Corpus Iuris Civilis
Die Corpus Iuris Civilis is 'n skriftelik neergelegde versameling van wette, besluite, regterlike uitsprake en juridiese leerstukke oor die Romeinse reg. Dit is saamgestel en geskryf tussen 529 en 534 in opdrag van die Bisantynse keiser Justinianus I. Die betiteling word gebruik vanaf die 16de eeu, waarvan die belangrikste deel die sogenaamde Codex Justinianus is.[1]
Die Corpus Juris Civilis het verskeie Romeinse regsbronne en ongeskrewe reëls uit die gewoontereg bymekaargebring, wat op daardie stadium bestaan het uit los wette (leges), reëls en gebruike, soos byvoorbeeld besluite van die senaat (senatus consulta) en keiserlike dekrete, maar ook regsgedinge en die menings en regsinterpretasies van vooraanstaande regsgeleerdes (responsa prudentium ).
Alhoewel die Bisantynse Ryk destyds oos van Italië om die Middellandse See gestrek het en die huidige Griekeland, Turkye en Egipte ingesluit het, sou die Corpus veral ook 'n groot rol speel in die Westerse regsgeskiedenis as gevolg van die inhoud en die rasioneel geordende struktuur daarvan. Dit is deur juriste by alle groot Europese regskole deur die Middeleeue bestudeer, en het as ius commune 'n belangrike bron van kontinentale Europese reg geword. Wat inhoud betref, bevat die huidige Suid-Afrikaanse, Belgiese en Nederlandse siviele reg steeds beginsels en regsfigure wat afkomstig is uit die Romeinse reg, soos dit in die Corpus behoue gebly het. Dit is besonders, indien in ag geneem word dat die samelewing onder keiser Justinianus op 'n heel verskillende manier vanuit 'n sosiale en wetlike oogpunt georganiseer is, en groot groepe inwoners nie regte gehad het wat nou alledaags is nie, soos die reg op eiendom, beheer oor kinders, deelname aan stad en regering of die reg om te erf.
Tribonianus, 'quaestor sacri palatii' (Minister van Justisie) onder keiser Justinianus, was aan die hoof van redaksionele werk. Hy was voorsitter van die komitee van samestellers. Die Corpus Iuris Civilis is in drie dele gepubliseer: Codex Justinianus, Digeste en die Institutiones.
Vroeër geskrewe versamelings van Romeinse reg was die Twaalftafelwet uit die vyfde eeu v.C. en die Codex Theodosianus, wat in opdrag van keiser Theodosius II saamgestel is.
Codex Justinianus (529)
[wysig | wysig bron]Destyds het die woord "kodeks" bloot boek beteken, en 'n kodeks kon dus ook nie-juridiese inhoud bevat. Die woord 'kodeks' het egter sedertdien hoofsaaklik die betekenis van wetboek aangeneem, veral as gevolg van die Codex Justinianus.
Die Codex Justinianus bestaan uit 'n aantal keiserlike verordeninge (constitutiones), wat hoofsaaklik gedurende die tyd van Hadrianus gegeld het. Dit is verkry uit die Codex Theodosianus en enkele verordeninge wat in privaat werke beskryf word, soos die Codex Gregorianus en die Codex Hermogenianus.
Die Codex, die eerste deel van die Corpus Iuris Civilis, is op 7 April 529 voltooi.
Digeste of Pandectae (533)
[wysig | wysig bron]- Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Digeste.
In 530 het 'n komitee begin om die Digeste of Pandectae saam te stel. Die komitee het begin deur juridiese skrywes op skrif te stel en te organiseer, iets wat al honderd jaar vroeër in die tyd van Theodosius II gepoog is. Die Digeste is uiteindelik in 533 gepubliseer en bevat die werk van Romeinse regsgeleerdes, sowel as 'n paar ander bronne (edikte).
Institutiones (533)
[wysig | wysig bron]Die Institutiones bestaan uit vier handboeke waarin die grondbeginsels van die Romeinse reg duidelik uiteengesit word. Die Institute van Justinianus is gebaseer op die Institute van die juris Gaius uit die tweede eeu. Op 30 Desember 533 het hierdie handboek ook 'n wetboek geword en het die Institute saam met die Digeste regskrag verkry. Hulle dien hoofsaaklik as handboek vir regstudente.
