Christine Barkhuizen le Roux

Christine Barkhuizen le Roux
Gebore	18 November 1959 Vryburg, Kaapprovinsie, Suid-Afrika
Sterf	18 November 2020 (op 61) Mosselbaai, Wes-Kaap, Suid-Afrika
Nasionaliteit	Suid-Afrika
Beroep	Digter, skrywer

Christine Barkhuizen le Roux (Vryburg, Kaapprovinsie, 18 November 1959 – Mosselbaai, Wes-Kaap, 18 November 2020) was ’n Afrikaanse digter en skryfster van kortverhale en romans.

Lewe en werk

Cornelia Christina Barkhuizen is gebore as een van drie kinders, twee dogters en ’n seun. Haar pa was ’n dieselwerktuigkunde wat aan masjinerie soos padskrapers, stootgrawers en laaigrawe werk, terwyl haar ma ’n huisvrou was. Tussen die jare 1954 en 1980 trek hulle rond tussen verskeie dorpe in die ou Kaapprovinsie om te wees waar die staat hoofpaaie tussen die dorpe bou. Sy word groot in die opslaanhuise van die padkampe en hulle woon onder meer op Kakamas, Queenstown, Steynsburg, in Kraaifontein en op Barrydale.

Op Steynsburg in die Oos-Kaap wakker haar sub B-juffrou ’n leesgierigheid in haar aan. Die drie kinders woon gesamentlik eindelik sewe verskillende skole by. Sy behaal in 1980 haar B.A.-graad aan die Universiteit van Stellenbosch met hoofvakke Bybelkunde, sielkunde en Engels, waarna sy ook ’n Hoër Onderwysdiploma verwerf.

Tot 1983 hou sy skool op Vredendal en Robertson, waarna sy met die boer Bertus le Roux trou. Hulle het drie kinders, Joané, Albert en Carli, en woon op die plaas Kleindoornrivier naby Barrydale in die Klein-Karoo. Hier boer hulle met wyndruiwe en vrugte. Sedert 2001 studeer sy verder aan die Universiteit van Wes-Kaapland en behaal in 2002 ’n B.A. Honneurs-graad met lof en in 2005 ’n M.A.-graad met lof in Nederlandse poësie. Haar verhandeling is getiteld “‘Met de realiteit op een persoonlijke voet’ -- poëtika, tematiek en tegniek in die poësie van Judith Herzberg” en fokus spesifiek op die werk van die Joods-Nederlandse digteres Judith Herzberg. Haar studieleier was Wium van Zyl.

Sy is die ontvanger van die beurs vir Skeppende Skryfwerk wat deur NB Uitgewers en die departement van Neerlandistiek aan die Universiteit van Kaapstad toegeken word. Hiermee is sy vanaf die begin van 2006 aan die UK onder leiding van prof. Etienne van Heerden besig met ’n roman vir haar meestersgraad in skeppende skryfwerk, wat sy ook met lof slaag. Die roman “Padmaker” wat sy ingevolge hierdie studie voltooi, word in 2010 gepubliseer.

In 2007 is sy een van die aanbieders van die ATKV-skryfskool, terwyl sy ook gereeld van haar verse voorlees by Versindaba en Woordfees op Stellenbosch en deel is van paneelbesprekings by die Cape Town Book Fair. In 2009 tree sy by ’n Poëziefestival in België op, waar die Nederlandse vertaling van haar digbundel “roset” by die Boekenbeurs bekend gestel word. Sy besoek Spanje en Turkye ook by hierdie geleentheid. Sy is ook ’n skilder en doen veral studies met ’n simboliese inslag.

Skryfwerk

Poësie

Vir haar skryfwerk voeg sy haar nooiensvan by haar werklike naam by, sodat sy nie verwar kan word met Christine le Roux, die skrywersnaam wat Eleanor Baker vir haar populêre werk gebruik het nie. In 1994 woon sy ’n ATKV-skryfskool by, waarna heelwat van haar gedigte in die tydskrif Literator opgeneem word. Sy woon weer die 1999 ATKV-skryfskool by, waar die poësiekursus deur Breyten Breytenbach aangebied word. In Maart 2000 lees sy ’n gedig van haar voor in die Dorpstraat-teater in Stellenbosch, waar sy ’n paar gedigte in rekenaargedrukte boekies vir aanwesiges gee, onder wie Ronnie Belcher, die bekende digter. Hy kontak haar ’n paar weke later met die oog op publikasie van haar gedigte by sy Suiderkollege Uitgewers.

