Daniël Christiaan Esterhuyse
Daniël Christiaan Esterhuyse (Roggeveld, 1 Augustus 1815 – distrik Sutherland, 2 September 1897) was een van die interessantste figure wat die Roggeveld opgelewer het en een van die eerste kerkraadslede van die NG gemeente Sutherland, hy is ook bekend as die eerste gepubliseerde Afrikaanse digter met sy bundel Dertig Liederen wat in 1861 verskyn.[1]
Lewe en werk[wysig | wysig bron]
Daniël Christiaan Esterhuyse is op 1 Augustus 1815 in die Middel-Roggeveld in die distrik Sutherland gebore as seun van Johannes Hermanus Esterhuyse en Anna Hendrina Engela du Plessis.[2] Hy word as arm seun groot en het slegs sowat nege weke lank skool by ’n rondtrekkende onderwyser, wat hom leer lees en skryf, waarna hy homself met behulp van die Trap der Jeugd in die leeskuns bekwaam. Verstandelik is hy besonder begaafd en hy werk só goed as kneg by ene Hendrik Jooste van Vijffontein dat hy later Jooste se plaas kan koop.
Eers is hy woonagtig in die Klein-Roggeveld, daarna lank op Vijffontein, in sy latere lewe op Kleinbank en eindelik op Baviaansdrift naby Sutherland. Hy word een van die stigters van Sutherland in 1855, waar hy afslaerswerk doen en boedels beredder. Hy is ook lid van die boukommissie van die eerste kerk en jare lank ouderling in die Nederduits-Gereformeerde Kerk op Sutherland.
In September 1843 trou hy op Worcester met Christina Johanna Jordaan en vyf seuns en twee dogters groei tot volwassenheid uit hierdie huwelik, met vier kinders wat jonk oorlede is. Sy vrou is in Mei 1904 op Vijffontein oorlede.[2]
Eksentrieke karakter[wysig | wysig bron]
’n Voorbeeld van sy eksentrieke karakter is dat hy die kopsteen vir sy graf self ontwerp en die woorde eiehandig daarop uitbeitel, darem sonder die sterfdatum. Hy is op 2 September 1897 op Baviaansdrift naby Sutherland oorlede as een van die mees gesiene en mees vermoënde inwoners van die distrik. Sy boedel beloop ongeveer £35 000, ’n baie groot bedrag geld vir daardie tyd. Karel Schoeman baseer die karakter Steenkamp in sy roman Die uur van die engel op Esterhuyse se lewe
Skryfwerk[wysig | wysig bron]
Die tragiese dood van Hermanus, sy eerste kind, gee aanleiding tot sy digwerk. Onbewus van die aard daarvan, gee Esterhuyse ’n giftige soort kraaitulp aan die tweejarige seuntjie om te eet, waaraan hy ’n paar uur later oorlede is. Hierdie treurspel vind plaas in 1846 op Swanepoelshoek in die Karoo. Die treursang op die gebeurtenis is dan ook die openingsgedig in sy bundel Dertig Liederen wat in 1861 privaat uitgegee word vir sy familie. In Het Volksblad van 2 November 1861 word ’n digbundel aangekondig waarvan gemeld word dat “rijm en versificatie geheel naar den Kaapschen tongval ingericht is”. Hierdie bundel is nie geïdentifiseer nie, maar daar bestaan ’n sterk vermoede dat dit moontlik die verlore eerste druk van Esterhuyse se Dertig liederen is. Hoewel die taal basies nog Nederlands is, bevat dit baie van die latere eienskappe van Afrikaans. Een eksemplaar van die bundel is vir elke kind van die skrywer gedruk, nie net om hulle aan hul vader te herinner nie, maar ook om sy vaderlike vermanings wat hy in hierdie gedigte uiteensit, na te volg. Benewens die treursang op die dood van sy kind bevat die bundel hoofsaaklik godsdienstige gedigte. Na aanleiding van hierdie werk word Esterhuyse beskou as die digter van die eerste digbundel in Afrikaans en die bundel is meermale herdruk, die eerste keer in 1890 en die vierde druk verskyn in 1935.
Gerrit Komrij neem ses gedigte uit hierdie bundel op in sy omvattende bloemlesing Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte.
Publikasies[wysig | wysig bron]
- Dertig liederen, 1861
Bronnelys[wysig | wysig bron]
Boeke[wysig | wysig bron]
- Antonissen, Rob. Die Afrikaanse letterkunde van aanvang tot hede. Nasou Beperk Derde hersiene uitgawe Tweede druk 1964
- APB-Komitee vir Skoolboeke. Die junior digbundel. Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Sesde druk1963
- Bouwer, Alba. Afrikaans 100. Tafelberg-Uitgewers Bpk. Kaapstad Eerste uitgawe 1975
- Dekker, G. Afrikaanse Literatuurgeskiedenis. Nasou Beperk Kaapstad Elfde druk 1970
- Grové, A.P. Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans. Nasou Beperk Vyfde uitgawe Eerste druk 1988
- (af) Hopkins, ds. H.C. 1955. Eeufees-Gedenkboek van die Ned. Geref. Kerk Sutherland 1855–1955. Sutherland: NG Kerkraad.
- Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1. Academica, Pretoria en Kaapstad Tweede druk 1984
- Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652–2004. Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
- Nienaber, P.J.; Senekal, J.H en Bothma, T.C. Mylpale in die geskiedenis van die Afrikaanse letterkunde. Afrikaanse Pers-Boekhandel Tweede hersiene uitgawe 1963
- Nienaber, P.J. et al. Perspektief en Profiel. Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Derde hersiene uitgawe 1969
- Nienaber, P.J. Ses digters. J.L. van Schaik Beperk Pretoria 1964
- Schoeman, Karel. Die wêreld van die digter. Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 1986
- Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel I. J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998
Ongepubliseerde dokumente[wysig | wysig bron]
- Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein. Esterhuyse, Daniel Christiaan – Biografie.