Gaan na inhoud

Apollo 8

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Apollo 8
A black sky with a grey, cratered lunar horizon. A small blue Earth with scattered white clouds is just above the horizon, with about two-thirds of the Earth lit by the Sun and the remainder in darkness.
Aardopkoms
Geneem vanaf Apollo 8 deur William Anders[1][2][3]
SendingtipeBemande maanomwentelings-BDM-vlug (C')
OperateurNASA
COSPAR-ID1968-118A Edit this at Wikidata
SATCAT-nr.3626[4]
Sendingstydsduur6 dae, 3 ure, 42 sekondes[5]
Ruimtetuigeienskappe
Ruimtetuig
VervaardigerNorth American Rockwell
Lanseermassa
  • BDM: 28 870 kg[6]
  • BM: 5 621 kg
  • DM: 23 250 kg
  • SC/LM Adapter (afgewerp; verbind LTA met BDM; nie deel van die BDM-tuig nie): 1 840 kg[7]
  • LTA (nie deel van die BDM nie; aan vuurpyl vasgemaak): 9 000 kg[8]
Landingsmassa4 979 kg
Bemanning
Bemanningsgrootte3
Bemanningslede
RoepseinApollo 8
Begin van sending
Lanseerdatum21 Desember 1968 12:51:00 UTC[9]
VuurpylSaturn V SA-503[n 1]
LanseerplekKennedy LC-39A
Einde van sending
Herwin deurUSS Yorktown
Landingsdatum27 Desember 1968 15:51:42 UTC[10]
LandingsplekNoordelike Stille Oseaan
8°8′N 165°1′W / 8.133°N 165.017°W / 8.133; -165.017 (Apollo 8 landing)[10]
Omwentelingsparameters
Perigeumhoogte184,40 km
Apogeumhoogte185,18 km
Helling32,15 grade
Periode88,19 minute
Epog21 Desember 1968 ~13:02 UTC
Rewolusies2
Maan-ruimtetuig
RuimtetuigkomponentBDM
Omwentelingsinvoeging24 Desember 1968 9:59:20 UTC[11]
Omwentelingsvertrek25 Desember 1968, 6:10:17 UTC[10]
Omwentelings10
Omwentelingsparameters
Perikintionhoogte110,6 kg
Apokintionhoogte112,4 kg
Helling12 grade

Van links na regs: Lovell, Anders, Borman 

Apollo 8 (21–27 Desember 1968) was die eerste bemande ruimtetuig wat 'n lae aardwentelbaan om die aarde verlaat het en die eerste bemande ruimtevlug wat die Maan bereik het. Die bemanning het tien keer om die maan gewentel sonder om te land, en het toe veilig na die aarde teruggekeer.[1][2][3] Die drie ruimtevaarders, Frank Borman, James Lovell en William Anders, was die eerste mense wat persoonlik die ander kant van die maan en 'n aardopkoms gesien en gefotografeer het.

Apollo 8 is op 21 Desember 1968 gelanseer en was die tweede bemande ruimtevlug wat in die Verenigde State se Apollo-ruimteprogram gevlieg het na Apollo 7 – wat in 'n wentelbaan om die aarde gebly het. Apollo 8 was die derde vlug en die eerste bemande lansering van die Saturn V-vuurpyl, en was die eerste menslike ruimtevlug vanaf die Kennedy-ruimtesentrum, geleë langs die Kaap Canaveral- ruimtemagstasie in Florida.

Dit was oorspronklik beplan as die tweede bemande Apollo-maanmodule en Apollo-beheer-en-diensmodule (BDM) toetsvlug, wat vroeg in 1969 in 'n elliptiese medium Aarde-wentelbaan sou gegaan het. Die sendingprofiel is in Augustus 1968 verander na 'n meer ambisieuse sending met die bevelmodule alleen wat net om die maan gevlieg moet word. Dit moet reeds in Desember plaasvind, aangesien die maanmodule nog nie gereed was vir sy eerste vlug nie. Ruimtevaarder Jim McDivitt se bemanning, wat opgelei is om die eerste maanmodulevlug in 'n lae Aarde wentelbaan te vlieg, het die bemanning vir die Apollo 9 sending geword, en Borman se bemanning is na die Apollo 8 sending geskuif. Dit het Borman se bemanning met twee tot drie maande minder opleiding en voorbereidingstyd gelaat as wat oorspronklik beplan is, en die beplande maanmodule-opleiding is vervang met maanverbyvlug-navigasie-opleiding.

Apollo 8 het 68 uur geneem om die afstand na die maan af te lê. Die bemanning het in die loop van twintig uur tien keer om die Maan gewentel, waartydens hulle 'n Kersaandtelevisieuitsending gedoen het waarin hulle die eerste tien verse uit die boek Genesis voorgelees het. Die uitsending was destyds die mees gekykte TV-program ooit. Apollo 8 se suksesvolle sending het die weg gebaan vir Apollo 10 en saam met Apollo 11 in Julie 1969, die vervulling van die Amerikaanse president John F. Kennedy se doelwit om 'n man voor die einde van die dekade op die maan te laat land. Die Apollo 8 ruimtevaarders het op 27 Desember 1968 na die aarde teruggekeer toe hul ruimtekapsule in die noordelike Stille Oseaan neergeplons het. Die bemanningslede is aangewys as Time se "Manne van die Jaar" vir 1968 na hul terugkeer.

Agtergrond

[wysig | wysig bron]

In die laat 1950's en vroeë 1960's was die Verenigde State betrokke in die Koue Oorlog, 'n geopolitieke wedywering met die Sowjetunie.[12] Op 4 Oktober 1957 het die Sowjetunie Spoetnik 1 gelanseer, die eerste kunsmatige satelliet. Hierdie onverwagte sukses het vrese en verbeelding regoor die wêreld aangewakker. Dit het nie net getoon dat die Sowjetunie die vermoë gehad het om kernwapens oor interkontinentale afstande te af te lewer nie, dit het Amerikaanse aansprake van militêre, ekonomiese en tegnologiese meerderwaardigheid uitgedaag.[12] Die lansering het die Spoetnik-krisis aangewakker en die Ruimtewedloop ontketen.[13]

President John F. Kennedy het geglo dat dit nie net in die nasionale belang van die Verenigde State was om beter as ander nasies te wees nie, maar dat die persepsie van Amerikaanse mag minstens so belangrik as die aktualiteit was. Dit was dus vir hom onaanvaarbaar dat die Sowjetunie meer gevorderd was op die gebied van ruimteverkenning. Hy was vasbeslote dat die Verenigde State moes meeding, en het 'n uitdaging gesoek wat sy kanse om te wen, maksimeer.[12]

Die Sowjetunie het swaarder-liggende draervuurpyle gehad, wat beteken het dat Kennedy 'n doelwit moes kies wat buite die vermoë van die bestaande generasie vuurpyle was, een waar die VSA en die Sowjetunie vanuit 'n gelyke posisie sou begin – iets skouspelagtig, selfs as dit nie op militêre, ekonomiese of wetenskaplike gronde geregverdig kon word nie. Nadat hy met sy kenners en raadgewers geraadpleeg het, het hy so 'n projek gekies: om 'n man op die Maan te laat land en hom na die Aarde terug te bring. [12] Hierdie projek het reeds 'n naam gehad: Projek Apollo.[13]

'n Vroeë en deurslaggewende besluit was die aanvaarding van 'n maanwentelbaanbasis, waaronder 'n gespesialiseerde maantuig op die maanoppervlak sou land. Die Apollo-ruimtetuig het dus drie primêre komponente gehad: 'n bevelmodule (BM) met 'n kajuit vir die drie ruimtevaarders, en die enigste deel wat na die aarde sou terugkeer; 'n diensmodule (DM) om die bevelmodule van aandrywing, elektriese krag, suurstof en water te voorsien; en 'n twee-stadium maanmodule (LM), wat bestaan het uit 'n dalingstadium vir landing op die Maan en 'n opstygstadium om die ruimtevaarders terug te neem na die wentelbaan om met die (BDM) te dok.[14] Hierdie konfigurasie moes gelanseer word deur die Saturn V-vuurpyl wat toe onder ontwikkeling was.[15]

Raamwerk

[wysig | wysig bron]

Hoofbemanning

[wysig | wysig bron]
Posisie Ruimteman
Bevelvoerder Frank Borman
Tweede en laaste ruimtevlug
Beheermodulevlieënier Jim Lovell
Derde ruimtevlug
Maanmodulevlieënier William Anders
Enigste ruimtevlug

Die aanvanklike bemanningtoekenning, vir die derde bemande Apollo-vlug, was Frank Borman as bevelvoerder, Michael Collins as Apollo-beheermodulevlieënier en William Anders as Maanmodulevlieënier en is amptelik op 20 November 1967 aangekondig.[16][n 2] Collins is in Julie 1968 deur Jim Lovell vervang, nadat hy 'n servikale skyfherniasie gehad het wat chirurgie vereis het om te herstel.[17] Hierdie bemanning was uniek onder voor-ruimtependelmissies deurdat die bevelvoerder nie die mees ervare lid van die bemanning was nie: Lovell het twee keer tevore gevlieg, op Gemini VII en Gemini XII. Dit sou ook die eerste geval wees dat 'n bevelvoerder van 'n vorige sending (Lovell, Gemini XII) as 'n nie-bevelvoerder vlieg.[18][19] Dit was ook die eerste missie om bemanningslede van 'n vorige sending (Lovell en Borman, Gemini VII) te herenig.