In haar debuutdigbundel “Dimensie”, toon die woordgebruik, beelding en klankgevoeligheid reeds belofte. In die titel word die suggestie vasgevang van ’n verskeidenheid los stukke wat saamgevoeg word om ’n geheelbeeld of dimensie te vorm. Die gedigte betrek dan ook ’n wye verskeidenheid temas, waar die natuur op verskeie vlakke betrek word om die menslike bestaan te verken. “Agter die fluitspeler” is ’n teruggryp na die wonderwêreld van die kind wat die son se ligstrale probeer gryp en betower agter die fluitspeler van Hameln aanloop. “Hemel” is ’n gelukkige jeugherinnering aan ’n vakansie en die vader en “Opslaanhuis” ’n hunkering na verbygegane tye saam in die ouerhuis. “Behoud” beeld die omgang met kleindorpse mense in rekenaarterme uit, met toegang tot die innerlike wat geweier word tensy die regte kodewoord gebruik word. Daar is ook ’n groot aantal liefdesgedigte en geloofsgedigte. “Die lewende gedig” is opgedra aan haar man en beeld die man uit wat nie maklik sy gevoelens tot woorde kan omskep nie, maar tog die vrou kan bekoor deur sy streling en liefde te wys, wat dan die liggaamlike ekwivalent van ’n gedig word. “Naasteby” beskryf die geliefde as die naaste aan God wat sy op aarde kan kry. Bernard Odendaal beskou die bundel as ’n belangrike bydrae tot die plaasliteratuur in die digkuns, waarvan daar maar enkele voorbeelde in Afrikaans is.

’n Vooruitgang is haar tweede bundel, “roset”, wat gedig word rondom die Griekse Phaistos-tablet waarvan die 45 simbole nog deur niemand bevredigend verklaar kon word nie. Hierdie onverklaarbare tablet en spesifiek die Griekse roset in die middel daarvan, is dan die toonsleutel vir die belangrikste motiewe in die bundel: die kringloop van geboorte, dood en herrysenis; die skryfproses; en die verlange na die afwesige geliefde. Die verse het ’n besondere musikale toonaard en sluit ook ’n aantal haikoes in.

“Skynskadu” word vergesel van ’n CD waarop getoonsette gedigte uit die bundel gesing word en sy self van die gedigte voorlees. Die paradoksale titel suggereer donker kolle wat deur lig verdryf word en dus figuurlik vreugde wat smart verdryf, asook dat die skadu’s slegs illusies is. Herinneringsverse is ’n belangrike komponent van die bundel, met verse oor ouers en grootouers en die oënskynlik idilliese bestaan in die verlede. Hierdie verlede was in werklikheid vol ellendes soos swanger skoolmeisies en droogtes wat finansiële swaarkry bring, soos in “Plaas”. Die bundel bevat onder andere reisgedigte, kommentaar oor aktuele kwessies, jeugherinneringe, beeldverse, liefdesverse, plekgedigte, gedigte oor die digkuns (met digters soos Rilke, Boutens en Judith Herzberg wat betrek word) en gedigte oor ouderdom en weerloosheid. “Operasie” beskryf die digter se weerloosheid teenoor kritici deur dit te vergelyk met ’n pasiënt wat ’n operasie ondergaan. Daar is ook lykdigte oor bekende figure soos J.C. Kannemeyer, Lucas Malan, Chris Lombard en George Weideman, met die gedig “Refrein” wat intertekstueel in gesprek tree met Malan se werk. Die agtste en laaste afdeling bevat reisgedigte. Hier word die land van herkoms telkens mooi gekontrasteer met die land van besoek. Vernuftig is “Onthouwerk”, wat soomloos oorloop in die volgende vers “Ma”.

In 2020 word haar gedig ‘laaste wil’ in Vers en vrou opgeneem. Van haar gedigte word in verskeie bloemlesings opgeneem, waaronder “As die son kom oogknip”, “Honderd jaar later”, “Versreise”, “Metafore van herlewing” en “Groot verseboek”. Verskeie van haar gedigte word ook in Nederlandse publikasies opgeneem, soos “Schoon Schip”, “Altijd Dichtbij”, “Kostbare Momenten”, “Vrede sluiten is wegen openen” en “Honderd Dichters 3”. Verder publiseer sy gedigte in letterkundige tydskrifte soos Tydskrif vir Letterkunde.

