Attie Burger
Ds. Adriaan Johan Victor (Attie) Burger (Middelburg, Transvaal, 23 September 1900–21 Mei 1981) was 'n predikant in die Nederduitse Gereformeerde Kerk, redakteur van Die Voorligter en jare lange skriba van die Raad van die NG Kerke en twee verskillende sinodes. Hy het verskeie godsdienstige romans en kortverhale onder die skuilnaam Jurg Vaber skryf.
Lewe en werk[wysig | wysig bron]
Adriaan Johann Victor Burger is op 23 September 1900 op Middelburg in die Transvaal gebore, terwyl sy vader op kommando was. Hy is die seun van dominee Alewyn Petrus Burger, wat tydens die Anglo-Boereoorlog as veldprediker vir die Middelburg-kommando optree en eindelik as balling na Bhimtal in Indië gestuur is. Sy moeder, Adriana Petronella Geertruida Boshoff, is ’n dogter van tesourier-generaal J.B. Boshoff van Pretoria en ’n kleindogter van president J.N. Boshoff van die Oranje-Vrystaat. Hy is die jongste van nege kinders, waarvan een seun, Benjamin, by geboorte oorlede is. Sy vyf broers is Jacobus Bosseau, Alewyn Petrus, David Jacobus, Alexander George en Beyers en sy twee susters is Magdalena Maria en Margaretha Elizabeth.[1]
As kleuter tydens die Anglo-Boereoorlog word hy saam met sy moeder en vyf ander kinders na die konsentrasiekamp op Howick in Natal gestuur. Hy gaan skool en matrikuleer aan ’n Christelik Nasionale Onderwysskool op Middelburg in die Transvaal. In 1919 gee hy ’n jaar lank onderwys waarna hy verder studeer aan die Transvaalse Universiteitskollege in Pretoria en die B.A.-graad behaal. In 1924 gaan hy na die Kweekskool aan die Universiteit van Stellenbosch en volg in sy pa, Alewyn, se voetspore. Hy neem 'n lewendige aandeel in die studentelewe, was voorsitter van die Unie-debatsvereniging en ondervoorsitter van die Studenteraad. Reeds in sy studentetyd het hy kortverhale vir die Huisgenoot en ander tydskrifte geskryf.
Hy word in 1927 as predikant gelegitimeer en aanvaar sy eerste beroep as leraar van die gemeente op Paulpietersburg in Natal, waar hy in Maart 1928 in die amp bevestig word. Hy staan elf jaar lank in hierdie gemeente in die bediening. Hier neem hy aktief deel aan die werksaamhede van die Saamwerk-Unie in Natal en dien vir ’n paar jaar as ondervoorsitter. Hy rig ook die ringsblad Die Skakel op. In 1939 aanvaar hy ’n beroep na Pretoria-Noord, waar hy die heel eerste gemeenskapsentrum in Suid-Afrika ten behoewe van armes oprig. Hy dien op verskeie openbare en kerklike liggame en word onder andere verkies tot voorsitter van die Christelik-Maatskaplike Raad en tot assistent-scriba en later scriba van die Algemene Sinode van die NG Kerk. Intussen word hy ook mederedakteur van Die Voorligter, wat in 1938 op sy voorstel gestig word, en vanaf 1948 is hy deeltydse redakteur. In die jare 1940 tot 1951 dien hy as sekretaris van die Raad van Kuratore vir die Departement Teologie van die Universiteit van Pretoria. Hy neem in 1946 ’n beroep aan na die Johannesburg-Noord gemeente, waar hy in Januarie 1947 in die amp bevestig word. Hier is hy verantwoordelik vir fondsinsameling en beplanning vir ’n eie kerkgebou, wat op 18 Februarie 1951 feestelik ingewy word. Op 5 Januarie 1952 behartig hy in hierdie gebou die huweliksbevestiging van sy dogter Elna met die bekende sanger Gé Korsten. Na agt jaar in hierdie gemeente aanvaar hy in 1955 ’n beroep na die gemeente Johannesburg-Oos, om dan twee jaar later in 1957 voltydse redakteur van Die Voorligter te word. Hy bou die blad uit tot die grootste kerklike tydskrif in Suid-Afrika. In 1967 aanvaar hy sy emeritaat maar dien steeds as scriba van die Algemene Sinode tot 1969 en bly aan as redakteur van Die Voorligter tot 1970.