Rugsteunbemanning

[wysig | wysig bron]
Posisie Ruimteman
Bevelvoerder Neil Armstrong
Beheermodulevlieënier Buzz Aldrin
Maanmodulevlieënier Fred Haise

Die toewysing van die rugsteunbemanning met Neil Armstrong as bevelvoerder, Lovell as BDM-vlieënier, en Buzz Aldrin as LM-vlieënier vir die derde bemande Apollo-vlug is amptelik aangekondig op dieselfde tyd as die hoofbemanning.[16] Toe Lovell na die hoofspan oorgeplaas is, is Aldrin na die BDM geskuif, en Fred Haise is as rugsteun-LM-vlieënier ingebring. Armstrong sou later Apollo 11 beheer, met Aldrin as LM-vlieënier en Collins as BDM-vlieënier. Haise het op die rugsteunbemanning van Apollo 11 as LM-vlieënier gedien en op Apollo 13 as LM-vlieënier gevlieg.[19][20]

Ondersteuningspersoneel

[wysig | wysig bron]

Met die Mercury- en Gemini-programme was daar vir elke sending 'n hoofbemanning en 'n rugsteunbemanning aangewys. Vir die Apollo-projek is 'n derde bemannning aangewys, bekend as die Ondersteuningsbemanning. Die ondersteuningsbemanning het die vlugplan, kontrolelyste en missiegrondreëls in stand gehou en verseker dat die hoof- en rugsteunspanne van enige veranderinge ingelig is. Die ondersteuningspan het prosedures in die simulators ontwikkel, veral dié vir noodsituasies, sodat die hoof- en rugsteunspanne dit in hul simulatoropleiding kon oefen en bemeester.[21] Vir Apollo 8 het die ondersteuningsbemanning bestaan uit Ken Mattingly, Vance Brand en Gerald Carr.[19][22]

Die kapsulekommunikeerder (CAPCOM) was 'n ruimtevaarder by die Sendingbeheersentrum in Houston, Texas, en was die enigste persoon wat direk met die vlugbemanning gekommunikeer het.[23] Vir Apollo 8 was die CAPCOM's Michael Collins, Gerald Carr, Ken Mattingly, Neil Armstrong, Buzz Aldrin, Vance Brand en Fred Haise.[19][22]

Die sendingbeheerspanne het in drie skofte geroteer, elk gelei deur 'n vlugdirekteur. Die direkteure vir Apollo 8 was Clifford E. Charlesworth (Groenspan), Glynn Lunney (Swartspan), en Milton Windler (Maroenspan).[19][24][25]

Sendingkenteken en roepsein

[wysig | wysig bron]
Apollo 8 ruimte silwer Robbins medalje

Die driehoekige vorm van die kenteken verwys na die vorm van die Apollo BDM. Dit wys 'n rooi syfer 8 wat om die Aarde en Maan loop om beide die sendingnommer en die omtrek se sirkelvormige aard van die sending te weerspieël. Onderaan die 8 is die name van die drie ruimtevaarders. Die aanvanklike ontwerp van die kenteken is ontwikkel deur Jim Lovell, wat dit volgens berigte geskets het terwyl hy op die agtersitplek van 'n Northrop T-38 Talon vlug van Kalifornië na Houston gevlieg het kort nadat hy verneem het van Apollo 8 se heraanwysing as 'n maanwentelingsending.[26]

Die bemanning wou hul ruimtetuig 'n naam gee, maar NASA het dit nie toegelaat nie. Die bemanning sou waarskynlik Columbiad gekies het, [26] die naam van die reuse-kanon wat 'n ruimtevoertuig in Jules Verne se 1865-roman From the Earth to the Moon lanseer. Apollo 11 se BDM is deels om daardie rede Columbia genoem.[27]

Voorbereiding

[wysig | wysig bron]

Sendingskedule

[wysig | wysig bron]

Op 20 September 1967 het NASA 'n sewe-stap plan bekend gestel vir Apollo-sendings met die finale stap 'n landing op die Maan. Apollo 4 en Apollo 6 was "A"-sendings, dit sou die Saturn V lanseringstuig toets deur 'n onbemande Blok I produksiemodel van die BDM in 'n wentelbaan om die Aarde plaas. Apollo 5 was 'n "B"-sending, dit sou die LM in 'n wentelbaan om die Aarde toets. Apollo 7 was geskeduleer vir Oktober 1968 en was 'n "C"-sending; dit sou 'n bemande Aarde-wentelbaanvlug wees met die BDM. Verder sendings op daardie stadium was afhanklik van die voltooiing van die maanmodule. Daar was reeds in Mei 1967 besluit dat daar vier addisionele sendings sal wees. Apollo 8 was beplan as die "D"-sending, 'n toets van die maanmodule in 'n lae wentelbaan om die Aarde, teen Desember 1968 met James McDivitt, David Scott en Russell Schweickart as bemanning. Dan sou Borman se bemanning die "E"-sending doen, 'n meer veeleisende toets van die maanmodule in 'n medium, elliptiese wentelbaan om die Aarde doen as die "E"-sending, vroeg in 1969. Die "F"-sending was die toets van die BDM en maanmodule in 'n wentelbaan om die maan en die "G"-sending was die finaal – die landing op die maan.

Produksie van die maanmodule het agter skedule geraak, en toe Apollo 8 se LM-3 in Junie 1968 by die Kennedy-ruimtesentrum (KSC) aangekom het, is meer as honderd beduidende defekte ontdek, wat gelei het tot Bob Gilruth, die direkteur van die Bemande Ruimtevaartuigsentrum, en ander om tot die gevolgtrekking te kom dat daar geen vooruitsig was dat LM-3 gereed sou wees om in 1968 te vlieg nie.[28] Dit was selfs moontlik dat die aflewering van die maanmodule eers in Februarie of Maart 1969 kon plaasvind. Volgens die aanvanklike sewe-stap plan sou dit beteken het dat die "D"- en daaropvolgende sendings vertraag sou word en die doelwit van 'n maanlanding voor die einde van 1969 in gevaar stel.[29] George Low, die Bestuurder van die Apollo-ruimtetuigprogramkantoor, het in Augustus 1968 'n oplossing voorgestel om die program op koers te hou ondanks die LM-vertraging. Aangesien die volgende BDM (aangewys as "CSM-103") drie maande voor LM-3 gereed sou wees, kan 'n BDM-alleen-sending in Desember 1968 gevlieg word. In plaas daarvan om die "C"-sending van Apollo 7 te herhaal, kan hierdie BDM al die pad na die Maan gestuur word, met die moontlikheid om 'n maanwentelbaan te betree en na die Aarde terug te keer. Die nuwe sending sal NASA ook toelaat om maanlandingsprosedures te toets wat andersins sou moes wag tot Apollo 10, die geskeduleerde "F"-sending, plaasvind. Dit het ook beteken dat die medium, elliptiese wentelbaan "E"-sending gekanselleer kan word. Die netto resultaat was dat slegs die "D"-sending vertraag moes word en die plan vir maanlanding in die middel van 1969 kon voortgaan.[30]

Op 9 Augustus 1968 het Low die idee met Gilruth, vlugdirekteur Chris Kraft en die direkteur van vlugbemanningsoperasies, Donald Slayton, bespreek. Hulle het toe na die Marshall Space Flight Centre in Huntsville, Alabama gevlieg, waar hulle met KSC Direkteur Kurt Debus, Apollo-programdirekteur Samuel C. Phillips, Rocco Petrone, en Wernher von Braun ontmoet het. Kraft het die voorstel as uitvoerbaar beskou vanuit 'n vlugbeheer-oogpunt; Debus en Petrone het ooreengekom dat die volgende Saturn V, AS-503, teen 1 Desember gereed gemaak kan word; en von Braun was vol vertroue dat die pogo-ossillasieprobleme, wat Apollo 6 geteister het, opgelos is. Byna elke senior bestuurder by NASA het saamgestem met hierdie nuwe missie, met verwysing na vertroue in beide die hardeware en die personeel, tesame met die potensiaal vir 'n wentelbaanvlug 'n aansienlike morele hupstoot gegee het. Die enigste persoon wat 'n bietjie oortuiging nodig gehad het, was James E. Webb, die NASA-administrateur. Gerugsteun deur die volle ondersteuning van sy agentskap, het Webb die sending gemagtig. Apollo 8 is amptelik verander van 'n "D"-sending na 'n "C-Prime" maanbaansending.[31]

Met die verandering van die missie van Apollo 8, het Slayton vir McDivitt gevra of hy dit nog wou doen. McDivitt het dit van die hand gewys; sy bemanning het baie tyd bestee aan voorbereiding om die maanmodule te toets, en dit was wat hy nog wou doen. Slayton het toe besluit om die hoof- en rugsteunspanne van die D- en E-missies te ruil. Hierdie omruiling het ook 'n omruiling van ruimtetuie beteken, wat vereis het dat Borman se bemanning BDM-103 moes gebruik, terwyl McDivitt se bemanning BDM-104 sou gebruik, aangesien CM-104 nie teen Desember gereed gemaak kon word nie. David Scott was nie gelukkig om CM-103, waaroor hy noukeurig toesig gehou het, op te gee vir CM-104 nie, hoewel die twee amper identies was, en Anders was minder as entoesiasties daaroor om 'n maanmodulevlieënier te wees op 'n vlug sonder 'n maanmodule.[32][33] In die plek daarvan, sodat die ruimtetuig die korrekte gewig en balans sou hê, sou Apollo 8 'n model van maanmodule-3 dra.[31]

Op 21 September het die Russiese Zond 5-sending daarin geslaag om 'n paar lewende wesens, insluitend Russiese skilpaaie, in 'n duskantmaanse lus om die Maan laat vlieg en veilig na die Aarde terug gebring; dit het ekstra druk op die Apollo-program, om sy 1969-landingsdoelwit te bereik, geplaas.[34] Daar was bespiegelinge binne Nasa en die pers dat die Russe dalk voorberei om ruimtevaarders op 'n soortgelyke duskantmaanse lus sending voor die einde van 1968 te stuur. Om die situasie te vererger, het Amerikaanse verkenningsatelliete in November 1967 'n Russiese N1-vuurpyl gesien wat na die lanseerplatform by Baikonur uitgerol word met nog meer aktiwiteite in 1968.[35]

Oprigting en paring van ruimtetuig 103 met Lanseervoertuig AS-503 in die monteergebou vir die Apollo 8 sending

Die Apollo 8-bemanning, wat toe in die bemanningskwartiere van die Kennedy-ruimtesentrum gewoon het, het die aand voor hul lansering 'n besoek van Charles Lindbergh en sy vrou, Anne Morrow Lindbergh, ontvang.[36] Hulle het gepraat oor hoe Lindbergh, voor sy 1927-vlug, 'n stuk tou gebruik het om die afstand van New York na Parys op 'n aardbol te meet en daaruit die brandstof wat vir die vlug nodig was, bereken het. Die totale vrag brandstof wat hy gedra het, was 'n tiende van die hoeveelheid wat die Saturn V elke sekonde sou verbrand. Die volgende dag het die Lindberghs die lansering van Apollo 8 vanaf 'n nabygeleë duin dopgehou.[37]

Saturn V herontwerp

[wysig | wysig bron]

Die Saturn V-vuurpyl, soos gebruik deur Apollo 8, se toegekende nommer was AS-503: die 03de model van die Saturn V ("5") vuurpyl om in die Apollo-Saturn ("AS")-program gebruik te word. Toe dit op 20 Desember 1967 in die Voertuigmonteringsgebou opgerig is, is daar gedink dat die vuurpyl gebruik sou word vir 'n onbemande Aarde-wentelbaan toetsvlug wat 'n model-bevel- en diensmodule sou dra. Apollo 6 het verskeie groot probleme ondervind tydens sy April 1968-vlug, insluitend ernstige pogo-ossillasies tydens sy eerste fase, twee tweede-fase-enjinonderbrekings, en 'n derde fase wat nie weer in 'n wentelbaan kon ontbrand nie. Sonder versekering dat hierdie probleme reggestel is nie, kon Nasa-administrateurs dit nie regverdig om 'n bemande sending te waag totdat bykomende onbemande toetsvlugte bewys het dat die Saturn V gereed was nie.

