Bespreking:Homograaf

klemtoonhomografe

Nederlands het talle klemtoonhomografe (graafs? grawe?) soos dóórlopen en doorlópen. Die een is skeidbaar, die ander onskeidbaar: te doorlópen, dóór te lopen. Ek dink dat in Afrikaans dit ook optree (vóórkom, voorkóm?). Kan iets daaroor gesê word? Jcwf (kontak) 16:46, 24 Mei 2016 (UTC)

Sien:

[1]

[2]

Dit kan werk. Ek het 'n effens langer metode so tussendeur gebruik: Ek het die Uitspraakwoordeboek (hier digitaal, in my geval het ek drie kopieë uit verskillende jare) nadergetrek en alfabeties probeer deurwerk.

1) Ek hoor daar is by die nuwe WAT's nuwe (uitspraak)optekenings gemaak: as student sien ek dit aanlyn egter nie.

2). Ek probeer veral onderskei waar daar 'n duidelike betekenisverskil is. Ek probeer, waar moontlik, ook 'n etimologiese verklaring kry; as ek dit nie kan kry nie, los ek dit eerder.

Reeds vanmiddag het ek gedink aan:

• aanvaar (aanhou vaar met 'n skip, boot, skuit) en aanvaar (aannemen, aanvaarden, accepteren). Maar die naaste wat ek kan kom by laasgenoemde is aenveerdelijk of aenveerdelijck. Duits het nie 'n soortgelyke woord nie, wat my moeite verskaf om te bepaal wat aan + vaar (aanvaarden) kon beteken... of is dit nader aan an + svar (Deens vir antwoord, vergelyk Engels answer); dus: "as antwoord"?
  • Etymologiebank bring dit in verband met vaart wat natuurlik ook met varen van doen het. Die -t is 'n uitgang wat 'n nomen actionis vorm.
  • En ja, ook Duits het dit sehe durchsetzen Ongelukkig het die Duitsers dit nie in 'n kategorie gesit nie, soos ek dit op nl.wikti gedoen het.

1. Baie dankie!! Ek het heeltyd bly fokus op aanvaren - ek het nooit 'aanvaarden' ingetik nie (of, as ek het, was dit 'aanvaarde' (deesdae skryf ek Nederlands soos ek dit hoor - die slot-n word gewoonlik weggelaat)).

2. Hier het ek bedoel iets soos Anfahren (vir aanvaarden) of iets dergeliks. Nou weet ons aanvaarden is 'n eie Nederlandse nuutskepping (of vertaling) Suidpunt (kontak) 07:59, 25 Mei 2016 (UTC)

• ballas (ballast, wat uit die Hansedae dateer) en ballas ('n plat woord vir die Hode). Die jongste etimologiese woordeboek van 2003 het laasgenoemde beslis en is in my dorpsbiblioteek. Maar sou dit gepas wees vir 'n Wikipedia?
• Die res van die woordeboek moet ek nog deurlees; die Homograaflys het by Carstens gestop. Ek sien net herhalings uit ou boeke. Suidpunt (kontak) 17:55, 24 Mei 2016 (UTC)

Die Hat gee

deur'loop en deurloop'

deur'klink en deurklink'

deur'knaag en deurknaag'

deur'kruis en deurkruis'

deur'nat en deurnat'

deur'ploeë en deurploe'ë

deur'ploeg en deurploeg'

en nog baie meer, en ja ek dink daarby is skeidbare/onskeidbare werkwoordpare soos in Nederlands.

Vir die laaste paar is die uitgebreide infinitief mos:

deur' te ploeg en te deurploeg'

Ja, maar wag nou net: WAT VAN OORSPRONG? Ek sal binnekort 'n taalkundige of die Taalkommissie hieroor moet kontak. Daar is net een ploeg wat herkoms betref - of dit nou figuurlik, letterlik, beskeie, oordrewe, as werkwoord, as selfstandige naamwoord, ens. gebruik word. Suidpunt (kontak) 08:22, 25 Mei 2016 (UTC)

Sommige is naamwoord - werkwoord soos deur'nat en deurnat'. Ander is twee werkwoorde met verskillende betekenis en verskillende skeidbaarheidsmorfologie soos deur'knaag/deur' te knaag/deur'geknaag en deurknaag'/te deurknaag'/deurknaag'. Jy kan sê dat die een 'n saamstelling en die ander 'n afleiding is, maar met dieselfde voorvoegsel. In saamstellings kom die klemtoon mos op die eerste lettergreep. Sommige soos aanvaar' en aan'vaar is meer toevallig omrede hulle uit twee verskillende Nederlandse woorde ontstaan is aanvaren/aan te varen/aangevaren en aanvaarden/te aanvaarden/aanvaard. Ballas kom gedeeltelik uit Nederlands bállast. Die ander begryp ek nie. Is dit van ballen? In ieder geval is dit 'n toevalshomograaf.