Codex repetitae praelectionis (534)
[wysig | wysig bron]Die Codex is in 'n hersiene weergawe opgestel omdat die Codex uit 529 verouderd was na die publikasie van die Digeste en die Institutiones. Die hersiening was egter nie formeel nodig nie. Die Digeste is as 'n keiserlike grondwet gepromulgeer. Kragtens die reël lex posterior derogat legi priori (die latere wet stel die vroeëre wet tersyde) het die Digeste gegeld bo enige verouderde grondwette wat in die Codex ingesluit is. Dit is moontlik dat Tribonianus bloot die Codex gewysig het sodat dit onder sy leierskap uitgereik sou word. Hy was net 'n onopvallende lid van die eerste samestellingskomitee.
Novellae Constitutiones (534)
[wysig | wysig bron]Dke Novellae is later toegevoeg, maar het amptelik nie 'n onderdeel van die Corpus Iuris Civilis gevorm nie.
Nederlandse vertaling
[wysig | wysig bron]Die Corpus Iuris Civilis is in verskeie tale vertaal. Inmiddels het ook 'n uitgawe saam met 'n Nederlandse vertaling in 'n rubriekuitgawe verskyn. Hierdie uitgawe verskaf die oorspronklike teks saam met die Nederlandse vertaling. Die twaalfdelige reeks is in November 2011 voltooi. Die uitgawe geskied onder verantwoordelikheid van die Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen en word uitgegee deur die Drukpers van die Universiteit van Amsterdam.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Corpus iuris civilis, Digesten deel II (zie literatuur), Inleiding, pag. XI tot XLII.
Bronnelys
[wysig | wysig bron]- B.C. Stoop, C.G. van der Merwe & P.J. Thomas, Historiese Grondslae van die Suid-Afrikaanse Privaatreg, Lexis Nexus, 2000, 428 bladsye, ISBN: 9780409058420
- J.E. Spruit, R. Feenstra & K.E.M. Bongenaar (red.), Corpus iuris civilis. Teks en vertaling. I. Instituten, Z
- J.E. Spruit, R. Feenstra & K.E.M. Bongenaar (red.), Corpus iuris civilis. Teks en vertaling. II. Digesten 1-10, Zutphen / Den Haag: Walburg Pers / Sdu 1994.
- J.E. Spruit, R. Feenstra & K.E.M. Bongenaar (red.), Corpus iuris civilis. Teks en vertaling. III. Digesen 11-24, Zutphen / Den Haag: Walburg Pers / Sdu
- J.E. Spruit, R. Feenstra & K.E.M. Bongenaar (red.), Corpus iuris civilis. Teks en vertaling. IV. Digesten 25-34, Zutphen / Den Haag: Walburg Pers / Sdu
- J.E. Spruit, R. Feenstra & F.B.J. Wubbe (red.), Corpus iuris civilis. Teks en vertaling. V. Digesten 35-42, Zutphen / Den Haag: Walburg Pers / Sdu
- J.E. Spruit, R. Feenstra & F.B.J. Wubbe (red.), Corpus iuris civilis. Teks en vertaling. VI. Digesten 43-50, Zutphen / Den Haag: Walburg Pers / Sdu
- J.E. Spruit, J.M.J. Chorus & L. de Ligt (red.), Corpus iuris civilis. Teks en vertaling. VII. Codex Justinianus 1-3, Amsterdam: KNAW
- J.E. Spruit, J.M.J. Chorus & L. de Ligt (red.), Corpus iuris civilis. Teks en vertaling. VIII. Codex Justinianus 4-8, Amsterdam: KNAW
- J.E. Spruit, J.M.J. Chorus & L. de Ligt (red.), Corpus iuris civilis. Teks en vertaling. IX. Codex Justinianus 9-12, Amsterdam: KNAW
- J.E. Spruit, J.M.J. Chorus & L. de Ligt (red.), Corpus iuris civilis. Teks en vertaling. IX. Codex Justinianus 9-12, Amsterdam: KNAW
- J.E. Spruit, J.H.A. Lokin, B.H. Stolte & N. van der Wal (red.), Corpus iuris civilis. Teks en vertaling. X. Novellae 1-50, Amsterdam: KNAW
- J.E. Spruit, J.M.J. Chorus & L. de Ligt (red.), Corpus iuris civilis. Teks en vertaling. XI. Novellae 51-114, Amsterdam: KNAW
- J.E. Spruit, J.H.A. Lokin & N. van der Wal (red.), Corpus iuris civilis. Teks en vertaling. XII. Novellae 115-168, Amsterdam: KNAW
- J.E. Spruit, J.M.J. Chorus & C.H. Bezemer (red.), Corpus iuris civilis. Teks en vertaling. XII A. Libri Feudorum, Amsterdam: KNAW
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]- Corpus Iuris Civilis
- Corpus Iuris Civilis, die volledige Latynse teks op wikisource