Verskeie taakspanne van die Marshall Space Flight Centre het begin werk aan die probleme. Die pogo-ossillasies was van primêre belang, dit het nie net enjinprobleme veroorsaak nie, maar ook dat die bemanning aan aansienlike gravitasiekragte onderwerp word. Die taakspan, bestaande uit kontrakteurs, Nasa-verteenwoordigers en MSFC-navorsers, het tot die slotsom gekom dat die enjins teen dieselfde frekwensie ossilleer as wat die ruimtetuig self vibreer. Dit veroorsaak 'n resonansie-effek wat ossilasies in die vuurpyl veroorsaak. 'n Stelsel, wat heliumgas gebruik om die ossilasies te absorbeer, is geïnstalleer.[38]

Apollo 8 bo-op Saturn V terwyl dit na lanseerplatform 39A deur die kruipervoertuig vervoer word.

Net so belangrik was die falings van drie enjins tydens die vlug. Navorsers het vinnig vasgestel dat 'n lekkende waterstofbrandstoflyn gebars het wanneer dit aan vakuum blootgestel is, wat 'n verlies aan brandstofdruk in enjin twee veroorsaak het. Toe 'n outomatiese afskakeling probeer het om die vloeibare waterstofklep af te sluit en enjin twee af te skakel, het dit per ongeluk enjin drie se vloeibare suurstof afgeskakel weens 'n verkeerd bedrade verbinding. Gevolglik het enjin drie gefaal binne een sekonde van enjin twee se afskakeling. Verdere ondersoek het dieselfde probleem vir die derde-fase-enjin aan die lig gebring— 'n foutiewe ontstekerlyn. Die span het die ontstekerlyne en brandstofpype verander met die hoop om soortgelyke probleme met toekomstige lanserings te vermy.

Die spanne het hul oplossings in Augustus 1968 by die MSFC getoets. ’n Saturn-stadium-IC vuurpyl is toegerus met skokabsorberende toestelle om die span se oplossing vir die probleem van pogo-ossillasies te demonstreer, terwyl ’n Saturn-stadium II-vuurpyl met gewysigde brandstoflyne toegerus is om hul weerstand teen lekkasies en breuke of skeurings in vakuumtoestande te demonstreer. Nadat die Nasa-administrateurs oortuig is dat die probleme opgelos is, het hulle hul goedkeuring gegee vir 'n bemande sending met AS-503.[38]

Die Apollo 8-ruimtetuig is op 21 September bo-op die vuurpyl geplaas, en die kombinasie het op 9 Oktober die stadige 4,8 km tog na die lanseerplatform bo-op een van NASA se twee massiewe kruipervoertuie gemaak.[39] Toetsing het dwarsdeur Desember voortgeduur tot die dag voor lansering, insluitend verskeie vlakke van gereedheidstoetsing vanaf 5 tot 11 Desember. Finale toetsing van modifikasies om die probleme van pogo-ossillasies, gebarste brandstoflyne en swak ontstekerlyne aan te spreek, het op 18 Desember, drie dae voor die geskeduleerde lansering plaasgevind.[38]

Sending

[wysig | wysig bron]

Opsomming van parameters

[wysig | wysig bron]
Sending profiel

As die eerste bemande ruimtetuig wat om meer as een hemelliggaam sou wentel, het Apollo 8 se profiel twee verskillende stelle wentelbaanparameters gehad, geskei deur 'n maneuver om die tuig later na 'n maanwentelbaan te stuur deur die vuurpylenjins af te vuur. Apollo-maansendings het begin met die ruimtetuig wat in 'n 185,2 km wentelbaan om die Aarde "geparkeer" is na lansering. Apollo 8 is gelanseer in 'n aanvanklike wentelbaan met 'n apogeum van 185,18 km en 'n perigeum van 184,4 km, amper sirkelvormig. Die baan het 'n hoek van 32,51° met die ewenaar gehad en die omwentelingstyd was 88,19 minute. Die ventilering van aandryfgasse het die apogeum met ongeveer 11,9 km vergroot gedurende die 2 ure, 44 minute en 30 sekondes wat die tuig in die parkeerwentelbaan was.

Hierna is die derde fase S-IVB-vuurpylenjin ontbrand vir 318 sekondes. Dit het die gekombineerde beheer-en-diensmodule (28 870 kg) en maanmodule model (9 000 kg) van sy parkeerwentelbaansnelheid van 7 793 m/s tot 'n wentelbaansnelheid van 10 822 m/s versnel.[40][6] Dit was die hoogste snelheid, relatief tot die aarde, wat enige mens nog bereik het. Hierdie snelheid was net laer as die Aarde se ontsnapspoed van 11 200 m/s. Die versnelling het Apollo 8 se wentelbaan drasties verander na 'n eliptiese Aardwentelbaan wat naby die Maan verby gaan sodat dit deur die Maan se gravitasiekrag gevang kon word.[41]

Die standaard maanwentelbaan beplan vir die Apollo-program was 110 km bokant die Maan se oppervlakte. Aanvanklik was die wentelbaan om die maan 'n ellips met 'n perikintion van 111,1 km en 'n apokintion van 312,1 km, teen 'n hoek van 12° met die maan se ewenaar. Hierna is die baan meer sirkelvormig gemaak tot 112,4 by 110,6 km met 'n wenteltyd van 128,7 minute.[40] Die effek van maskons op die wentelbaan was groter as wat aanvanklik voorspel was. Gedurende die tyd van amper 20 uur, wat dit die ruimtetuig geneem het om tien omwentelinge te voltooi, is die wentelbaan verander na 117,8 by 108,5 km as gevolg van die maskons.[42]

Apollo 8 het 'n maksimum afstand van 377 349 kilometer van die Aarde af bereik.[42]

Lansering en maanoorgangversnelling

[wysig | wysig bron]
Apollo 8 lansering

Apollo 8 is om 12:51:00 UTC op 21 Desember 1968 gelanseer en die Saturn V-vuurpyl se drie fases is gebruik om die ruimtetuig in 'n wentelbaan om die Aarde te plaas.[42] Die S-IC eerste fase het in die Atlantiese Oseaan geval by 30°12′N 74°7′W en die S-II tweede fase het by 31°50′N 37°17′W geval.[43] Die S-IVB derde fase het die ruimtetuig in 'n wentelbaan om die Aarde geplaas en was steeds aan die ruimtetuig gekoppel sodat dit die ruimtetuig in 'n baan na die Maan kon stuur.[44]

Nadat die kombinasie van die S-IVB en die ruimtetuie veilig in 'n wentelbaan om die aarde was, het die bemanning en die Vlugbeheerpersoneel in Houston die volgende twee uur en 38 minute gebruik om alles na te gaan en seker te maak dat die ruimtetuig in werkende orde en gereed was vir die maanoorgangversnellingontbranding.[45] Dit was krities vir die sending dat die S-IVB-derdefase 100% korrek werk en tydens die laaste onbemande toets, het dit nie ontbrand nie.[46] Michael Collins was die eerste CAPCOM aan diens en twee uur, 27 minute en 22 sekondes na lansering het hy Apollo 8 per radio laat weet: "Apollo 8. You are Go for TLI."[45] Dit het beteken dat Sendingbeheer sy amptelike goedkeuring gegee het dat Apollo 8 na die Maan kan gaan. Die S-IVB enjin is punktueel ontbrand en dit het die maanoorgangversnelling perfek uitgevoer.[45] Gedurende die daaropvolgende 5 minute het die ruimtetuig se snelheid van 7 600 tot 10 800 meter per sekonde toegeneem.[45]

Nadat die S-IVB derde fase die ruimtuig op 'n koers na die Maan geplaas het, het die Apollo beheer- en diensmodule (BDM) daarvan geskei. Die bemanning het toe die ruimtetuig omgedraai sodat hulle foto's daarvan kon neem en ook geoefen hoe om in formasie daarmee te vlieg. Nadat die bemanning hul ruimtetuig roteer het, het hulle vir die eerste keer die Aarde gesien namate hulle daarvan wegbeweeg het. Dit was ook die eerste keer dat die mens die hele Aarde op een slag kon sien. Borman het begin bekommerd raak dat die S-IVB te naby hulle bly en aan sendingbeheer voorgestel dat hulle 'n skeidingsaksie uitvoer.

Sendingbeheer het voorgestel dat die ruimtetuig na die Aarde gerig word en om die stuwers van die klein reaksiebeheerstelsel op die diensmodule (SM) te gebruik om 0,34 m/s tot hul spoed wegwaarts van die Aarde te voeg, maar Borman wou nie die S-IVB uit die oog verloor nie. Na gesprekke, het die bemanning en Sendingbeheer besluit om ontbranding in die rigting van die Aarde te doen om die spoed te verhoog, maar eerder teen 2,3 m/s. Die tyd wat verloop het om voor te berei, en om die ontbranding uit te voer, het die bemanning met 'n uur vertraag in hulle ander aanboordtake.[44][47]

Apollo 8 S-IVB se vuurpylfase net na skeiding

Vyf ure ná lansering het Sendingbeheer 'n bevel na die S-IVB gestuur om van sy oortollige brandstof ontslae te raak wat tot gevolg gehad het dat sy baan verander het. Die S-IVB, met die model van maanmodule-3 steeds gekoppel, het geen verdere gevaar vir Apollo 8 ingehou nie, verby die Maan beweeg en in 'n 0.99-by-0.92 Astronomiese eenheid wentelbaan om die Son gegaan. Dié wentelbaan maak 'n hoek van 23,47° met die Aarde se ewenaarvlak en die son-omwentelingperiode is 340,80 dae.[44] Hier het dit 'n vergete satelliet in heliosentriese wentelbaan geword en sal vir baie jare om die Son bly wentel, tensy dit herwin word.[48]

