Ernst Schlengemann

Ernst Schlengemann
Geboortenaam	Ernst Allister Schlengemann
Geboorte	17 September 1904 Kaapstad
Sterfte	8 Mei 1930 Windhoek
Nasionaliteit	Suid-Afrika
Beroep	Redakteur, digter, dramaturg
Eerbewyse	Schlengemann Afrikaanse Taalmonument

Ernst Schlengemann (1904–1930) was redakteur van die koerant Die Suidwes-Afrikaner en Afrikaanse digter en dramaturg.

Lewe en werk

Herkoms en vroeë lewe

Ernst Allister Schlengemann is op 17 September 1904 in Kaapstad gebore as seun van ’n Duitse pa en Engelse ma (die operasangeres Jane Connall Sclanders Allester), wat eers in 1903 na Suid-Afrika verhuis. Hy het ’n jonger broer, Cyril, en 'n jonger suster, Isabella Hedwig. Sy huistaal is Duits, maar hy is ewe bedrewe in Engels en Afrikaans. Tydens die Eerste Wêreldoorlog word die gesin weens sy vader se Duitse afkoms blootgestel aan vernedering en vervolging en sy vader word geïnterneer by Fort Napier en later ook by Kanus in Suidwes-Afrika. Weens swak gesondheid word hy vrygelaat en die gesin verhuis dan na Ceres en later na Stellenbosch. Ernst matrikuleer aan die Hoër Jongenskool Stellenbosch (later die Paul Roos Gimnasium), waar hy ’n liefde ontwikkel vir die Afrikaanse taal en kultuur. In 1923 begin hy sy studie aan die Universiteit van Stellenbosch, waar hy by die Dagbreek inwoon. Hy speel ’n groot rol in die studentelewe. In sy eerste jaar reeds is hy sekretaris van die debatsvereniging en hy word in 1925 lid van die Studenteraad, asook hoofredakteur van die Stellenbosse Student. Anna Neethling-Pohl is een van sy medestudente. Hy behaal in 1925 die B.A.-graad met onderskeiding in Engels, Geskiedenis en Nederlands. He praat ook Esperanto. Hierna is hy in 1926 en die eerste kwartaal van 1927 onderwyser op Carnarvon. ’n Plan van Die Burger om in 1926 ’n plaaslike blad vir Stellenbosch te skep en hom redakteur te maak, val deur die mat.

Loopbaan

Ernst Schlengemann in Die Suidwes-Afrikaner se kantoor.

In 1927 besluit die firma John Meinert in Windhoek om naas die Engelstalige The Windhoek Advertiser en die Duitse Allgemeine Zeitung ook ’n nuwe Afrikaanse koerant uit te gee en Schlengemann aanvaar die betrekking as redakteur van die Die Suidwes-Afrikaner. Die eerste uitgawe van die koerant verskyn op 7 of 8 April 1927. Hy bou hierdie nuwe koerant uit as ’n toonaangewende politieke blad en word dan ook spoedig verkies as lid van die Verenigde Nasionale Suidwes-party. Tydens die verkiesing van 1929 stel hy homself verkiesbaar in die kiesafdeling Windhoek-Sentraal, maar verloor met ’n klein minderheid. As stigter en bestuurslid van die Afrikanerkring doen hy baie om die erkenning van Afrikaans in Suidwes-Afrika gevestig te kry. Hulle hou gereeld Afrikaanse kunstefeeste en stig die Afrikaanse Toneelkring wat gereeld dramas opvoer waarin hy ook speel. Hy is ook ’n lid van die Wetenskaplike Vereniging. In laasgenoemde vereniging se Joernaal (Volume IV 1928–1929) publiseer hy ’n voorlesing oor Voorlopige aantekeninge oor taalmenging in Suidwes-Afrika, wat die begin was van ’n groter stuk navorsing. In 1929 woon hy as verteenwoordiger van Suidwes-Afrika die stigting van die Federasie van Afrikaanse Kultuurverenigings (FAK) in Bloemfontein by.

Sterfte

Hy is op 8 Mei 1930 in die Windhoek Hospitaal oorlede as gevolg van longontsteking.

Skryfwerk

Tydens sy lewe verskyn daar letterkundige bydraes van hom in Die Huisgenoot en Die Nuwe Brandwag, maar sy werk word eers na sy dood onder Anna Neethling-Pohl se leiding in boekvorm gepubliseer.

