieselfde lot as 'n godin te verduur. Dan kom Kreon uit die paleis. Hy beveel dat Antigone na haar graf geneem moet word. Intussen bly Antigone haarself jammer kry. Sy verduidelik ook aan (die oorledene) Polyneikes hoekom sy hom begrawe het, naamlik omdat hy haar broer is en sy nooit nog 'n broer kon hê nie. Antigone word deur Kreon se wagte na haar graf geneem. Kreon bly op die toneel.
Vierde stasimon
[wysig | wysig bron](vss. 944-987: koor)
Die koor sing oor die mite van Danaë en die goue reën, die mite van Dryas en die mite van Phineus.
Vyfde epeisodion
[wysig | wysig bron](vss. 988-1114: Tiresias, Kreon & koor)
Die blinde siener Tiresias betree die verhoog, gelei deur 'n seun. Hy sê dat die voortekens van die brandoffers sleg is. Volgens hom is die gode kwaad omdat Polyneikes nie begrawe is nie en Antigone lewend toegesluit is. Kreon sal hiervoor deur die gode gestraf word. Kreon wil dit nie glo nie en dink Tiresias sê dit net om geld te maak. Tiresias neem aanstoot oor hierdie woorde en verlaat die toneel saam met die seun. Tog het Tiresias se woorde geen effek nie: Kreon is verward en vra die koor wat hy moet doen. Die koor antwoord dat hy Antigone moet bevry en 'n graf vir Polyneikes moet bou. Kreon gehoorsaam en verlaat die toneel saam met sy bediendes.
Vyde stasimon
[wysig | wysig bron](vss. 1115-1154: koor)
Die koor sing oor Dionusos, die god van wyn. Dionusos verskaf die tragiese lot.
Exodos
[wysig | wysig bron](vss. 1155-1352: boodschapper, koor, Eurydice & Kreon)
Die boodskapper arriveer. Hy kla by Kreon. Die koor wil weet watter onheilspellende boodskap hy bring. Die boodskapper sê Haimon is dood. Dan kom Eurydice, Kreon se vrou, nuuskierig uit. Die boodskapper vertel haar dat hy en Kreon eers Polyneikes se lyk verbrand en begrawe het en toe na die grot gegaan het waar Antigone in die tronk is. Daar gekom, het hulle Haimon se desperate gille gehoor. Hulle gaan kyk en sien dat Antigone haarself opgehang het. Op daardie oomblik probeer Haimon om sy pa dood te maak en wanneer dit misluk, val hy op sy eie swaard. Sterwend gooi hy sy arms om Antigone.
Eurydice gaan die paleis binne sonder om iets te sê, gevolg deur die boodskapper. Dan kom Kreon binne, gevolg deur twee bediendes wat Haimon se lyk dra. Kreon kry sy seun jammer en blameer homself vir baie dinge. Die koor stem met hom saam.
Die boodskapper kom uit die paleis om te sê dat Eurydice selfmoord gepleeg het. Haar lyk word na buite gebring. Kreon gaan voort om homself te verwyt en die ongelukkige lot van hom en sy gesin te betreur. Uiteindelik vra Kreon sy bediendes om hom binne te neem.
Epiloog
[wysig | wysig bron]Die epiloog bevat die moraal van hierdie verhaal: om gelukkig te word moet jy wys optree en nie die gode trotseer nie, ongetwyfeld 'n verwysing na die optrede van Kreon wat in sy blinde woede veroorsaak het dat almal selfmoord pleeg en eers nou, soos die boosheid het gedoen is, besef hoe verkeerd hy was.
Bronne
[wysig | wysig bron]- Butler, Judith (2000). Antigone's Claim: Kinship Between Life and Death. New York: Columbia University Press. ISBN 0231118953.
- Heaney, Seamus (Desember 2004). "The Jayne Lecture: Title Deeds: Translating a Classic" (PDF). Proceedings of the American Philosophical Society. 148 (4): 411–426. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 18 Oktober 2011.
- Heidegger, Martin; Gregory Fried; Richard Polt (2000). An Introduction to Metaphysics. New Haven: Yale University Press. pp. 156–176. ISBN 978-0300083286.
- Heidegger, Martin; McNeill, William; Davis, Julia (1996). Hölderlin's Hymn "The Ister". Bloomington: Indiana University Press.
- Lacan, Jacques (1992). The Seminar of Jacques Lacan, Book VII: The Ethics of Psychoanalysis. Vertaal deur Dennis Porter. New York: W.W. Norton. pp. 240–286. ISBN 0393316130.
- Miller, Peter (2014). "Helios, vol. 41 no. 2, 2014 © Texas Tech University Press 163 Destabilizing Haemon: Radically Reading Gender and Authority in Sophocles' Antigone". Helios. 41 (2): 163–185. doi:10.1353/hel.2014.0007. hdl:10680/1273. S2CID 54829520.
- Segal, Charles (1999). Tragedy and Civilization: An Interpretation of Sophocles. Norman: University of Oklahoma Press. p. 266. ISBN 978-0806131368.
- Steiner, George (1996). Antigones: How the Antigone Legend Has Endured in Western Literature, Art, and Thought. New Haven: Yale University Press. ISBN 0300069154.