Die bemanning van Apollo 8 was ook die eerste mense wat deur die Van Allen-gordel beweeg het; die gordel strek so ver as 24 000 km vanaf die Aarde. Die wetenskaplikes het voorspel dat mense wat deur die gordels beweeg, teen die ruimtetuig se hoë snelheid, 'n stralingsdosis soortgelyk as dié van 'n X-straal op 'n mens se bors sal ontvang, dit wil sê 1 milliGray. Gedurende 'n jaar ontvang die gemiddelde persoon 'n dosis van 2 tot 3 mGy. Om die werklike stralingsdosis te meet was elke bemanningslid toegerus met 'n Persoonlike Stralingsdosimeter wat hul data na die Aarde gestuur het. Hulle was ook toegerus met drie passiewe filmdosimeters wat die kumulatiewe straling opgedoen aangedui het. Toe die sending voltooi is, het die bemanning 'n gemiddelde stralingsdosis van 1,6 mGy opgedoen.[49]

Baan na die Maan

[wysig | wysig bron]

James Lovell se belangrikste taak as navigator was dié van beheermodulevlieënier. Sendingbeheer het normaalweg alle navigasieberekeninge uitgevoer maar dit was noodsaaklik dat 'n bemanningslid in ruimtenavigasie vaardig was om te verseker dat die ruimtetuig veilig na die Aarde kon terugkeer indien kommunikasie met Sendingbeheer verbreek is. Lovell het genavigeer deur die sterre se posisies te gebruik met behulp van 'n sekstant wat in die ruimtetuig ingebou is. Hy het byvoorbeeld die hoek tussen 'n ster en die Aarde (of Maan) se horison gemeet en dié inligting gebruik. Sy taak is bemoeilik deurdat daar 'n groot wolk van rommel om die ruimtetuig was wat dit moeilik gemaak het om die sterre te onderskei.[50]

Weens die S-IVB-probleem en Lovell se gesukkel om die sterre te sien was die bemanning sewe ure na lansering reeds 1 uur en 40 minute agter met hul vlugplantake. Die bemanning het die ruimtetuig in die Passiewe Termiese Beheermodus geplaas, ook bekend as die braaivleisrol. Dit laat die ruimtetuig stadig om sy lang as roteer teen een omwenteling per uur om te verseker dat die hitte eweredig oor sy oppervlakte versprei. In direkte sonlig kan die oppervlakte van die ruimtetuig tot ongeveer 200 °C verhit word terwyl die skadukant se temperatuur −100 °C is. Hierdie temperature kan die hitteskild laat kraak en brandstoftoevoerpype laat bars. Dit was egter onmoontlik vir die ruimtetuig om perfek te rol en die werklike rolpatroon was keëlvormig. Die bemanning moes elke 30 minute aanpassings doen omrede die keëlvormige beweging al hoe groter geword het.[51]

Die eerste foto van die hele aarde geneem deur 'n mens, moontlik deur William Anders.[52] Suid-Amerika is sigbaar in die onderste helfte.

Die eerste middebaankorreksie is elf uur na lansering gedoen. Op daardie stadium was die bemanning reeds 16 uur wakker. Voor die lansering het NASA besluit dat minstens een bemanningslid te alle tye wakker moet wees om enige probleme wat mag ontstaan, die hoof te bied. Borman was eerste om te gaan slaap maar het dit moeilik gevind met die konstante radioverkeer en meganiese geluide. Grondtoetse met die BDM se aandrywing het gewys dat daar 'n geringe kans op 'n klein ontploffing was wanneer dit vir lang periodes gebruik word. Om dit te voorkom moes die ontbrandingskamer van die BDM eers verseël word deur die enjin eers vir 'n kort wyle te ontbrand. Die eerste korreksie-ontbranding was vir slegs 2,4 sekondes en het die snelheid met 6,2 meter per sekonde in die rigting van die vlug vermeerder.[44] Weens 'n heliumborrel in die oksideerder se pype was die verandering minder as die 7,6 meter per sekonde wat beplan is. Dit het 'n onverwagte lae druk van die aandrywingsmiddel veroorsaak en die bemanning moes die stuwers van die klein reaksiebeheerstelsel gebruik om snelheid tot op die beplande vlak te verhoog. Twee latere korreksies is gekanselleer omrede Apollo 8 se baan presies reg was.[51]

'n Uur nadat Borman se slaapskof amptelik begin het, het hy toestemming van grondbeheer gevra om 'n Secon-slaappil te neem. Die pil het geringe uitwerking gehad maar Borman het uiteindelik aan die slaap geraak. Hy het naar gevoel toe hy wakker word en het twee keer gevomeer en 'n klein bietjie diarree gehad wat meegebring het dat druppeltjies daarvan in die ruimtetuig rondgesweef het. Die bemanning het die kajuit na die beste van hul vermoë skoongemaak. Borman wou nie hê dat almal van sy mediese probleem weet nie maar Lovell en Anders wou Sendingbeheer inlig. Die bemanning het toe besluit om die Datastoortoerusting-fasiliteit te gebruik – dit kon stemboodskappe en telemetrie opneem en teen hoë snelheid na Sendingbeheer stuur. Nadat hulle 'n opname gemaak het oor Borman se ongesteldheid, het hulle Sendingbeheer gevra om die opname te ondersoek; hulle wou graag "'n evaluasie van die stemkommentaar hê".[53]

Die Apollo 8-bemanning en Sendingbeheer se mediese personeel het konferensie gehou in 'n oop beheerkamer op die tweede vloer (daar was naamlik twee identiese beheerkamers in Houston op die tweede en derde vloere, waarvan slegs een tydens 'n sending in gebruik was). Die deelnemers aan die konferensie het tot die slotsom gekom daar daar nie werklik iets was om oor bekommerd te wees nie en dat Borman se ongesteldheid óf 'n 24-uur griep (Borman het ook so gedink), óf 'n reaksie op die slaappil was.[54] Navorsers glo nou dat hy aan ruimteaanpassingsindroom gely het. Die sindroom affekteer ongeveer een derde van alle ruimtemanne op hul eerste dag in die ruimte omdat hulle binneoorstelsel by gewigloosheid moet aanpas.[55] Ruimteaanpassingsindroom het nie gedurende die Mercury- en Gemini-programme voorgekom nie, omrede daardie ruimtemanne nie vrylik in hul klein kajuite van die betrokke ruimtetuie kon beweeg nie. In die Apollo-Bevelmodule het die ruimtemanne groter vryheid van beweging gehad wat tot die simptone van ruimtesiekte, soos deur Borman en later deur Rusty Schweickart op die Apollo 9-sending ondervind, bygedra het.[56]

Stilfoto van die film van die bemanning terwyl hulle in 'n wentelbaan om die Maan was. Frank Borman is in die middel.

Die vaart na die Maan was relatief stil en sonder voorval. Die bemanning moes net die toerusting moniteer om seker te maak dat alles in orde en hulle op koers was. Gedurende hierdie tyd het NASA 'n televisie-uitsending geskeduleer vir 31 ure na lansering. Die bemanning het 'n 2-kg kamera aan boord gehad wat slegs in swart-en-wit kon uitsaai. Die kamera het 'n videobuis gehad en twee optiese lense, een vir wyehoekskote van 160° en 'n telefotolens van 9°.[57][58]

Met die eerste uitsending het die bemanning die kykers op 'n toer deur die ruimtetuig geneem en hulle probeer wys hoe die Aarde uit die ruimte lyk. Dit was egter moeilik om die kamera met sy nou hoeklens in die regte rigting te hou, omrede dit nie oor enige skerm beskik het nie. Om die Aarde te wys was kwalik moontlik en die beeld is verder deur enige helder ligbron beïnvloed want die kamera was nie met optiese filters toegerus nie. Op die ou einde het die kykers die Aarde net as 'n onduidelike helder kol gesien.[57] Na 'n uitsending van sewentien minute het die stadige rol van die ruimtetuig die hoëwins antenna uit die siglyn van die ontvangstasies op die Aarde geneem. Die uitsending is beëindig toe Lovell sy ma met haar verjaarsdag geluk gewens het.[58]

Op daardie stadium het die bemanning totaal van die beplande slaapskedule afgewyk. Lovell het na 32½ ure gaan slaap, drie ure voor sy beplande slaaptyd. 'n Rukkie later het Anders ook geslaap nadat hy 'n slaappil geneem het.[58] Die bemanning kon vir die grootste gedeelte van die uitwaartse tog glad nie die Maan sien nie. Daar was twee faktore wat dit vir die bemanning bemoeilik het: drie van die vyf vensters het opgewasem weens gasse wat uit die silikon-verseëlaar ontsnap het en die hoek waarteen die ruimtetuig moes wees vir passiewe termiese beheer terwyl dit in vlug was. Die bemanning het eers die Maan gesien nadat hulle agter die Maan om beweeg het.[59]

55 ure na lansering is daar 'n tweede televisie-uitsending gemaak. Hierdie keer het die bemanning filters opgestel sodat hulle beelde van die Aarde deur die telefotolens kon vaslê. Dit was steeds moeilik om die kamera op die aarde gerig te kry omrede die hele ruimtetuig rondbeweeg moes word. Nietemin kon die bemanning daarin slaag om die eerste televisiebeelde na die aarde te versend. Die bemanning het gedurende die transmissie die Aarde beskryf en wat daarop sigbaar was, benewens die kleure wat hulle kon sien. Die transmissie het 23 minute geduur.[57]

Die uitwerking van die maansfeer

[wysig | wysig bron]
Hierdie foto van die Maan is uit die posisie geneem waar Apollo 8 sowat 70 grade op die oosterlengtegraad was.

Ongeveer 55 uur en 40 minute na lansering, en 13 uur voor hulle 'n wentelbaan sou binnegaan, het die bemanning die eerste mense geword wat die gravitasiesfeer van 'n ander hemelliggaam betree het. Die Maan se gravitasiekrag het nou volgens Newton se Swaartekragwet 'n groter invloed op hulle uitgeoefen as die Aarde s'n. Op daardie stadium was Apollo 8 ongeveer 62 377 km van die Maan af en hulle het 'n snelheid van 1 220 meter per sekonde relatief tot die Maan gehandhaaf. Hierdie historiese oomblik het vir die bemanning ongemerk verbygegaan omdat hulle hul baan steeds van die lanseerblad te Kennedy-ruimtesentrum af bereken het. Hulle het met hierdie verwysingspunt volgehou totdat die laaste middebaankorreksie aangebring is. Van daar af is 'n nuwe verwysingsraamwerk gebruik.

