Arnoewanda I
| Arnoewanda I | |
|---|---|
| Koning van die Hetiete | |
| Bewind | c. 1390-'80/'70 v.C. |
| Voorganger | Toedhalija II |
| Opvolger | Toedhalija III |
| Ouers | Onbekend |
| Gade | Asmoe-Nikkal |
| Kinders | Toedhalija III Kantoezzili Asmi-Sarroema Mannini Parijawatra Toelpi-Tessoeb |
| Familie | Toedhalija die Jongere (kleinseun) Soeppiloelioema I (skoonkleinseun) |
Arnoewanda I was in die vroeë 14de eeu v.C. 'n koning van die Hetitiese Ryk, moontlik van 1390-'80/'70 v.C.[1] [2]
Oorsprong
[wysig | wysig bron]Arnoewanda se ouers is onbekend. Omdat beide hy en sy vrou, Asmoe-Nikkal, op hulle onderskeie seëls as kinders van Toedhalija II (soms genoem Toehalija I of I/II) aangedui word, is hulle huwelik lank beskou as een tussen sibbes.[3] Dit is egter deur die Hetitiese wette verbied,[4] en daar word nou algemeen saamgestem dat hoewel Asmoe-Nikkal die dogter van Toedhalija II was, Arnoewanda sy skoonseun en waarskynlik aangenome seun was, wat 'n regmatige erfgenaam was indien die koning nie 'n seun gehad het nie.[5]
Verbintenis met Toedhalija se troon
[wysig | wysig bron]Arnoewanda I het sy bewind begin toe sy voorganger en skoonpa, Toedhalija II, nog koning was,[6] vir miskien tot 'n dekade of meer.[7] Die gesamentlike beskrywing van die twee as groot koning dui aan hulle was saam op die troon, iets wat ongewoon was in Mesopotamiese en Hetitiese praktyk. Arnoewanda het saam met sy skoonpa deelgeneem aan die Hetitiese veldtog teen Arzawa in Wes-Anatolië. Die twee konings het Koepanta-Koeroenta van Arzawa op een of twee geleenthede verslaan.[8]
Alleenbewind
[wysig | wysig bron]Westelike grens
[wysig | wysig bron]Toe Toedhalija II sterf en Arnoewanda I koning in eie reg geword het, het probleme hom in die gesig gestaar weens die aksies van die vasalstaat Maddoewatta.[9] Laasgenoemde het vyandelike optrede begin en 'n verbondgenootskap aangegaan met sy voormalige vyand, Koepanta-Koeroenta van Arzawa, aan wie hy sy dogter as vrou aangebied het. Maddoewatta het gemaak of dit 'n slinkse plan teen Koepanta-Koeroenta was, terwyl hy trou aan Arnoewanda gesweer het.[10] Maddoewatta het die rebelse staat Hapalla aangeval en dit geannekseer. Hy het verdere veldtogte in die suide onderneem. Die laaste verowering was moontlik in samewerking met 'n ander ou vyand, Attarsija van Ahhija, en dit het weer protes van Arnoewanda ontlok.[11]
Koepanta-Koeroenta se moontlike opvolger, Oehha-zalma (of Hoehha-zalma) het 'n verdrag met Arnoewanda gesluit.[12] Later het koning Tarhoent-aradoe van Arzawa sy land uitgberei ten koste van die Hetitiese Ryk en met die Egiptiese faraoh Amenhotep III gekorrespondeer as 'n mede- groot koning.[13]
Noordelike grens
[wysig | wysig bron]Aan die noordelike grens, nader aan die huis, het die Kaskiërs die Hetiete se grondgebied binnegedring. Hulle het talle dorpe en tempels geplunder, insluitend die belangrike heiligdom van Nerik, wat aan die vyand afgestaan moes word. Benewens polisieaksie en die sluit van verdrae met die Kaskiërs, het Arnoewanda en sy vrou, Asmoe-Nikkal, amptelik tot die gode gebid en hulle hulp gevra om die aanvalle stop te sit.[14] Hy het ook ede van trou van die militêre bevelvoerders naby die grense geëis, in die suide en die noorde.[15]
Ander gebeure
[wysig | wysig bron]Arnoewanda was so besig in Anatolië dat hy nie aandag gegee het aan Sirië nie. Hier het Artatama I, koning van Mitanni, 'n verbond met Toetmoses IV van Egipte gesluit en sy dogter as vrou vir die farao gestuur. Hy het ingestem tot 'n verdeling van die verowerde gebied tussen Mitanni en Egipte, en dit het geduur tot die seëvierende veldtogte van Arnoewanda se tweede opvolger, Šoeppiloelioema I.[16]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Kuhrt 1995: 230; Freu 2007b: 117.
- ↑ Kuhrt, Amélie (2020). The Ancient Near East: c.3000–330 BC, Volume One (in Engels). Routledge. p. 230. ISBN 978-1-136-75548-4.
- ↑ Astour 1989: 68; Klengel 1999: 116 n. 144.
- ↑ Beal 1982: 116-117.
- ↑ Beal 1983: 117-119; Bryce 2005: 128-129; Freu 2007b: 98, 102-103, 117; Weeden 2022: 569.
- ↑ Bryce 2005: 128-129; Weeden 2022: 567.
- ↑ Freu 2007b: 117.
- ↑ Bryce 2005:129-132; Yakubovich 2008: 98.
- ↑ Freu 2007b: 120.
- ↑ Bryce 2005: 134; Freu 2007b: 120-121; Yakubovich 2008: 98-99.
- ↑ Bryce 2005: 135-136; Freu 2007b: 121-122.
- ↑ Freu 2007b: 123, 132-133.
- ↑ Craig Melchert (2003), The Luwians. pp. 383. Brill. p. 56
- ↑ Bryce 2005: 142-143; Freu 2007b: 119, 123, 135-144; Weeden 2022: 569.
- ↑ Bryce 2005: 142-143; Freu 2007b: 144-148; Weeden 2022: 568-569.
- ↑ Bryce 2005: 144-145; Freu 2007b: 126-127.
Bibliografie
[wysig | wysig bron]- Astour, Michael C. (1989), Hittite History and the Absolute Chronology of the Bronze Age, Partille.
- Beal, Richard R. (1983), "Studies in Hittite History," Journal of Cuneiform Studies 35 (1983) 115-126.
- Bryce, Trevor (2005), The Kingdom of the Hittites, Oxford.
- De Martino, Stefano (2010), "Nomi di persona hurriti nella prima età imperiale ittita," Orientalia 79 (2010) 130-139.
- Freu, Jacques, and Michel Mazoyer (2007b), Les débuts du nouvel empire hittite, Paris.
- Klengel, Horst (1999), Geschichte des Hethitischen Reiches, Leiden.
- Kuhrt, Amélie (1995, reprinted 2020), The Ancient Near East: c.3000–330 BC, Volume One, Routledge.
- Melchert, Craig (2003), The Luwians, Leiden.
- Weeden, Mark (2022), "The Hittite Empire," in Karen Radner et al. (eds.), The Oxford History of the Ancient Near East, vol. 3 (From the Hyksos to the Late Second Millennium BC), Oxford: 529–622.
- Yakubovich, Ilya (2008), Sociolinguistics of the Luvian language, doctoral dissertation, University of Chicago. online
Skakels
[wysig | wysig bron]
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