Na sy aftrede gaan woon hy en sy vrou in Pretoria, waar hy hom onder andere besig hou met sy indrukwekkende seëlversameling. Hy is op 21 Mei 1981 oorlede.
Gemeentelike bediening[wysig | wysig bron]
In 1927 is hy as predikant gelegitimeer en in Maart 1928 word prop. Burger in sy eerste gemeente, Paulpietersburg, georden en bevestig. Dit was in Natal, maar was saam met die ander NG gemeentes in Noord-Natal destyds nog deel van die Transvaalse Kerk. Hier neem hy aktief deel aan die werksaamhede van die Saamwerkunie in Natal en dien enkele jare lank as voorsitter. Hy rig ook 'n Ringsblad, Die Skakel, op. Hy bly aan in dié gemeente tot hy in 1939 toe hy 'n beroep aanvaar na die gemeente Pretoria-Noord. Hier het hy bewys dat hy besonder bekwaam was en rig hy 'n gemeentesentrum op ten behoewe van die armes, die eerste van sy soort. Dit is met geleende geld in 1941 gebou. Hy word verkies as voorsitter van die Christelik-Maatskaplike Raad (CMR) en lê hom toe op die versorging van die armes in die Kerk. Hy word gekies as assistent-skriba van die Sinode van die NH of G Kerk en daarna skriba, en dien in so baie openbare en kerklike liggame en kommissies dat hy maar min tyd kry om skryfwerk te doen.
In 1946 aanvaar hy 'n beroep na die twee jaar oue gemeente Johannesburg-Noord, waar hy in Januarie 1947 bevestig word. Sy voorganger en die gemeente se eerste leraar, ds. J.J. Odendaal, het reeds in Junie 1946 na Vereeniging vertrek. In dié Randse gemeente lei Burger die fondsinsameling vir die bou van 'n kerkgebou sodat die kerkraad reeds twee jaar later reken dat bouwerk maar kon begin. Burger lê die kerk by Oaklandslaan 17, Norwood, se hoeksteen op 17 Junie 1950. Die bouaannemer was Cor Korsten, pa van die Afrikaanse sanger Gé Korsten, wat in 1936 saam met sy gesin uit Nederland na Suid-Afrika geëmigreer het en binne die latere gemeentegrense van Johannesburg-Noord kom woon het. Die gemeente het sy kerk feestelik ingewy op 18 Februarie 1951 en op 5 Januarie 1952 behartig Burger die huweliksbevestiging van sy dogter Elna en Gé Korsten in die elf maande oue kerkgebou.
Ná agt jaar in Johannesburg-Noord aanvaar Burger in 1955 'n beroep na die groot middestadgemeente Johannesburg-Oos (die sogenaamde Irenekerk), wat 'n buurgemeente van Johannesburg-Noord was voor die gemeente Johannesburg-Sterrewag in 1964 van die Irenekerk afgestig het. In Johannesburg-Oos bly Burger net twee jaar, want in 1955 word hy voltydse redakteur van die NG Kerk se gesinstydskrif, Die Voorligter.
Kerklike betrokkenheid[wysig | wysig bron]
Burger het 'n gebore aanleg vir skribawerk gehad en dien 13 jaar lank as skriba van die Raad van die Kerke, die voorloper van die Algemene Sinode, 14 jaar as skriba van die Transvaalse Sinode en agt jaar as skriba van die Algemene Sinode. Dit is die langste van enige Sinodale skriba in die NG Kerk. Hy beywer hom ná die Tweede Wêreldoorlog vir die maatskaplike opheffing van minderbevoorregte Afrikaners, lei die Christelike Maatskaplike Raad in Pretoria en rig die eerste gemeenskapsentrum met 'n voltydse maatskaplike werkster op.