Die laaste belangrike maneuver voor Apollo 8 in 'n wentelbaan om die Maan moes gaan, was die tweede middebaankorreksie. Die korreksie was teen die rigting van beweging in, en die ruimtetuig se snelheid is met 0,61 meter per sekonde verminder. Dit het die naaste afstand wat Apollo 8 aan die Maan verby sou beweeg, verminder. Presies 61 uur na lansering, 38 900 km van die Maan af, het die bemanning die klein reaksiebeheerstelsel vir 11 sekondes ontbrand. Dit het tot gevolg dat hulle 115,4 km van die Maan se oppervlakte af verbybeweeg het.[40]

Teen 64 uur na lansering het die bemanning begin met voorbereiding vir die eerste maanoorgangversnellingontbranding. Hierdie maneuver moes perfek uitgevoer word, en moes weens wentelbaan-meganika aan die verste of donkerkant van die Maan, en dus buite kontak met die Aarde geskied. Nadat die Sendingbeheersentrum gepols is vir gaan/bly besluit, is die bemanning teen 68 uur die groen lig gegee en meegedeel dat hulle op die beste voël ry wat ons kon kry.[60] Lovell het geantwoord: "Ons sal jou aan die ander kant sien", en vir die eerste keer ooit het mense agter die Maan en buite radiokontak met die Aarde gereis.[60]

Met tien minute oor voor die maanoorgangversnellingontbranding, het die bemanning met 'n laaste inspeksie van die ruimtetuigstelsels begin en seker gemaak dat elke skakelaar in die regte posisie is. Op daardie tydstip het hulle uiteindelik hul eerste blik van die Maan gekry. Hulle het oor die onverligte kant gevlieg, en dit was Lovell wat gesien het hoe die eerste sonligstrale die maanoppervlak skuins belig. Die maanoorgangversnellingontbranding sou binne twee minute begin, sodat die bemanning min tyd gehad het om hierdie uitsig te waardeer.[61]

Maanwentelbaan

[wysig | wysig bron]

Die BDM se vuurpyl is op 69 uur, 8 minute en 16 sekondes na lansering ontbrand en dit het vir 4 minute en 7 sekondes geduur om die Apollo 8 ruimtetuig in 'n wentelbaan om die Maan te plaas. Die bemanning het die ontbranding as die langste vier minute van hul lewe beskryf. As die ontbrandingproses nie van presies die regte tydsduur was nie, kon die ruimtetuig in 'n hoogs elliptiese maanwentelbaan beland of selfs die ruimte in geslinger word. As dit te lank geduur het, kon hulle die Maan tref. Nadat hulle seker gemaak het dat alles in die ruimtetuig nog funksioneer, het hulle uiteindelik kans gekry om na die Maan te kyk – waarom hulle vir die daaropvolgende 20 uur sou wentel.[62]

Op aarde het Sendingbeheer bly wag. As die bemanning nie die enjin ontbrand het nie, of die ontbranding nie die beplande tyd geduur het nie, sou die bemanning vroeër van agter die Maan verskyn het. Presies op die berekende oomblik is die sein van die ruimtetuig ontvang wat aandui het dat dit in 'n 311,1 by 111,8 km wentelbaan[n 3] om die Maan was.

Nadat hy oor die status van die ruimtetuig verslag gedoen het, het Lovell die eerste beskrywing gegee van hoe die maanoppervlak gelyk het:

“ … Die maan is oorwegend grys en kleurloos. Dit lyk amper soos gips of soos gryserige strandsand. Ons kan nogal baie detail sien. Die See van Vrugbaarheid staan nie sodanig uit as wanneer jy dit van die Aarde af sien nie. Daar is ook nie soveel kontras tussen dié en die omliggende kraters nie. Die kraters is almal rond. Daar is baie van hulle, sommige is meer nuut. Baie van hulle lyk – veral die rondes – asof hulle deur meteoriete of 'n tipe projektiel getref is. Langrenus is 'n groot krater met 'n konus aan die binnekant. Sy kraterwand bestaan uit terrasse, ongeveer ses of sewe namate jy afgaan.[63] ”


Lovell het voortgegaan om die oppervlakte te beskryf waaroor hulle gevlieg het. Een van die bemanning se belangrikste take was die verkenning van beplande toekomstige landingsplekke op die Maan, veral die een in Mare Tranquillitatis wat vir Apollo 11 beplan is. Die lanseertyd van Apollo 8 is so gekies om die beste ligtoestande vir die ondersoek van die Maanoppervlakte daar te stel. ’n Rolprentkamera is in een van die ruimtetuigvensters opgestel om een raam per sekonde van die Maan onder hulle af te neem. Bill Anders het 'n groot deel van die volgende 20 uur gebruik om soveel foto's as moontlik van plekke van belang te neem. Teen die einde van die sending het die bemanning meer as agthonderd 70 mm stilfoto's en 210 m 16-mm film geneem.[64]

Gedurende die uur wat die ruimtetuig in kontak met die Aarde was, het Borman aanhou vra hoe die werkverrigtingdata van die BDM lyk. Hy wou seker maak dat die enjin werk en gebruik kan word om vroeg na die Aarde terug te keer indien nodig. Hy het ook gevra dat hulle 'n gaan/bly-besluit ontvang voordat hulle met elke wenteling agter die Maan verbybeweeg.[63]

Toe die bemanning vir die tweede keer voor die Maan verskyn het, het hulle toerusting opgestel om die beelde van die oppervlakte van die Maan na die Aarde te stuur. Anders het die kraters beskyf soos daar oor hulle beweeg is. Aan die einde van die tweede omwenteling het hulle die enjin vir elf sekondes ontbrand om hul wentelbaan meer sirkelvormig te maak: 112,7 x 114,7 km.[62][63]

Met die volgende twee omwentelinge het die bemanning aangehou om die werkverrigtingdata van die BDM te monitor, die oppervlakte van die Maan dop te hou en foto's te neem. Tydens die derde omwenteling het Borman 'n kort gebed uit die Bybel, vir sy kerk, gelees. Die St. Christopher's Episcopal Church het 'n afspraak met Borman gemaak om deel te wees van hulle kersdiens, maar Apollo 8 se vlugplan het dit verhoed. 'n Medekerkganger en ingenieur by Sendingbeheer, Rod Rose, het voorgestel dat Borman die gebed lees, dit op 'n band opneem en terugspeel tydens die diens.[63]

Aardopkoms

[wysig | wysig bron]

Toe die ruimtetuig agter die Maan uitkom vir sy vierde tog verby die voorkant, het die bemanning vir die eerste keer in menslike heugenis persoonlik 'n Aardopkoms gesien.[65] NASA se Lunar Orbiter 1 het op 23 Augustus 1966 die eerste foto van 'n Aardopkoms geneem toe dit naby die Maan was.[66] Anders het eerste die Aarde van agter die Maan se horison sien verskyn en opgewonde sy kollegas daarop gewys en terselfdertyd 'n swart-en-wit foto geneem terwyl hy dit doen. Anders het Lovell vir die kleurfilmkamera gevra en toe die beroemde foto van die Aardopkoms geneem, wat later deur Life as een van sy 100 foto's van die eeu geneem is.[65][67]

Weens die sinchroniese rotasie van die Maan bokant die Aarde is Aardopkoms nie oor die algemeen sigbaar vanaf die Maan se oppervlakte nie. Dit is omrede, soos gesien vanaf enige plek op die Maan se oppervlakte, die Aarde altyd min of meer in dieselfde posisie sal bly, net bokant of net onderkant die Maan se horison. Aardopkoms is slegs sigbaar wanneer daar om die Maan gewentel word en net by sekere plekke op die oppervlakte naby die maanrand waar weens librasie die Aarde net bokant en onder die Maan se horison verskyn.[68]

Anders het voortgegaan om foto's te neem terwyl Lovell beheer van die ruimtetuig oorgeneem het sodat Borman kon rus. Ten spyte van die feit dat rus in die beknopte en raserige ruimtetuig moeilik was, het Borman vir twee omwentelinge geslaap; hy het net periodiek uitgevra oor hulle status. Borman het ten volle wakker geword toe hy hoor hoe sy kollegas foute maak. Hulle het begin om vrae nie te verstaan nie en moes gevra word om die antwoorde te herhaal. Borman het besef dat almal uitgeput was sonder 'n goeie nag se slaap in meer as drie dae. Hy beveel Anders en Lovell om te gaan slaap en dat die res van taak om die maan se oppervlakte te bestudeer geskrap moes word. Anders het eers gestry en gesê hy is piekfyn, maar Borman het nie kop gegee nie. Anders het uiteindelik geluister na Borman op voorwaarde dat Borman die kamera so opstel dat dit outomaties foto's van die Maan neem. Borman het ook onthou dat daar 'n tweede TV uitsending beplan was, en met so groot verwagte gehoor, wou hy seker maak dat sy bemanning op hulle beste lyk. Vir die volgende twee omwentelinge het Anders en Lovell geslaap met Borman wat in beheer was.[65][69]

Die tweede TV uitsending het begin toe die ruimtetuig vir die negende keer om die Maan wentel. Borman het die bemanning bekend gestel, gevolg deur elke persoon wat sy indrukke van die Maan se oppervlakte gegee het asook hoe dit voel om om die Maan te wentel. Borman het dit beskryf as een groot, eensame, verlate uitspansel van niks.[70] Daarna, nadat Anders eers gesê het waaroor hulle vlieg, het hy gesê die bemanning het 'n boodskap vir almal op Aarde. Elkeen van hulle het 'n gedeelte van die boek Genesis gelees wat gehandel het oor die skepping van die Aarde. Borman het die uitsending afgesluit deur almal op Aarde 'n Geseënde Kersfees toe te wens. Sy boodskap het al drie die bemanningslede se gevoel, van waar hulle gesit het, saamgevat. Hy het gesê: En van die bemanning van Apollo 8, sluit ons af met 'n goeie nag, beste wense, Geseënde Kersfees en God se seën vir julle almal op Aarde.[71]

Die enigste taak wat vir die bemanning oorgebly het was om die enjin te ontbrand om na die Aarde terug te keer. Dit was geskeduleer vir 2½ ure na die einde van die uitsending. Dit was die belangrikste ontbranding van die sending, enige faling van die diensenjin sou die BDM in 'n wentelbaan om die Maan gelaat het met byna geen kans van ontsnapping nie. Soos met die vorige ontbranding, moes die bemanning dit aan die agterkant van die Maan doen, met geen kontak met die Aarde nie.[72] Ontbranding het op tyd geskied. Die ruimtetuig se telemetrie is herwin en opdateer soos dit van agter die Maan verskyn het na 89 ure, 28 minute en 39 sekondes, presies soos bereken is. Nadat radiokontak bewerkstellig is het Lovell aangekondig: "Neem asb. kennis, daar is 'n Kersvader!" waarop Ken Mattingly, die CAPCOM op daardie stadium geantwoord het: Bevestig, julle is die beste mense om te weet! [73] Die ruimtetuig het sy tog terug na die Aarde op 25 Desember, Kersdag, begin.[42]

Onbeplande handopstelling

[wysig | wysig bron]

Op die terugtog was die bemanning nie baie besig nie en Lovell het van die tyd gebruik om navigasiebakens (normaalweg vaste sterre) te verifieer, en hy moes daarvoor die BDM in die rondte draai deur die Apollo-begeleidingsrekenaar te gebruik via die sleutelbord. Hy het per ongeluk 'n gedeelte van die rekenaar se geheue skoongemaak wat die BDM se Traagheidsmetingseenheid (TME) genoodsaak het om te reageer en dié het nou dieselfde relatiewe oriëntasie gewys as voor lansering. Die TME het toe die stuwers ontbrand om die BDM se stand te korregeer.[74]

Nadat die bemanning besef het waarom die rekenaar die BDM se stand verander het, het hulle ook besef dat hulle die data sal moet inpons om die rekenaar in te stel met die BDM se regte stand. Dit het Lovell tien minute geneem om die regte getalle te bereken deur die stuwers te gebruik om die sterre Rigel en Sirius in lyn te kry[75] en nog vyftien minute om die korrekte data in die rekenaar te sleutel.[42] Sestien maande later, gedurende die Apollo 13-sending, moes Lovell 'n soortgelyke handopstelling doen – onder meer kritiese toestande – nadat die tuig se TME afgeskakel moes word om krag te bespaar.[76]

Tog terug na die Aarde en binnedringing van die atmosfeer

[wysig | wysig bron]
Apollo 8 dring die atmosfeer binne, gefotografeer vanuit 'n Boeing KC-135 Stratotenker op 40 000 voet.

