Barberton-konsentrasiekamp

Aanvanklik, met die stigting van die konsentrasiekampe, was die verkryging en voorsiening van voedsel aan die gekonsentreerdes in die verskillende kampe ʼn saak wat by die verskillende distrikskommissarisse berus het. Namate meer en meer kampe ontstaan het, het die behoefte aan ʼn sentrale beheer oor hierdie aangeleentheid steeds groter geword. Teen November 1900 het dit inderdaad in die hande van die militêre goewerneur wat in elkeen van die twee republieke aangestel is, gekom, wat elkeen ʼn eie rantsoenskaal vir die kampe onder sy beheer opgestel het.

In die Transvaalse kampe is daar aan “bona fide refugees” (families van hensoppers of verraaiers), wat vir beskerming teen die Boere na die kampe gegaan het, daagliks die volgende toegestaan: In die gevalle van persone van 12 jaar en ouer, 7 lb. meel (3.2 kg) , 4 onse (113.4 g) sout, 6 onse (170.1 g) koffie en 12 onse (340.2 g) suiker, benewens 1 lb. (454 g) vleis twee maal per week. Kinders onder 12 jaar sou dieselfde hoeveelheid suiker en die helfte van die ander genoemde voedselsoorte ontvang.

Aan “alle ander klasse gevangenes” sou daagliks vergun word: 7 lb. (3.2 kg) meel, 4 onse (113.4 g) sout, 4 onse (113.4 g) koffie en 8 onse (226.8 g) suiker vir elke persoon ouer as 12 jaar, en in die geval van kinders: 8 onse (226.8 g) suiker en die helfte van die ander voedselsoorte.

Een van die ernstige leemtes in die rantsoenskaal was dat daar geen groente of vrugte aan kampbewoners verskaf is nie. Dat groente en vrugte wel onontbeerlik was, het die Britse owerhede deeglik begryp en hul aandag is dan ook daarop gevestig deur hul eie kampsuperintendente en dokters. Tog het hulle niks gedoen om in hierdie leemte te voorsien nie. Dat die rantsoene wat die kampbewoners ontvang het van die staanspoor af ontoereikend was, blyk uit talle getuienisse.

Teen September 1901 was die “skaap”-troppe wat by die verskillende kampe vir slagdoeleindes aangehou is, feitlik opgeslag, en ofskoon verskillende kampe, soos dié te Barberton, nog vir ʼn geruime tyd met die treurige “vrekvlys” tevrede moes wees, het die hoop eindelik ontstaan dat daar ʼn verbetering aan die vleisfront sou kom. Die toevlug is nou tot blikkiesvleis (“corned beef”) geneem en die algemene superintendent van Transvaalse kampe het ook die hoop gevoed “that the facilities may soon be forthcoming to enable the camps to obtain at least one ration per week of frozen meat”.

Teen die einde van Januarie 1902 het die hoofsuperintendent van die Transvaalse kampe gemeld dat bevrore vleis so ver moontlik aan al die kampe voorsien word “... and is greatly appreciated by the inmates of our camps”. Hy moes desondanks in dieselfde asem toegee dat as gevolg van vervoermoeilikhede “... the delivery of this meat is uncertain and irregular at present”.

ʼn Saak wat mens opval as jy die rantsoenskale wat tot einde 1901 bestaan het bestudeer, is dat geen spesiale voedsel vir kinders voorsien is nie. Klein en groot het presies dieselfde voedsel ontvang. Daarom het die kinders weggekwyn. Nog die militêre nog die siviele owerhede het hulle egter oor die toestand verknies; dit was eers as gevolg van daadwerklike onthullings van Emily Hobhouse, die gade van die militêre goewerneur Maxwell, dr. Kendal Franks en uiteindelik die Dameskomitee dat die Britse regering tot die besef gekom het dat die kampe, veral sover dit die kindertjies betref, niks minder as “moordkampe” was nie.

In weerwil van al die rapporte van geneeshere, bevindings van besoeksters, toesprake van vooraanstaande persone en talle ander getuienisse, het Conan Doyle die Britse publiek egter verseker dat “no money was spared ... and every child under six had a bottle of milk a day...”

Lloyd George weer, het op 17 Junie 1901 in die Britse laerhuis aangetoon dat “... the quantity of food is less – I carefully compared it – than the amount allowed in this country to criminals under hard labour”.

Goodwin, die algemene superintentent, het op 27 Februarie 1901 instruksies uitgereik waarvolgens al die kampinwoners op die A-skaal geplaas is en die “halwe rantsoen”-skaal slegs as ʼn strafmaatreël vir die “unruly and troublesome” gehandhaaf moes word. Hierdie instruksies is egter nie uitgevoer nie.

Die verhoging van die randsoenskaal van die “all other classes” of “undesirables” het egter niks gehelp nie, want dit is meer as geneutraliseer deur die swakker gehalte voedsel – en in die eerste plek vleis – wat sedert Mei 1901 aan die gekonsentreerde bevolking verskaf is. Die slagdiere, afkomstig van die skaaptroppe wat die Britse soldate in die uitvoering van lords Roberts en Kitchener se verskroeideaardebeleid van die plase af weggeroof het, was teen die middel van 1901 brandmaer. As gevolg van die toepassing van die verskroeideaardebeleid was daar vir hulle geen weiding nie, sodat hulle so afgeval het dat hul teen September 1901 letterlik gedreig het om van ellende te vrek.

Omdat hulle begryp het dat hulle alles in hul vermoë moes doen om die sterftesyfer in die kampe af te bring en so die goeie naam van Groot-Brittanje voor die wêreld te probeer red, het hulle gunstig op die Dameskomitee se aanbevelings gereageer en is ʼn nuwe rantsoenskaal opgestel en in Januarie 1902 in gebruik geneem. Hierdie skaal het ʼn groter verskeidenheid voedselsoorte ingesluit as die vorige skale, hoewel die hoeveelhede tog minder was as wat die Dameskomitee aanbeveel het.

Die nuwe rantsoenskaal het veroorsaak dat die weerstandsvermoë teen siektes verhoog het, soos weerspieël word in die laer sterftesyfers gedurende die laaste maande van die bestaan van die konsentrasiekampe.

Sien ook

• Suid-Afrikaanse konsentrasiekampe

Bronne

• Otto, J.C. 2015. Die konsentrasiekampe. Protea: Pretoria
• Pakenham, T. 1979. Die Boereoorlog. Jonathan Ball Uitgewers: Johannesburg