Hy was van kleinsaf lief vir skryf en dit is op sy aandrang dat die Transvaalse Sinode in 1937 Die Voorligter oprig, waarvan Burger later mede-redakteur geword het. Van 1948 af was hy nege jaar lank deeltydse redakteur van dié blad en van 1957 14 jaar voltyds. Hoewel Die Voorligter meesal buite die kerklike en landspolitiek gebly het, het dit saam met Die Kerkbode sterk standpunt ingeneem téén die Cottesloe-kerkeberaad se besluite.
Burger emeriteer in 1967, hoewel hy eers in 1970 as redakteur van Die Voorligter uittree. Hy sterf in 1981.
Skryfwerk[wysig | wysig bron]
Ds. Burger het van die eerste godsdienstige romans in Afrikaans geskryf, soos Moderne jongmense (1933) en Wankelende jeug (1938). In 1946 volg verskeie godsdienstige dramas, onder meer Jefta, Naäman en Rut. In 1953 verskyn uit sy pen 'n Stad bo op 'n berg, nr. 9 in die N.G. Kerk-Uitgewers se reeks Kerk en Volk. Die gedagte aan dié boekreeks het ontstaan tydens die stadsondersoek onderneem deur die Federale Armesorgraad van die Gefedereerde Nederduitse Gereformeerde Kerke van Suid-Afrika gedurende die jare 1944 tot 1947, skryf dr. J.R. Albertyn in sy voorwoord tot die boeke in die reeks. Dit het vele ernstige probleme aan die lig gebring, hoofsaaklik gebore uit die Afrikanervolk se grootskeepse verhuising van die platteland na die stede in die kwarteeu van 1925 tot 1950. Die Kommissie het aan die hand gedoen "dat in opvolging van die ondersoek 'n boekreeks uitgegee sal word waarin op populêre wyse die Christelik-gereformeerde gesigspunt oor sake van kerklike en volksbelang weergegee sal word. Sodoende kan meer intensiewe studie gewy word aan spesifieke onderwerpe wat tydens die ondersoek aan die lig gekom het en op nadere ontleding wag".
Burger se boek handel oor onder meer die noodsaaklikheid van publisiteit vir die Kerk, die Christelike joernalistiek, wenke aan Kerklike tydskrifte en medewerkers, die Kerk se publisiteitmiddels, die radio en klankprente. Ander boeke in die reeks was byvoorbeeld dr. Albertyn se Die twee volkspilare, wat handel oor die funksie van staat en Kerk in die volkslewe, dr. William Nicol se Die trouring en ds. P. du Toit se Aanskou die Rots, 'n oorsig en geskiedenis van die NG Kerk tot omstreeks 1950.
Burger was ook verantwoordelik vir die verwerking van sy vader, ds. A.J. Burger, se herinneringe as veldprediker van die Republikeinse Magte tydens die Anglo-Boereoorlog wat die Nasionale Pers in 1936 gepubliseer het as Worsteljare. Dit is uitgegee onder beskerming van die Saamwerkunie van Afrikaanse Kultuurvereniginge van Natal. Die uitgewer skryf in die inleiding: "Ds. Burger sr. het noukeurige aantekeninge gemaak van al sy ondervindings, en omdat hy so 'n skerpsinnige waarnemer was, is sy relaas van die krygsbedrywighede van buitengewone belang. In die verwerking van die dagboek van sy vader het die skrywer veral klem gelê op die persoonlike indrukke van sy vader en slegs op saaklike manier verwys na feite wat reeds uit ander bronne bekend is. Daardeur bevat dit historiese gegewens wat van groot waarde is vir die nageslag. Ons maak die Natalse veldtog mee en kry deur tallose anekdotes 'n goeie kyk op die oorlogs-mentaliteit van die burgers. Ook die guerilla-oorlog, die vlug van die vroue en kinders, die konsentrasiekampe, die krygsgevangenskap in Indië en die ontwrigting van die volkslewe na die oorlog word beskrywe. Selfs op kommando het die predikant dikwels opgetree as volksleier. Ds. Burger het sy volk op kommando intiem leer ken en liefkry. Hy vertel van dapper manne, maar ook van wankelmoediges en lafaards - ‘ontroues, wat hulle volk en hulle leiers verraai het.’ Maar die ‘hensoppers’ se name verswyg hy, want, ‘dis mos nie uit wraak dat ek hierdie dinge opgeteken het nie.’"