Ja, korrek - vergelyk balkanker (met die klem op kanker, nie balk + anker nie). Ballas is vir my, naas brannas (brandewyn) een van die papste woorde in Afrikaans [drink my brannas skoon want ek willie morsie] - {drink my brandewyn skoon want ek wil nie mors nie}, #ButThatsNoneOfMyBusiness. Daar is ook die uitdrukking "ballas bak", wanneer iemand rondsit (of in die son lê) en niksdoen: "Hou op met ballas bak!" (Rol my oë: is dit nou nodig?!)

In elk geval: balkanker is die ideale vorm waarvan ek praat: balk + anker het absoluut niks met bal + kanker (wat ek nog nooit in Afrikaans gehoor het nie, dit klink eenvoudig te plat en onsimpatiek: 'n mens sal dit nie eens in dieselfde sin as Lance Armstrong gebruik nie; die naaste waar jy "bal" sal vind is in balanitis - die ontsteking van die penis glans (Pharos Woordeboek vir Gesondheidswetenskappe)) uit te waai nie. Die oorsprong verskil duidelik.

Net om vir jou beter agtergrond te gee: In Nederlands is mense lief om siekte oor en weer te gooi as komplimente. Elke keer as ek "tifushond!", "diarreedrinker!" of "loop kanker op!", "die kankerslet!" gebruik [as sosiale eksperiment], ruk dit behoorlik die mat onder die Afrikaanssprekende uit. Dis veel erger as om na sy/haar moeder se geslagspleet te verwys. Ek dink in Nederland en België is die angel lankal uitgeskaaf deur oormatigende gebruik.

Vergelyk die Nederlandse advertensie 'Interactive Televisie van Ziggo' (0:36-0:39): Nieuwe ballen graag! (uiters dubbelsinnig; hoewel ek dink 'n klagskrif by DStv of die SAUK ingedien sal word...)

Onthou, in Suid-Afrika spot jy nie met siekte nie. Suidpunt (kontak) 14:01, 25 Mei 2016 (UTC)

Daar is steeds Nederlanders wat dit afkeur, Suidpunt. En daar is net 'n bepaalde sosiale klasse (en leeftydsgroep) wat dit wel gebruik. Dit beteken nie dat die meerderheid wat dit self nie gebruik nie, nie sal lag oor daardie "nieuwe ballen" nie. 'n Bietjie spot met die sosiale norme is al eeue 'n bron van vermaak in Nederland. A dirty mind is a joy forever en Nederlanders is nie gemakkelik om te skok nie en ons hou nie van taboes nie, omdat dit gemakkelik tot 'n kultuur van huigelagtigheid voer. Maar jy sal my nooit tifushond or klerelijer hoor sê nie. Ek het daardie goeters nie nodig om my uit te druk nie. Ek skokeer al genoeg mense... Jcwf (kontak) 17:20, 26 Mei 2016 (UTC)

Maar deur+ploeg & deur+ ploeg en om+ploeg gebruik steeds almal ploeg. Die stam bly presies dieselfde: dis die probleem waarna ek verwys. Sonder bewyse kan jy niks maak nie. Aanvaar het jy nou wel gewys ontstaan uit twee afsonderlike stamwoorde wat wel op een of ander manier met mekaar verband hou. Suidpunt (kontak) 13:53, 25 Mei 2016 (UTC)

Ek dink die oplossing van hierdie probleem is taamlik eenvoudig. Dit lê in die verskil tussen die begrippe samestelling en afleiding. Indien jy 'n samestelling maak, byv. 'n intensieve vorm soos dood+ernstig => doodernstig lê die klemtoon gewoonlik op die eerste deel doodernstig, hoewel daar 'n secondêre klemtoon kan wees op die tweede lid. By 'n afleiding is dit nie so, hulle het die klemtoon op die kernstam, omrede die voor- of agtervoegsel nie 'n onafhankelike woord is nie. Be+lig gee belig en jy lig nie be nie, want 'be' bestaan nie as afsonderlike woord nie.

Skeidbare werkwoorde soos deurploeg volg die eerste paradigma; hulle is ontstaan uit samestellings van die voorsetselbywoord deur en die werkwoord ploeg. In die praesens "ons ploeg deur" of die uitgebreide infinitief "deur te ploeg" is die voorsetselbywoord mos steeds sigbaar as 'n onafhankelike woord.