Prosa

Die kortverhale in “Waar koek en wyn ontbreek” vertel op aangrypende wyse van die gewone mens se tragiek in afskeid, verlies en vervreemding. Die ruimte waarbinne ’n groot aantal van die verhale afspeel, is weer die plaas en hierdie ruimtelike faset beklemtoon ook die afgesonderheid en verwydering van die karakters met mekaar. “Altyd mooiweer” is die verhaal van ’n moeder se smart oor die dood van haar agtjarige seun, toe hy nie, soos verwag, wakker geword het na ’n hartoperasie nie. Sy vind dan tog vertroosting in die empatie van die onbekende persoon in die restaurant. As afwisseling is daar egter ’n paar stories wat wegstaan van die plaas, soos die titelverhaal, waarin die karakters afskeid moet neem van die lewe en kultuur in Amsterdam. In “As sy weer kom” voel ’n maatskaplike werker haar uit haar diepte wanneer sy in die gevangenis met ’n moordenares te doen kry. In ’n kinderlose uitsiglose huwelik het sy haar dronk man vermoor nadat hy haar blomme stukkend getrap het, wat die enigste kleur was wat sy in haar lewe gehad het, ’n simbool van ’n onbereikbare droom. “Bouklip” handel oor ’n man en ’n vrou wat hulself op ’n verwaarloosde plot bevind. Die vrou het verleer om te praat en verlaat nie dikwels die huis nie. Hulle dogter Fransie het hulle ’n paar maande tevore geskok deur te sê dat sy en haar lewensmaat, Gwennie, die land gaan verlaat om te trou waar huwelike tussen dieselfde geslag wettig is. Op ’n dag begin die vrou om met die leiklip in die agterplaas te werskaf. Aanvanklik weet sy nie wat sy wil doen nie, maar wanneer die bouwerk klaar is, het dit ’n kerkie geword waarin sy sielsrus kan kry. Sy en die werker Tielman verkry hierdeur ook hulle selfrespek terug. Hierdie bundel is op die kortlys vir die toekenning van die Jan Rabie-prys vir vernuwende skryfwerk.

“Wat die oog gesien het” is haar tweede kortverhaalbundel. Die titel weerklink subtiel in die verhale wanneer die verteller beskryf wat sy sien, hoe die mens hom blind staar teen wat hy sien en nie by die ooglopende verbykom nie, terwyl die geestesoog ook sien. Verskeie van die verhale het ’n reistema, beide fisiese buitelandse reise en innerlike reise, gekombineer met ’n vroulike perspektief op verhoudings binne ’n patriargale bestel. Meeste van die verhale eindig met ’n verrassende en betekenisvolle maar terselfdertyd goed gemotiveerde slot. In “Om te bêre” voel tant Emma, oom Karel se tweede vrou, eers dat hy werklik hare is wanneer hy skielik in die bed sterf. Sy gaan lê styf teen hom om sy laaste bietjie warmte in haar te bêre. In “Shattered day” kom tannie Engela by die skool aan as die nuwe musiekonderwyseres. Die personeel sukkel om aan haar oordadigheid gewoond te raak en is geïrriteer met haar gewoontes. Boonop kan sy nie dissipline handhaaf nie. Wanneer sy “Never on a Sunday” sing, stel die kinders vir haar ’n strik en hou op sing voordat sy “Saturday” sing, wat sy as “Shattered day” uitspreek, waarna hulle uitbundig lag. Die verteller besef egter mettertyd dat tannie Engela niemand op aarde het nie, heeltemal alleen is op Kersfees en steeds op haar gevorderde ouderdom smag na goedkeuring, aanvaarding en liefde. “Lanset” se tema is die persepsies wat mense rondom gebeure ontwikkel. Dit is die verhaal van die hartomleiding wat op Hendrik, die ek-verteller se man, uitgevoer is. Die hartchirurg gee haar hoop dat Hendrik ’n meer aktiewe lewe sou kon lei ná die operasie, maar daar is vele komplikasies. Hierna bou daar ’n wrewel in die ek-verteller teen die snydokter op, veral wanneer Hendrik tekens begin toon van breinskade en die chirurg een aand nie op haar versoek dat hy haar moet bel, reageer nie. Die chirurg stel haar egter gerus dat haar man sal herstel, ten spyte van die komplikasies, en maak verskoning dat hy nie gebel het nie – sy vrou het in daardie tyd probeer selfmoord pleeg. “Verby” se verteller is die huisvrou op ’n plaas. Die plaashulp Jackie word siek van ’n kopseer na die jaarlikse Kerspartytjie vir die plaaswerkers en is dan oorlede na breinbloeding, veroorsaak deur ’n geveg die aand van die partytjie. Die verteller se man Frans kry jare later ’n beroerte-aanval en kan daarna nie weer loop of praat nie. Hierna herleef die verteller Jackie se vrou, Anna, se emosielose reaksie, asof sy wegskram van die pyn – en verstaan die eerste keer.

