Breëblaarweebree
| Breëblaarweebree | |
|---|---|
| |
Wetenskaplike klassifikasie 
| |
| Domein: | Eukaryota |
| Koninkryk: | Plantae |
| Klade: | Tracheofiete |
| Klade: | Angiospermae |
| Klade: | Eudicots |
| Klade: | Asterids |
| Orde: | Lamiales |
| Familie: | Plantaginaceae |
| Genus: | Plantago |
| Spesie: | P. major
|
| Binomiale naam | |
| Plantago major | |
Plantago major, die breëblaarweebree, witman se voetspoor of weebrood, is 'n spesie blomplant in die weebreefamilie Plantaginaceae. Die plant is inheems aan Eurasië.
Die jong, sagte blare kan rou geëet word, en die ouer, draderiger blare kan in bredies gekook en geëet word.
Plantago major is 'n kruidagtige, meerjarige plant met 'n roset van blare. Weebree word deur die wind bestuif en vermeerder hoofsaaklik deur sade, wat op die lang, smal are gehou word wat ver bo die blare uitstyg.[2] Elke plant kan tot 20 000 sade produseer, wat baie klein en ovaalvormig is, met 'n bitter smaak.[3]
Breëblaarweebree is nie nou verwant aan die vrug wat ook bekend staan as plantaan nie, wat 'n soort piesang is.
Verspreiding en habitat
[wysig | wysig bron]Die plant is inheems aan die grootste deel van Europa en Noord- en Sentraal-Asië, maar het wyd elders in die wêreld genaturaliseer.[4]
Plantago major groei op grasperke en velde, langs paaie en in ander gebiede wat deur mense versteur is. Dit vaar veral goed in gekompakteerde of versteurde grond. Daar word geglo dat dit een van die eerste plante is wat Noord-Amerika bereik het na Europese kolonisasie. Na bewering deur Puriteinse koloniseerders na die Amerikas gebring, was weebree onder sommige inheemse Amerikaanse volke bekend onder die algemene naam "witman se voetspoor",[5][6] omdat dit in die versteurde en beskadigde ekosisteme rondom Europese nedersettings gefloreer het.[7] Die vermoë van weebree om gereelde vertrapping te oorleef en gekompakteerde grond te koloniseer, maak dit belangrik vir grondrehabilitasie. Sy wortels breek harde oppervlaktes op, terwyl dit terselfdertyd die grond bymekaar hou om erosie te voorkom.[8]
Die sade van weebree is 'n algemene kontaminant in graan en ander gewasse. Gevolglik het dit nou 'n wêreldwye verspreiding.
Gebruike
[wysig | wysig bron]Die volwasse plant bevat buigsame en taai vesels wat in oorlewingsituasies gebruik kan word om klein toutjies, vislyn, steke of vlegsels te maak.[9]
Sommige kultivars word as sierplante in tuine geplant, insluitend 'Rubrifolia' met pers blare en 'Variegata' met bont blare.[10]
Voedsel
[wysig | wysig bron]Die blare is eetbaar as 'n slaaiblaar wanneer hulle jonk en sag is, maar hulle word vinnig taai en veselagtig soos hulle ouer word. Die ouer blare kan in bredies gekook word..[11] Die sade is so klein dat dit moeilik is om hulle te versamel, maar hulle kan tot 'n meelvervanger of aanmaakmiddel gemaal word.[12]
Kruiemedisyne
[wysig | wysig bron]Weebree bevat fitochemikalieë, insluitend allantoïen, aucubin, ursoliese suur, flavonoïede en asperulosied.[13][14][15] Weebree-ekstrak is bestudeer vir sy potensiële gesondheidseffekte.[3]
Weebreeblare is algemeen in volksgeneeskunde gebruik vir velpap op wonde, sere of inseksteke.[16][17] Die wortel is gebruik vir koors en respiratoriese infeksies.[13][18]
Galery
[wysig | wysig bron]-
Groei in skeurtjie op 'n sypaadjie -
Gereduseerde, grassige blomme -
Vrugte aan die ontwikkel -
"Rubrifolia"-kultivar
_growing_in_crack_in_sidewalk.JPG)
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Maiz-Tome, L. (2016). "Plantago major". IUCN Red List of Threatened Species. 2016: e.T168960A1257878. doi:10.2305/IUCN.UK.2016-1.RLTS.T168960A1257878.en. Besoek op 18 November 2021.
- ↑ Sauer, Leslie Jones (1998). The Once and Future Forest. Island Press. p. 49. ISBN 978-1-55963-553-0.
- ↑ 3,0 3,1 Samuelsen, Anne Berit (Julie 2000). "The traditional uses, chemical constituents and biological activities of Plantago major L. A review". Journal of Ethnopharmacology. 77 (1–2): 1–21. doi:10.1016/S0378-8741(00)00212-9. ISSN 0378-8741. PMC 7142308. PMID 10904143.
- ↑ Botanical Society of Britain and Ireland Database Geargiveer 8 Augustus 2007 op Wayback Machine
- ↑ Lord Britton, Nathaniel; Addison Brown (1913). An Illustrated Flora of the Northern United States and Canada, Volume 3 (2de uitg.). Dover Publications, inc. p. 245.
- ↑ Joint Nature Conservation Committee: Greater Plantain Plantago major Linnaeus
- ↑ Duke, James (2001). Handbook of Edible Weeds. CRC Press. p. 150. ISBN 9780849329463.
- ↑ Tilford, Gregory L.; Gladstar, Rosemary (1998). From Earth to Herbalist: An Earth-Conscious Guide to Medicinal Plants. Mountain Press. p. 163. ISBN 9780878423729.
- ↑ Tilford, Gregory L. (1997). Edible and Medicinal Plants of the West. Mountain Press. p. 112. ISBN 9780878423590.
- ↑ Huxley, A., ed. (1992). New RHS Dictionary of Gardening. ISBN 0-333-47494-5
- ↑ Scott, Timothy Lee; Buhner, Steven Harrod (2010). Invasive Plant Medicine: The Ecological Benefits and Healing Abilities of Invasives. Inner Traditions / Bear & Co. p. 253. ISBN 9781594773051.
- ↑ Vizgirdas, Ray S.; Rey-Vizgirdas, Edna (2005). Wild Plants Of The Sierra Nevada. University of Nevada Press. pp. 148–149. ISBN 9780874175356.
- ↑ 13,0 13,1 "Plantago". Drugs.com. 23 September 2020. Besoek op 18 April 2020.
- ↑ Duke, James A. (2001). "Plantago major". Handbook of Phytochemical Constituents of GRAS Herbs and Other Economic Plants. CRC Press. p. 471. ISBN 9780849338656.
- ↑ Centre for Mediterranean Cooperation (2005). A Guide to Medicinal Plants in North Africa. International Union for Conservation of Nature and Natural Resources (IUCN). p. 190. ISBN 9782831708935.
- ↑ Duke, James (2001). Handbook of Edible Weeds. CRC Press. p. 151. ISBN 9780849329463.
- ↑ Green, James (2000). The Herbal Medicine Maker's Handbook: A Home Manual. Chelsea Green Publishing. pp. 314–315. ISBN 9780895949905.
- ↑ Foster, Steven; Hobbs, Christopher (2002). A Field Guide to Western Medicinal Plants and Herbs. Houghton Mifflin Harcourt. p. 224. ISBN 9780395838068.