Die tog terug na die Aarde was meestal 'n tyd van ontspanning vir die bemanning en hulle moes net die werking van die ruimtetuig monitor. Solank as wat die wentelbaanspesialiste hul werk korrek gedoen het, sou die ruimtetuig die Aarde se atmosfeer binnedring en in die Stille Oseaan neerplons, twee en halwe dag nadat hulle die enjin ontbrand het om uit die Maan se aantrekkingskrag te ontsnap.[42]

Op die kersmiddag het die bemanning hulle vyfde TV uitsending gedoen.[77] Hierdie keer het hulle die kykers op 'n toer deur die BDM geneem en gewys hoe ruimtemanne in die ruimte lewe. Na die uitsending het hulle 'n klein geskenkie van Slayton in die voedselhouer gekry: 'n regte kalkoenmaaltyd met al die vulsels in dieselfde tipe verpakking soos vir die troepe in Viëtnam.[78]

Nog 'n verrassing van Slayton was 'n geskenk van drie miniatuurbotteltjies brandewyn; Borman het egter gelas dat dit slegs gedrink mag word nadat hulle geland het. Die botteltjies het onoopgemaak gebly vir jare na die vlug.[79] Daar was ook klein geskenkies vir die bemanning van hulle vroue. Die volgende dag, ongeveer 124 uur na lansering, het die bemanning met die sesde en laaste TV uitsending, van vier minute, die beste videobeelde van die Aarde gewys.[80] Na twee stil dae het die bemanning gereed gemaak om die atmosfeer binne te dring. Die rekenaar het die tog beheer, die bemanning moes net die ruimtetuig in die korrekte posisie, met die plat kant voor, hou. In geval van 'n rekenaarfaling sou Borman beheer oorneem.[81]

Die Apollo 8 bemanning gesels met die bemanning van die USS Yorktown nadat hulle uit die water gelig is.

Deel van die voorbereiding was om die diensmodule van die beheermodule te skei om die hitteskild bloot te stel en om van onnodige massa ontslae te raak. Die diensmodule het in die atmosfeer uitgebrand soos beplan is.[81] Ses minute voor hulle die boonste laag van die atmosfeer bereik het, het die bemanning die Maan sien opkom net bo die Aarde se horison, presies soos voorspel is deur die wentelbaanspesialiste.[82] Soos hulle die boonste dun, buitenste gedeelte van die atmosfeer binnedring het, het die bemanning gesien dat dit begin wasig raak buite die beheermodule as gevolg van die gloed wat om die beheermodule gevorm het.[83] Die ruimtetuig het stadiger begin beweeg en die vertraging het 'n maksimum van ses standaard gravitasiekragte van die Aarde (59 m/s²) bereik. Met die rekenaar wat die daling beheer het deur die ruimtetuig se oriëntasie te verander, het Apollo 8 vir 'n kort rukkie soos 'n hoppende klip gebons voordat dit na die oseaan afgedaal het. Op 'n hoogte van 9 100 m bokant is die remvalskerm ontplooi wat die ruimtetuig gestabiliseer het. Op 3 000 m is die drie hoofvalskems ontplooi. Die ruimtetuig het in die noordelike Stille Oseaan, suidwes van Hawaii neergeplons by 8°8′N 165°1′W / 8.133°N 165.017°W / 8.133; -165.017 (Apollo 8 estimated splashdown) om 15:51:42 UTC op 27 Desember 1968.[10]

Nadat die ruimtetuig die water getref het, het die valskerms se trekweerstand in die water dit laat omkantel en dit onderstebo gelos. Hulle het in 3 m hoë deinings rondgedobber en Borman het naar geword terwyl hulle gewag het vir die dryfballone om die ruimtetuig regop te draai.[84] Ongeveer ses minute na neerplonsing het die ruimtetuig self in die normale posisie gekom deur die opblaasbare sakstelsel wat ontwerp is vir dié doel.[83] Die eerste duikers van die vliegdekskip USS Yorktown het die ruimtetuig 43 minute na neerplonsing bereik. Vyf-en-veertig minute later was die ruimtemanne veilig op die vliegdek van die Yorktown.[82][83]

Nalatenskap

[wysig | wysig bron]

Geskiedkundige belangerikheid

[wysig | wysig bron]

Die Apollo 8-sending het aan die einde van 1968 plaasgevind, 'n jaar in Amerika se geskiedenis met vele gebeurtenisse, ook in ander dele van die wêreld.[85] Gedurende die jaar was daar politieke sluipmoorde, politieke onrus in die strate van Europa en Amerika asook die Praagse Lente, tog het Time Magazine die bemanning van Apollo 8 gekies as hulle Persoon van die Jaar in 1968. Hulle het die bemanning die erkenning gegee as die mense wat die grootste invloed uitgeoefen het in 1968.[85] Hulle was die eerste persone ooit wat uit die aantrekkingskrag van die Aarde ontsnap en in 'n wentelbaan om 'n ander hemelliggaam gegaan het.[86] Hulle het 'n sending oorleef wat hulle self 'n vyftig persent kans van sukses gegee het. Die invloed van die Apollo 8-sending word opgesom in 'n telegram wat Borman van 'n vreemdeling ontvang het, wat eenvoudig gelees het: "Dankie Apollo 8. Julle het 1968 gered!"[87]

Een van die merkwaardigste aspekte van die sending was die Aardopkoms-foto wat deur die bemanning geneem is terwyl hulle met hul vierde wenteling om die Maan besig was.[88] Dit was die eerste keer dat 'n mens só 'n foto geneem het van agter 'n kamera en die foto het krediet ontvang weens die groot inspirasie vir die eerste Aardedag in 1970.[89] Dié foto is ook deur Life-tydskrif gekies as die eerste van 100 foto's wat die wêreld verander het.[90]

Die Apollo 8-bemanning keer terug na Houston ná die sending.

Apollo 11-ruimteman Michael Collins het gesê: "Eight's momentous historic significance was foremost";[91] terwyl die ruimtehistorikus Robert K. Poole Apollo 8 histories as die belangrikste van al die Apollo-sendings beskou het.[88] Die sending was die wydste gedek deur die media sedert die eerste Amerikaanse wentelbaanruimtevlug, dié van Mercury-Atlas 6 deur John Glenn, in 1962. Daar was 1 200 joernaliste wat die sending gedek het en die BBC se dekking is in 54 lande uitgesaai in 15 verskillende tale. Die Sowjetkoerant Pravda het kommentaar van Boris Nikolaevich Petrov, Voorsitter van die Sowjet Interkosmos-program aangehaal. Hy het die sending as 'n "buitengewone prestasie van die Amerikaanse Ruimtewetenskappe en -tegnologie" beskryf.[92] Daar is beraam dat 'n kwart van die Aarde se bevolking die Kersaand-uitsending, lewendig of met heruitsending, gesien het met die negende omwenteling om die Maan.[93] Die Apollo 8 uitsendings het ook 'n Emmy gewen, die hoogste toekenning deur die Academy of Television Arts & Sciences.[94]

'n Amerikaanse vrou en ateïs, Madalyn Murray O'Hair, het later groot kontroversie veroorsaak toe sy NASA aangekla het oor die lees van Genesis. Sy het geëis dat alle Amerikaanse ruimtemanne (almal is in diens van die Staat) verbied word om publieke gebede in die ruimte te doen.[95] Die saak is verwerp deur die Hooggeregshof van die Verenigde State; hulle rede was dat hulle geen jurisdiksie in die ruimte het nie.[96] Dit het wel tot gevolg gehad dat NASA sensitief was oor die godsdiensbeginsel gedurende die res van die Apollo-program. Buzz Aldrin het met die Apollo 11-sending alleen nagmaal gehou volgens die Presbiteriaanse beginsels op die oppervlakte van die Maan. Hy het vir jare lank niemand daarvan vertel nie en slegs vaagweg daarna verwys net ná hulle sending.[97]

Apollo 8-gedenkseël

In 1969 het die Amerikaanse Poskantoor 'n posseël uitgereik, nommer 1371 in die Scott-katalogus, wat Apollo 8 se vlug om die Maan herdenk het. Op die seël was 'n detail uitbeelding van die beroemde Aardopkoms-foto geneem deur Anders op Kersaand. Die woorde "In the beginning God..."; die eerste woorde uit die boek Genesis was ook op die seël.[98] In Januarie 1969, net agttien dae nadat hulle van die Maan teruggekeer het, het hulle verskyn by die Super Bowl III se voorskou en die Eed van getrouheid van opgesê waarna die volkslied "The Star-Spangled Banner" deur 'n trompetspeler, Lloyd Geisler, gespeel is. Geisler was 'n lid van die National Symphony Orchestra.[99][100][n 4]

Ligging van die ruimtetuig

[wysig | wysig bron]

In Januarie 1970 was die ruimtetuig na Osaka, Japan geneem waar dit ten toon gestel is by die Amerikaanse Uitstalling by Expoc'70.[101][102] Dit word nou uitgestal by die Museum of Science and Industry] in Chicago tesame met 'n klomp persoonlike items wat geskenk is deur Lovell en die ruimtepak wat deur Frank Borman gedra is.[103][104] Jim Lovell se Apollo 8 ruimtepak word vertoon by die Besoekersentrum van NASA se Glenn Research Center.[105][106] Bill Anders se ruimtepak word vertoon by die Science Museum in Londen.[107]

In die massakultuur

[wysig | wysig bron]

Daar is baie na Apollo 8 se geskiedkundige sending verwys in beide dokumentêre sowel as fiksie formaat. Die verskeie televisie uitsendings en 16 mm skote, soos geskiet deur die bemanning van Apollo 8, was saamgestel, verwerk en deur NASA vrygestel in 1969 as 'n dokumentêre rolprent met die naam Debrief: Apollo 8 met Burgess Meredith as gasheer.[108] In 2003 het Spacecraft Films 'n drieskyf DVD-stel, wat al NASA se televisie en 16 mm materiaal asook al die televisieuitsendings uit die ruimte, opleidingmateriaal en die lansering en foto's geneem tydens die vlug bevat het, vrygestel.[109] Ander dokumentêre rolprente sluit in "Race to the Moon" (2005) wat deel was van die American Experience TV-reeks (seisoen 18) [110] asook "In the Shadow of the Moon" (2007).[111] Die program Apollo's Daring Mission is deur PBS op hulle Nova-reeks uitgesaai in Desember 2018, wat die 50ste herdenking van die sending was.