Van haar artikels en kortverhale verskyn in Tydskrif vir Letterkunde, Insig en Rooi Rose. Haar kortverhaal “Stripper” word opgeneem in die versamelbundel “Mense is mense”, saamgestel deur die Afrikaanse Skrywersvereniging. In 2004 behaal haar kortverhaal “’n Persiese sprokie” ’n tweede prys in ’n landwye kortverhaalkompetisie en in Januarie 2006 word sy benoem as een van die vyf finaliste in LitNet se Beste Prosastukke van 2005 vir hierdie verhaal.

Haar eerste prosawerk van groter omvang is die roman “Padmaker”. Dit is ’n sensitiewe roman oor die komplekse verhouding tussen ouer en kind en die impak wat een geslag op die volgende laat. Die hoofkarakter is Katrien, wat saam met haar ouer broer, Oubie, en jonger suster, Lenie, in die padkampe groot word. Haar ma, Kinnie, manipuleer die hele gesin met haar “siektes”. Sy is as kind deur haar pa met bloudraad aangerand en deur ’n gesagsfiguur gemolesteer. Katrien voel nou deurentyd dat sy verwerp word en nie aan haar ma se verwagtinge voldoen nie. Die teenwig is haar pa, wat met sy wysheid en begrip vir haar rigting gee. As volwassene gaan sy op ’n soektog na haar bejaarde ma wat verdwyn het en reis op ’n pad wat haar pa help bou het, waar sy by elke padkamp waar hulle gebly het aandoen om die spore van die verlede te vind. Met hierdie soektog poog sy om vrede te maak met haar ma en met haar eie lewe. “Padmaker” is in 2011 op die kortlys vir die toekenning van die ATKV-Prosaprys en word oor Radiosondergrense voorgelees.

“Getuie” is ’n ondersoek na die impak wat kultus-godsdiens op die psige maak. Maggie McKairn se vriendin Mignon van Mechelen is selfdood en vra in ’n nota vir Maggie om kontak te maak met Bea Mostert, wat dertig jaar tronkstraf uitdien weens moord. Mignon en Bea is beide voormalige Jehovasgetuies. As skoolvriende was Maggie se onderwyserpa sterk gekant teen die Jehovasgetuies en Maggie se vriendskap met Mignon. Die roman ondersoek verskeie morele en etiese kwessies, waaronder genadedood, pedofilie, moord, die tronklewe en hantering van gevangenes, maar veral die patriargale houvas en die verwoestende uitwerking wat wettiese godsdiens op die psige het. Dit word 'n stryd om vryheid en uitbreek uit 'n versmorende groep.

Sy lewer ook as vertaler ’n bydrae. In 2009 vertaal sy Ingrid vander Veken se boek “Papavers”, wat in Afrikaans as “Papawers” gepubliseer word, waarna Diane Broeckhoven se roman “Die buitekant van Meneer Jules” volg.

Publikasies

Jaar	Publikasies
2000	Dimensie (poësie)
2006	Waar koek en wyn ontbreek: kortverhale
2010	roset (poësie)
	Padmaker (roman)
2011	Wat die oog gesien het: kortverhale
2013	Getuie (roman)
2015	skynskadu (poësie)
2016	Drieklawerblaar (roman)
2019	My naam is Prins, ek slaap met die lig aan
	Vertalings
2010	Papawers – Ingrid vander Veken
2015	Die buitekant van Meneer Jules – Diane Broeckhoven

Bronnelys

Boeke

• Afrikaanse Skrywerskring “Metafore van herlewing” Lapa Uitgewers. Pretoria. Eerste druk. 2002.
• Kannemeyer, J.C. “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004” Human & Rousseau. Kaapstad en Pretoria. Eerste uitgawe. 2005
• Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel 3” Van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe. 2006.

Tydskrifte en koerante

• Brand, Gerrit: “Greeff wen met kortverhaal”. “Die Burger”. 10 Februarie 2005
• Slabber, Annette: “Debuutbundel van Barrydaler verskyn”. “Die Burger”. 27 Oktober 2000
• Van Aswegen, Lisa: “Dit wat die lewe uiteindelik leefbaar maak”. “Rapport”. 28 Mei 2006
• Van der Merwe, Kirb:y “Op pad na tóé en nou” “By” 17 April 2010

Internet

• LitNet ATKV-Skrywersalbum 9 Maart 2010: www.litnet.co.za
• NB-Uitgewers: http://www.nb.co.za/authors/7828 Geargiveer 7 November 2016 op Wayback Machine
• PEN Schrijversflat: http://penschrijversflat.blogspot.co.za/2009/10/vlaanderen-zuid-afrika.html
• Slabber, Annette Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2000/10/27/10/1.html
• Versindaba: http://versindaba.co.za/gedigte/christine-barkhuizen-le-roux/ Geargiveer 2 Oktober 2016 op Wayback Machine
• Worldcat: http://www.worldcat.org/identities/lccn-no2002-25256/