Bordjigin

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
(Aangestuur vanaf Borjigin)
Bordjigin
Боржигин
Gebiede Mongolië, Rusland, Sentraal-Asië, Iran en China
Land Mongolië
Titels Khagan, khan
Stigter Bodonchar Moenkhag
Laaste heerser Ligden Khan
Gestig c. 900

Bordjigin, ook bekend as die Altan oerag (Mongools: Алтан ураг, "Goue familie"), was die keiserlike familie van Djengis Khan en sy opvolgers. Uit die geledere van die senior Bordjigins het prinse van Mongolië en Binne-Mongolië gekom tot met die 20ste eeu.[1] Die familie het die heersersklas gevorm onder die Mongole en ander volke in Sentraal-Asië en Oos-Europa. Vandag kom die Bordjigins in die grootste deel van Mongolië, Binne-Mongolië en Xinjiang voor.[1]

Oorsprong[wysig | wysig bron]

Die stamboom begin met Börte Tsjino en Goea Maral. Volgens die Geheime Geskiedenis van die Mongole is hul elfde afstammeling Doboe Mergen se weduwee, Alan Goea, deur ’n sonstraal swanger gemaak.[2] Haar jongste seun het die voorvader van die latere Bordjigins geword.[3] Hy was Bodonchar Moenkhag, wat saam met sy broers die pa van die hele Mongoolse nasie was.[4] Die eerste khan van die Mongole was Bodonchar Moenkhag se agter-agterkleinseun Khaidoe Khan. Khaidoe se kleinseuns Khaboel Khan en Ambaghai Khan (stigter van die Taitsjioet-familie) het hom opgevolg. Daarna het Khaboel se seuns, Qoetoela (Hotoela Khan) en Jesoegei, en agterkleinseun Temoedjin (Djengis Khan) oor die Khamag-Mongole geheers. Met die vereniging van die Mongole in 1206 het feitlik al Temoedjin se ooms en neefs gesterf en van toe af het net die afstammelinge van Jesoegei Baghatoer die Bordjigins gevorm.

Die Mongoolse Ryk en Yuan-stamboom[wysig | wysig bron]

Djengis Khan.

Die Bordjigin-familie het van die 13de tot die 14de eeu oor die Mongole regeer. Hulle was die heersers van groot gebiede van Java tot Iran en van Indo-China tot Nowgorod.

Djengis Khan het die Mongoolse Ryk in 1206 gestig. Daarna het die ryk geweldig uitgebrei en toe in kleiner dele verdeel. In 1271 het sy kleinseun Koeblai Khan die Yuan-dinastie in China gestig nadat die Mongole die hele land oorgeneem het.

In 1335, met die verbrokkeling van die Il-khanaat in Persië, het die eerste van verskeie nie-Bordjigin-dinastieë hul verskyning gemaak. Die Yuan-dinastie is in 1368 in die suide van China deur die Ming-dinastie verslaan tydens die bewind van Toghan Temür, maar hulle het in Mongolië bly regeer. Die laaste khan, Ligden, is in 1634 dood en daarna het ook die noordelike Yuan-bewind tot ’n einde gekom.[5] Die Bordjigin-adel het egter tot in die 20ste eeu in Mongolië bly regeer.[6]

Die stamboom van die Borjgin-dinastie lyk soos volg (die bewindsjare van die noordelike Yuan-dinastie, tot met 1388, word tussen hakies aangedui):

 
 
 
 
YUANEMPS
 
YUANEMPS
 
YUANEMPS
 
YUANEMPS
 
YUANEMPS
 
YUANEMPS
 
 
 
 
 
 
 
 
Jesoegei Baghatoer
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1
 
2
 
3 (1)
 
4 (2)
 
5 (3)
 
6 (4)
Belgoetei
 
Bekhter
 
Temoedjin
Djengis Khan
~1162–1227

Taizu 太祖
Khagan 1206–1227
 
Hasar
 
Hatsjioen
 
Temüge
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1
 
2
 
3
 
 
 
 
 
4
Djotsji
oorl. 1227
 
Tsjagatai
oorl. 1241
 
Ögedei Khan
~1186–1241

Taizong 太宗
Khagan 1229–1241
 
 
 
 
 
Toloei
~1190–1232

Ruizong 睿宗
(Khagan 1227–1229)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1
 
1
 
2
 
3
 
4
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Güyük Khan
~1206–1248

Dingzong 定宗
Khagan 1246–1248
 
Möngke Khan
~1208–1259

Xianzong 憲宗
Khagan 1251–1259
 
Koeblai Khan
1215–1294
Khagan 1260–1271

Shizu 世祖
1271–1294
 
Hoelagoe
~1217–1265
Ilkhan 1256–1265
 
Ariq Böke
oorl. 1266
Khagan 1260?
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Zjendjin 真金
1243–1285

Yuzong 裕宗
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1
 
 
 
 
 
2
 
 
 
 
 
3
 
 
 
 
Kamala
oorl. 1302

Xianzong 显宗
 
 
 
 
 
Darmabala
Shunzong 顺宗
 
 
 
 
 
Temür
Öljeytü Khan
1265–1307

Chengzong 成宗
1294–1307
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1
 
 
1
 
 
 
 
2
 
 
 
 
 
Yesün Temür Khan
1293–1328

Taiding 泰定
1323–1328
 
 
Kayishan
Külüg Khan
1281-1311

Wuzong 武宗
1308–1311
 
 
 
 
Ayurbarwada
Buyantu Khan
1286–1320

Renzong 仁宗
1311–1320
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1
 
1
 
2
 
1
 
 
 
 
 
Ragibagh Khan
~1320–1328?

Tianshun 天順
1328
 
Kuśala
Khutughtu Khan
1300–1329

Mingzong 明宗
1329
 
Tugh Temür
Jayaatu Khan
1304–1332

Wenzong 文宗
1328–'29, 1329–'32
 
Shidibala
Gegeen Khan
1303–1323

Yingzong 英宗
1321–1323
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1
 
2
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Toghun Temür Ukhaantu Khan
1320–1370

Huizong 惠宗
1333–1368 ( –1370)
 
Rinchinbal Khan
1326–1332

Ningzong 寧宗
1332
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ayushiridara
Biligtü Khan

Zhaozong 昭宗
(1370–1378)
 
Tögüs Temür
Uskhal Khan

Yizong 益宗
(1378–1388)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Verwysings[wysig | wysig bron]

Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
  1. 1,0 1,1 Caroline Humphrey, David Sneath The end of Nomadism?, bl. 27
  2. The Secret History of the Mongols, hoofst. 1
  3. Herbert Franke, Denis Twitchett, John King Fairbank The Cambridge History of China: Alien regimes and border states, 907-1368, bl. 330
  4. Kahn, Paul. The Secret History of the Mongols, bl. 10.
  5. Ann Heirman, Stephan Peter Bumbacher The spread of Buddhism, bl. 395
  6. David Sneath Changing Inner Mongolia: pastoral Mongolian society and the Chinese state, bl. 21