Publikasies[wysig | wysig bron]
| Jaar | Publikasies |
|---|---|
| A.J.V. Burger | |
| 1926 | Na vyftig jaar. Gedenkboek van die Unie-Debatsvereniging, Stellenbosch
1876–1926 (saam met H.J. Blignault) |
| 1935 | ’n Stad bo op ’n berg |
| 1936 | Worsteljare (saam met A.P. Burger) |
| 1942 | Daar is geskrywe |
| 1945 | Ons tuin en Gods tuin |
| 1946 | Jefta |
| Naäman | |
| Rut | |
| Dawid | |
| Moses | |
| 1960 | Op die spore van die heiliges |
| 1962 | Laat my siel lewe |
| Jurg Vaber | |
| 1933 | Moderne jongmense |
| 1938 | Wankelende jeug |
| 1951 | ’n Boompie in die wapad |
| 1955 | Wilde wêreld |
| 1956 | Die ou garde |
Bronnelys[wysig | wysig bron]
Boeke[wysig | wysig bron]
- Burger, ds. A.J.V. 1953. 'n Stad bo op 'n berg – 'n boek oor kerklike publisiteit. Kaapstad: N.G. Kerk-Uitgewers van Suid-Afrika.
- Olivier, ds. P.L. (samesteller). (1952). Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers.
- Pistor, Sebastian. (2003). Gé Korsten Portrait of a Tenor. Cape Town: Disa Publishers.
- Swanepoel, F. (2008). Burger, Adriaan Johan Victor (Attie). In: Gaum, F (hoofred.) Christelike Kernensiklopedie. Wellington: Lux Verbi.BM.
- Nienaber, P.J. Hier Is Ons Skrywers! Biografiese Sketse van Afrikaanse Skrywers. Johannesburg: Afrikaanse Pers-Boekhandel.
- Antonissen, Rob. Die Afrikaanse letterkunde van aanvang tot hede. Nasou Beperk Derde hersiene uitgawe Tweede druk 1964
- Dekker, G. Afrikaanse Literatuurgeskiedenis. Nasou Beperk Kaapstad Elfde druk 1970
- Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1. Academica, Pretoria en Kaapstad Tweede druk 1984
- Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2. Academica, Pretoria, Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe Eerste druk 1983
- Nienaber, P.J. Hier is ons skrywers! Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Eerste uitgawe 1949
- Nienaber, P.J.; Senekal, J.H en Bothma, T.C. Mylpale in die geskiedenis van die Afrikaanse Letterkunde. Afrikaanse Pers-Boekhandel Tweede hersiene uitgawe 1963
- Nienaber, P.J. et al. Perspektief en Profiel. Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Derde hersiene uitgawe 1969
- Schoonees, P.C. Die prosa van die tweede Afrikaanse beweging. J.H. de Bussy, Pretoria / Hollandsch-Afrikaansche Uitgevers Maatschappij v/h J. Dusseau & Co, Kaapstad 1939 (derd
Ander verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ Genealogiese besonderhede soos in die Geni-webwerf: http://www.geni.com/people/Adriaan-Burger/6000000020304357073