Apollo 8 is gebruik vir karakterontwikkeling in die 1995-rolprent Apollo 13 waarin Jim Lovell gemotiveer word om op die Maan te loop na aanleiding van sy Apollo 8 ondervinding en later teleurgesteld was om twee keer so naby die Maan se oppervlakte te kom sonder om op dit te kon loop.

Gedeeltes van die sending is gedramatiseerd in die 1998-minireeks From the Earth to the Moon episode 1968.[112]Die S-IVB stadium van Apollo 8 was ook gebruik in die 1970-TV-reeks UFO in die episode getiteld "Conflict" as die ligging van 'n uitheemse toestel.[113]Apollo 8 se maanbaan-invoeging is gechroniseer met werklike opnames in die liedjie "The Other Side", op die album The Race for Space deur die popgroep Public Service Broadcasting.[114]

In die kredietlys van die animasierolprent Free Birds (2013) was 'n koerantvoorblad oor die Apollo 8-sending verander om te lees: "As one of the most turbulent, tragic years in American history drew to a close, millions around the world were watching and listening as the Apollo 8 astronauts – Frank Gobbler, Jim Snood, and Bill Wattles – became the first turkeys to orbit another world."

'n Dokumentêre rolprent, First to the Moon: The Journey of Apollo 8 is vrygestel in 2018.

Die koormusiekstuk Earthrise deur Luke Byrne herdenk die sending. Die première van die stuk was op 19 Januarie 2020 deur die Sydney Philharmonia Choirs by die Sydney-operahuis.

Fotogalery

[wysig | wysig bron]
  • Lansering van Apollo 8 met behulp van 'n Saturn V-vuurpyl
    Lansering van Apollo 8 met behulp van 'n Saturn V-vuurpyl
  • Derde fase van die Saturn V-vuurpyl
    Derde fase van die Saturn V-vuurpyl
  • Die Aarde kom oor die Maan se horison op
    Die Aarde kom oor die Maan se horison op
  • Apollo 8 se kapsule nadat dit in die Stille Oseaan geplons het
    Apollo 8 se kapsule nadat dit in die Stille Oseaan geplons het