Onskeidbares is afleidings met 'n voorvoegsel (hier: deur-, maar dit kan ook be- of ver- wees) en hulle het klemtoon op die kernwerkwoord ploeg.

Hierdie homografwe is dus stelselmatig omrede daar twee grammatikale beginsels gevolg word, alhoewel natuurlik die voorvoegsel deur- en de voorsetselbywoord deur etimologies verwant is. Die interessante ding is dat daar net 'n kleine aantal voorvoegsels is wat ook as voorsetselbywoorde kan optree en daarmee homograwhatevers kan vorm.

Goed, die korrelkop is nou tevrede. Ek sal later 'n afsonderlike lys maak wat veral aan hierdie afdeling aandag gee, net soos die Nederlandse en Franse Wiki dit doen. Ek trek al by forte (drie betekenisse, 2 uitsprake, uit sowel Italiaans as Frans, één herkoms uit Latyn) en gans (die swemvoël en die geheel).Suidpunt (kontak) 17:21, 26 Mei 2016 (UTC)

Soms kry ek vreemde inskrywings: soos baai. Baai (jy baai (bad, Engels: tan) in die son) word minder beklemtoon uitgespreek as baai (die inham). Ek het dit nooit so gevind nie. Ek plaas hierdie skryfwerk dus "onder verdenking".Suidpunt (kontak) 17:21, 26 Mei 2016 (UTC)

Die seebaai isbaai is dalk Romaans, Die werkwoord baai is van is protogermaans *baþa-,

Maar goed, as dit werkwoord+naamwoord of naamwoord+werkwoord is, dan kan dit seker werk. Suidpunt (kontak) 14:09, 25 Mei 2016 (UTC)

Klemtoontekens in die spelling

In die Nederlandse spelling is daar rekening gehou met homografiese verwarring. Die reël is dat met akute aangegee kan word waar die klemtoon lê, maar dat dit net toegestaan is indien daar anders semantiese onduidelikheid (vir 'n moedertaalspreker) bestaan sou. Die reël sê ook dat vir 'n tweeklank of digraaf beide lede 'n akuut kry. Ongelukkig is dit vir die ij gewoonlik tipografies nie moontlik nie.

Vóór de bakker is niet hetzelfde als voor de bákker.

Ja, ook één cent is nog geld, ook al is een cént niet veel.

Hij zei dat hij daar de school dóórliep, niet dat hij deze doorlíép.

Ensomeer. Is daar in die Afrikaanse spelling 'n meganisme om dit weer te gee?

Jcwf (kontak) 03:08, 25 Mei 2016 (UTC)

Ek sien jy volg dieselfde "wet" as wat die Franse Wikipedia gee... (dit is ook die eerste keer dat ek iets by die Franse Wikipedia teenkom wat na 'n Nederlandse woordeboekartikel verwys...) Ek was nog nooit in 'n addisionele taalklas (tweedetaal, derdetaal) nie; self het die onderwysers nooit met ons homograwe behandel nie, want dit was nie deel van die skoolkurrikulum nie. Ook nie op universiteit nie.

Stel jy voor dat ons die klemtoonhomograaf (soos onderwerp en onderwerp) eerder moet skei van die res? Met die hofie:"klemtoonhomograaf "

Ek dink seker dat daar verskeie soorte homograwe(?) is en hierdie artikel kan aan betekenis wen indien dit goed beskrewe word. Verveelde gesigte het mense wie aan slegte ontledings ly. Vir mense wat die taal wil leer, is daai broddelaars 'n ramp. Wikipedia kan dit uitban.

Waar begrippe soos pleonasme op hoërskool verduidelik is, is slegs twee of drie voorbeelde gegee (gewoonlik met 'n verveelde gesigsuitdrukking). Daaruit moet jy nou weer spreekwoordelik bloed uit 'n klip tap. Op sy minste probeer ek dus twintig voorbeelde te soek, op sy meeste ad infinitum (soos Intensiewe vorme, wat ek opskryf soos ek nuwe woorde vind). Daar is altyd 'n tekort aan voorbeelde.Suidpunt (kontak) 07:58, 25 Mei 2016 (UTC)

Op jou vraag: ja, dit kan. Ek verkies net verdikkings (bold), want net dalk besluit iemand in sy alwysheid om die woorde net so met klemtoontekens en al woordeliks te leer. En dit wil ons nie hê nie! Suidpunt (kontak) 08:10, 25 Mei 2016 (UTC)

Wag eers hier - sien laaste antwoord bo. Suidpunt (kontak) 08:22, 25 Mei 2016 (UTC)