Cor Delfos

Cornelius Frederik (Cor) Delfos (Rotterdam, 21 Junie 1868 – Pretoria, 23 Oktober 1933)^[1] was ‘n baanbreker in die Suid-Afrikaanse yster- en staalbedryf.^[2]

Delfos is in Nederland en Duitsland as passer-en-draaier en elektriese ingenieur opgelei. Hy en sy broer Johan besluit tydens 'n besoek aan Pretoria om daar 'n ingenieursbedryf te begin. Hulle werf vakmanne in Nederland en begin in 1892 die firma Gebroeders Delfos. Tydens die Tweede Vryheidsoorlog vervaardig en herstel die firma wapentuig en produseer ammunisie vir die ZAR. Gevolglik word Delfos na Nederland gedeporteer, maar keer na die oorlog na Pretoria terug.

Op hierdie stadium begin die firma kooks vervaardig en kry in 1916 vergunning van die stadsraad om ystererts by Waterval naby die stad te delf. Hulle stig hierop die maatskappy Pretoria Ystermyne Bpk. Steenkool is verkry van die Rogerstonmyn noord van die stad. Aanvanklik sukkel die bedryf weens die lae graad van beide die ystererts en die steenkool. In 1918 is die eerste hoogoond in bedryf gestel en in 1921 lewer dit reeds 4 000 ton yster.

Daarna stig hy in 1920 die Suid-Afrikaanse Yster- en Staalkorporasie Bpk. in Pretoria-Wes. Die nuwe firma het ook die Pretoria Ystermyne Bpk. oorgeneem. Pogings om die nodige kapitaal in die buiteland te verkry om op ekonomiese skaal yster en staal in die land te produseer, was vrugteloos. Ook die Suid-Afrikaanse regering was nie bereid om die nodige kapitaal te verskaf nie. In 1924 kom daar egter 'n nuwe regering onder genl. J.B.M. Hertzog aan die bewind. Die nuwe regeerders is die ontluikende staalbedryf goedgesind en met Wet 11 van 28 Maart 1928 word Yskor gestig.

Die voorsitterskap van die nuwe Yskor word aan Delfos gebied, maar sy onselfsugtige aard laat hom terugstaan ten gunste van dr. H.J. van der Bijl. Delfos sterf enkele maande voordat Yskor die eerste staal lewer. Sy rol as Suid-Afrikaanse nywerheidspionier word erken met die naam van die Cor Delfos-stasie en die borsbeeld van hom deur Anton van Wouw in die munisipale gebou Munitoria in Pretoria. Hy was jarelank lid van die skoolraad van die stad.