Notas

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Reeksnommers is aanvanklik deur die Marshall-ruimtevlugsentrum in die formaat "SA-5xx" (vir Saturnus-Apollo) toegeken. Teen die tyd dat die vuurpyle vlug bereik het, het die Bemande Ruimtetuigsentrum begin om die formaat "AS-5xx" (vir Apollo-Saturnus) te gebruik.
  2. ↑ Tydens 'n maansending, is die beheermodulevlieënier die rol van navigator toegeken, terwyl die Maanmodulevlieënier die rol van vlugingenieur gehad het. Laasgenoemde was verantwoordelik vir die monitor van al die stelsels van die ruimtetuig, selfs al het die sending nie 'n maanmodule gedra nie.
    Die navigeerstelsel se konsoles was direk voor die middelste sitplek en die omgewings- en elektriese stelsel se konsole voor die regtersitplek geplaas.
  3. ↑ Die twee afstande wys die apokintion en perikintion aan d.w.s. die verste en naaste punte van die eliptiese wentelbaan om die maan.
  4. ↑ Die Amerikaanse Nasionale Voetbal Liga dui foutiewelik aan dat Anita Bryant die volkslied gesing het terwyl die NBC aandui dat dit deur Geisler gedoen is.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Engelse Wikipedia vertaal.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ 1,0 1,1 Overbye, Dennis (21 Desember 2018). "Apollo 8's Earthrise: The Shot Seen Round the World—Half a century ago today, a photograph from the moon helped humans rediscover Earth". The New York Times. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 Januarie 2022. Besoek op 24 Desember 2018.
  2. ↑ 2,0 2,1 Boulton, Matthew Myer; Heithaus, Joseph (24 Desember 2018). "We Are All Riders on the Same Planet—Seen from space 50 years ago, Earth appeared as a gift to preserve and cherish. What happened?". The New York Times. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 Januarie 2022. Besoek op 25 Desember 2018.
  3. ↑ 3,0 3,1 Widmer, Ted (24 Desember 2018). "What Did Plato Think the Earth Looked Like?—For millenniums, humans have tried to imagine the world in space. Fifty years ago, we finally saw it". The New York Times. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 Januarie 2022. Besoek op 25 Desember 2018.
  4. ↑ "Apollo 8". NASA Space Science Data Coordinated Archive. Besoek op 21 November 2019.
  5. ↑ "Apollo 8". NASA. 9 Julie 2009. Besoek op 25 November 2018.
  6. ↑ 6,0 6,1 "Apollo 8 Press Kit" (PDF) (Press kit). NASA. 15 Desember 1968. pp. 33–34. Release No. 68-208. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2022. Besoek op 28 Junie 2013. The spacecraft mass at launch includes the BM and DM, but excludes the 4 000 kilograms (8 900 lb) Launch Escape System (LES), which was discarded before reaching Earth orbit.
  7. ↑ "Pre-Launch Mission Operation Report No. M-932-68-08" (PDF) (Memorandum). NASA. 17 Desember 1968. p. 30. M-932-68-08. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2022. Besoek op 12 Februarie 2019.
  8. ↑ "Apollo 8 Mission Report" (PDF). NASA. Februarie 1969. p. A-14. MSC-PA-R-69-1. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 2 Maart 2013. Besoek op 28 Junie 2013. The mass for LTA-B was less than that of a flying LM, because it was essentially a boilerplate descent stage. A fully loaded, flight-ready LM, like the Eagle from Apollo 11, had a mass of 15 095 kilograms (33 278 lb), including propellants.
  9. ↑ "Apollo 8". NASA Space Science Data Coordinated Archive. Besoek op 9 Januarie 2023.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 "Apollo 8 Mission Report" (PDF). NASA. Februarie 1969. p. 3-2. MSC-PA-R-69-1. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 22 Desember 2016. Besoek op 28 Junie 2013.
  11. ↑ "Apollo 8 Mission Report" (PDF). NASA. Februarie 1969. p. 3-1. MSC-PA-R-69-1. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 22 Desember 2016. Besoek op 8 Mei 2015.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 Logsdon 1976.
  13. ↑ 13,0 13,1 Brooks, Grimwood & Swenson 1979.
  14. ↑ Brooks, Grimwood & Swenson 1979, pp. 72–77.
  15. ↑ Brooks, Grimwood & Swenson 1979, pp. 48–49.
  16. ↑ 16,0 16,1 Brooks, Grimwood & Swenson 1979, p. 374.
  17. ↑ Collins 2001, pp. 288–294.
  18. ↑ Hacker & Grimwood 1977, p. 533.
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 19,3 19,4 Orloff 2000, p. 33.
  20. ↑ Cunningham 2010, p. 109.
  21. ↑ Brooks, Grimwood & Swenson 1979, p. 261.
  22. ↑ 22,0 22,1 Brooks, Grimwood & Swenson 1979, p. 375.
  23. ↑ Kranz 2000, p. 27.
  24. ↑ Phillips 1975, p. 179.
  25. ↑ Kranz 2000, pp. 230, 236, 273, 316, 320.
  26. ↑ 26,0 26,1 Lattimer 1985, p. 53.
  27. ↑ Collins 2001, pp. 334–335.
  28. ↑ Brooks, Grimwood & Swenson 1979, p. 256.
  29. ↑ Ertel, Newkirk & Brooks 1978, pp. 237–238.
  30. ↑ Brooks, Grimwood & Swenson 1979, p. 257.
  31. ↑ 31,0 31,1 Brooks, Grimwood & Swenson 1979, pp. 257–260.
  32. ↑ Brooks, Grimwood & Swenson 1979, p. 262.
  33. ↑ Collins 2001, pp. 296–298.
  34. ↑ Chaikin 1994, p. 76.
  35. ↑ Vick, Charles P. "Unmasking N1-L3 An In-depth Analysis of a Critical Aspect of the Cold War: The Soviet Manned Lunar Programs, from the American and Russian Perspective". GlobalSecurity.org. 08-16-04, Revealing Some of the Top Secret Follow-on Reconnaissance Satellite Imagery & Data from Open Sources, By Charles P. Vick, 1999-04. Besoek op 23 Februarie 2015.
  36. ↑ Benke, Richard (21 Desember 1998). "Astronauts look back 30 years after historic lunar launch". The Augusta Chronicle. Morris Communications. Associated Press. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Desember 2012. Besoek op 28 Junie 2013.
  37. ↑ Kluger 2017, pp. 149–151.
  38. ↑ 38,0 38,1 38,2 Bilstein 1996, pp. 360–370.
  39. ↑ Akens, David S. (1971). "Appendix H—Saturn at the Cape". Saturn Illustrated Chronology. Huntsville, AL: Marshall Space Flight Center. MSFC MHR-5. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Maart 2008. Besoek op 1 Februarie 2008.
  40. ↑ 40,0 40,1 40,2 Orloff 2000, p. 46.
  41. ↑ Woods 2008, pp. 108–109.
  42. ↑ 42,0 42,1 42,2 42,3 42,4 42,5 Orloff 2000, p. 39.
  43. ↑ Orloff 2000, p. 34.
  44. ↑ 44,0 44,1 44,2 44,3 Orloff 2000, p. 35.
  45. ↑ 45,0 45,1 45,2 45,3 Brooks, Grimwood & Swenson 1979, p. 276.
  46. ↑ Brooks, Grimwood & Swenson 1979, pp. 250–252.
  47. ↑ Brooks, Grimwood & Swenson 1979, pp. 276–278.
  48. ↑ "Saturn S-IVB-503N—Satellite Information". Satellite database. Heavens-Above. Besoek op 23 September 2013.
  49. ↑ Bailey, J. Vernon (1975). "Radiation Protection and Instrumentation". Biomedical Results of Apollo. Lyndon B. Johnson Space Center. NASA SP-368. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 Januarie 2008. Besoek op 28 Januarie 2008. Afdeling 2, Hoofstuk 3.
  50. ↑ Woods, W. David; O'Brien, Frank (22 April 2006). "Day 1: Green Team". Apollo 8 Flight Journal. NASA. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 Januarie 2008. Besoek op 30 Januarie 2008.
  51. ↑ 51,0 51,1 Woods, W. David; O'Brien, Frank (22 April 2006). "Day 1: Maroon Team". Apollo 8 Flight Journal. NASA. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Januarie 2008. Besoek op 4 Februarie 2008.
  52. ↑ Woods, W. David; O'Brien, Frank (2006). "Day 1: The Green Team and Separation". Apollo 8 Flight Journal. NASA. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 23 September 2008. Besoek op 29 Oktober 2008. TIMETAG 003:42:55.
  53. ↑ Woods, W. David; O'Brien, Frank (22 April 2006). "Day 2: Green Team". Apollo 8 Flight Journal. NASA. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Maart 2008. Besoek op 30 Januarie 2008.
  54. ↑ Collins 2001, p. 306.
  55. ↑ Quine, Tony (April 2007). "Addicted to space: An appreciation of Anousheh Ansari, Part II". Spaceflight. British Interplanetary Society. 49 (4): 144. ISSN 0038-6340.
  56. ↑ Kozlovskaya, Inessa B; Bloomberg, Jacob J.; et al. (2004). "The Effects of Long-Duration Space Flight on Eye, Head, and Trunk Coordination During Locomotion". Life Sciences Data Archive. Lyndon B. Johnson Space Center. LSDA Exp ID: 9307191. Besoek op 28 Junie 2013.
  57. ↑ 57,0 57,1 57,2 Orloff 2000, p. 36.
  58. ↑ 58,0 58,1 58,2 Woods, W. David; O'Brien, Frank (22 April 2006). "Day 2: Maroon Team". Apollo 8 Flight Journal. NASA. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 April 2008. Besoek op 4 Februarie 2008.
  59. ↑ Brooks, Grimwood & Swenson 1979, p. 277.
  60. ↑ 60,0 60,1 Woods, W. David; O'Brien, Frank (22 April 2006). "Day 3: The Black Team—Approaching the Moon". Apollo 8 Flight Journal. NASA. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Februarie 2008. Besoek op 7 Februarie 2008.
  61. ↑ Lovell & Kluger 1994, pp. 48–49.
  62. ↑ 62,0 62,1 "Apollo 8". National Space Science Data Center. NASA. Besoek op 28 Junie 2013.
  63. ↑ 63,0 63,1 63,2 63,3 Woods, W. David; O'Brien, Frank (April 22, 2006). "Day 4: Lunar Orbits 1, 2 and 3". Apollo 8 Flight Journal. NASA. Geargiveer vanaf die oorspronklike op September 22, 2007. Besoek op September 20, 2007.
  64. ↑ Orloff 2000, p. 37.
  65. ↑ 65,0 65,1 65,2 Woods, W. David; O'Brien, Frank (22 April 2006). "Day 4: Lunar Orbits 4, 5 and 6". Apollo 8 Flight Journal. NASA. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 Oktober 2007. Besoek op 20 September 2007.
  66. ↑ "The 'Other' Lunar Orbiter 1 Earthrise Image". Solar System Exploration Research Virtual Institute. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 Maart 2019. Besoek op 28 November 2018.
  67. ↑ Chaikin, Andrew. "Who Took the Legendary Earthrise Photo From Apollo 8?". Smithsonian. Besoek op 28 November 2018.
  68. ↑ "NASA Releases New High-Res Earthrise Image". NASA. 16 Desember 2015. Besoek op 28 November 2018.
  69. ↑ Kluger 2017, pp. 240–241.
  70. ↑ De Groot 2006, p. 229.
  71. ↑ Benson, Charles D.; Faherty, William Barnaby (1978). "Apollo 8—A Christmas Gift". Moonport: A History of Apollo Launch Facilities and Operations. NASA. NASA SP-4204. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 23 Januarie 2008. Besoek op 7 Februarie 2008. Ch.20-9.
  72. ↑ Kluger 2017, pp. 250–252.
  73. ↑ Woods, W. David; O'Brien, Frank (22 April 2006). "Day 4: Final Orbit and Trans-Earth Injection". Apollo 8 Flight Journal. NASA. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Januarie 2008. Besoek op 7 Februarie 2008.
  74. ↑ Benke, Richard (21 Desember 1998). "Astronauts look back 30 years after historic lunar launch". The Augusta Chronicle. Associated Press. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Desember 2012. Besoek op 28 Junie 2013.
  75. ↑ Kluger 2017, pp. 260–261.
  76. ↑ Lovell & Kluger 1994, pp. 282–283.
  77. ↑ Apollo 8: Leaving the Cradle (DVD). Spacecraft Films/20th Century Fox Home Entertainment. 2003. Event occurs at Chapter 5, Disk 2.
  78. ↑ Wilford 1973, p. 68.
  79. ↑ Schefter 1999, p. 275.
  80. ↑ Apollo 8: Leaving the Cradle (DVD). Spacecraft Films/20th Century Fox Home Entertainment. 2003. Event occurs at Chapter 6, Disk 2.
  81. ↑ 81,0 81,1 Chaikin 1998, pp. 127–128.
  82. ↑ 82,0 82,1 Woods, W. David; O'Brien, Frank (22 April 2006). "Day 6: The Maroon Team—Splashdown". Apollo 8 Flight Journal. NASA. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Februarie 2008. Besoek op 4 Februarie 2008.
  83. ↑ 83,0 83,1 83,2 Orloff 2000, p. 40.
  84. ↑ Kluger 2017, p. 277.
  85. ↑ 85,0 85,1 "Nation: Men of the Year". Time. 3 Januarie 1969. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 Januarie 2008. Besoek op 13 Februarie 2008.
  86. ↑ "Apollo 8 Firsts". American Experience: Race to the Moon. Boston: PBS. 22 September 2005. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Maart 2012. Besoek op 15 Desember 2011.
  87. ↑ Chaikin 1994, p. 134.
  88. ↑ 88,0 88,1 Poole 2008, pp. 8, 32.
  89. ↑ Wilhide, Peggy (Julie–Augustus 2000). "New Views for A New Century". Aerospace Technology Innovation. NASA Innovative Partnerships Program. 8 (4). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 Februarie 2012. Besoek op 8 November 2007.
  90. ↑ Sullivan 2003, pp. 204–205.
  91. ↑ Murray & Cox 1990, p. 333.
  92. ↑ Petrov, Boris Nikolaevich (30 Desember 1968). "O polete Apollona-8" [On the flight of Apollo-8]. Pravda (in Russies). Moskou, USSR: Kommunistiese Party van die Sowjetunie.
  93. ↑ Chaikin 1994, p. 120.
  94. ↑ "Telecasts from Apollo 8". American Experience: Race to the Moon. Boston: PBS. 22 September 2005. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 Oktober 2011. Besoek op 15 Desember 2011.
  95. ↑ Chaikin 1994, p. 623.
  96. ↑ "O'Hair v. Paine, 397 U.S. 531". FindLaw. 1970. Besoek op 13 Februarie 2008.
  97. ↑ Chaikin 1994, pp. 204, 623.
  98. ↑ "1969 U.S. Postage Stamp Issues". 1847usa. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Desember 2012. Besoek op 30 Junie 2013.
  99. ↑ "NBC Broadcast of Super Bowl III". Paley Center for Media. Besoek op 3 Januarie 2013.
  100. ↑ "Superbowl 3 Anthem – with Apollo 8 with Pledge – YouTube". www.youtube.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 Julie 2023. Besoek op 19 Februarie 2021.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link)
  101. ↑ Winter, Tim, red. (2012). Shanghai Expo: An International Forum on the Future of Cities. Routledge. p. 33. ISBN 978-0-415-52462-9. OCLC 778424843. Besoek op 21 Februarie 2014.
  102. ↑ Tareen, Sophia (23 Desember 2013). "Apollo 8 astronaut marks 1968 Christmastime broadcast to Earth (12 photos)". Deseret News. Associated Press. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 Februarie 2014. Besoek op 9 Desember 2015.
  103. ↑ "The Apollo 8 Command Module". Museum of Science and Industry. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2007. Besoek op 4 Februarie 2008.
  104. ↑ "Location of Apollo Command Modules". Smithsonian National Air and Space Museum. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 Junie 2021. Besoek op 27 Augustus 2019.
  105. ↑ "NASA Glenn Visitor Center". Cuyahoga County Public Library. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 Maart 2007. Besoek op 30 Junie 2013.
  106. ↑ NASA Glenn Research Center (February 20, 2004). "Heroes in Space Honored at NASA". Persberig. http://www.nasa.gov/centers/glenn/news/pressrel/2004/04-012.html. Besoek op February 4, 2008. 
  107. ↑ Woods 2008, p. 203.
  108. ↑ When We Left Earth: The NASA Missions (DVD). Silver Spring, MD: Discovery, Inc. 2008. OCLC 232161899. Debrief: Apollo 8 was released as a bonus feature for the Discovery Channel's miniseries DVD release.
  109. ↑ Apollo 8: Leaving the Cradle (DVD). Spacecraft Films/20th Century Fox Home Entertainment. 2003. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Julie 2010. Besoek op 23 Junie 2010.
  110. ↑ "American Experience—Race to the Moon". PBS. 31 Oktober 2005. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Augustus 2016. Besoek op 18 Augustus 2016.
  111. ↑ "In the Shadow of the Moon". Sundance Institute. Besoek op 30 Junie 2013.
  112. ↑ "1968". Ron Howard, Brian Grazer, Tom Hanks, and Michael Bostick—Producers. From the Earth to the Moon (HBO). 
  113. ↑ "Conflict". UFO (ITV). 
  114. ↑ Katzif, Mike (15 Februarie 2015). "Review: Public Service Broadcasting, 'The Race For Space'". NPR. Besoek op 10 Junie 2018.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Voorafgegaan deur
Apollo 7 		Apollo-program Opgevolg deur
Apollo 9
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Apollo_8&oldid=2747611"