Digkuns

’n Versameling van sy gedigte word na sy dood in die bundel Gedigte gepubliseer, nadat ’n lang gedig, Die laaste van die Wikinge, ook in Die Nuwe Brandwag verskyn het. Die bundel toon belofte veral in die natuurgedigte (waarvan talle oor Namibië) en die verwoording van Germaanse motiewe in epies-liriese verse. Die gedig Die Namib-woestyn word opgeneem in Land van sonlig en sterre, die versamelbundel van gedigte oor Namibië onder redaksie van Daniel Hugo, en van sy verse word ook opgeneem in Gerrit Komrij se bloemlesing Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte.

Drama

Sy drama Die drie Van der Walts beleef ’n baie suksesvolle speelvak wanneer dit in die sewentigerjare deur die Transvaalse Raad vir Uitvoerende Kunste (TRUK) opgevoer word en dit word ook verskeie kere herdruk en omskep in ’n geslaagde radiodrama. Hierdie klug wentel om ’n jong man wat deur sy geliefde se pa afgewys word as onaanvaarbaar vir sy dogter. Sy begeerte om die pa te oortuig dat hy ’n waardige man vir haar sal wees, maak dat hy hom na die voorbeeld van ’n portret dan vermom as ’n ander jong man, min wetende dat hierdie jong man ’n tweelingbroer het. By die vakansieplek waar sy geliefde en haar gesin tuisgaan, daag hy dan op om die pa te beïndruk en slaag ook daarin, maar die situasie raak baie meer ingewikkeld wanneer die jong man wat hy naboots en dié se tweelingbroer ook daar opdaag en daar dan drie Van der Walts is. Grootskaalse identiteitsverwarring is die gevolg. Dit is ’n vernuftige situasieblyspel met lewendige dialoog.

Die drama In die gewoel behandel die vervreemding tussen man en vrou as gevolg van sosiale omstandighede. Louis Terblanche is ’n jong skilder wat getroud is met Marie, wat bereid is om ekonomiese ontberings te ondergaan sodat hy buite die gewoel sy kuns kan beoefen. Wanneer Marie siek word, vervals Louis ’n tjek om vir haar behandeling te betaal en beland in die hande van ’n bende afpersers. Hy aanvaar ’n werk by sy vriend De Wet se kantoor, maar moet gereeld groot somme geld aan die afpersers betaal. Marie kan nie verstaan hoekom hulle so moet besuinig terwyl hy nou ’n werk het nie en vervreemding tussen hulle tree in. Hoewel hierdie geen groot drama is nie, beïndruk dit met dramatiese aanvoeling en knap dialoog. Hy skryf in 1929 die manuskrip van hierdie drama in vir beoordeling vir die toekenning van die Hertzogprys. Die roman waarmee hy begin is nie ver gevorder tydens sy dood nie en die navorsing waarmee hy besig was oor taalvermenging in Suidwes-Afrika is eweneens onafgehandel.

Eerbewyse

In 2014 onthul die Voortrekkers in Namibië die Schlengemann Afrikaanse Taalmonument in Windhoek om hom te vereer as eerste belangrike Namibiese skrywer in Afrikaans. Die monument bestaan uit ’n koepelvormige bronsplaat, waarop sy gedig Die Namib-woestyn gegraveer is.

Publikasies

Werke wat uit sy pen verskyn sluit in:

Jaar	Publikasies
1932	Die drie Van der Walts
1933	In die gewoel
1934	Gedigte

Bronnelys

Boeke

• Antonissen, Rob. Die Afrikaanse letterkunde van aanvang tot hede. Nasou Beperk. Derde hersiene uitgawe. Tweede druk, 1964.
• Dekker, G. Afrikaanse Literatuurgeskiedenis. Nasou Beperk. Kaapstad. Elfde druk, 1970.
• Grové, A.P. Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans. Nasou Beperk. Vyfde uitgawe. Eerste druk, 1988.
• Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1. Academica. Pretoria en Kaapstad. Tweede druk, 1984.
• Neethling-Pohl, Anna. Dankbaar die uwe. Human & Rousseau. Kaapstad en Pretoria. Eerste uitgawe, 1974.
• Nienaber, P.J. Die Hertzogprys Vyftig Jaar. Nasionale Boekhandel. Kaapstad. Eerste uitgawe, 1965.
• Nienaber, P.J. Hier is ons skrywers! Afrikaanse Pers-Boekhandel. Johannesburg. Eerste uitgawe, 1949.
• Nienaber, P.J,; Senekal, J.H en Bothma, T.C. Mylpale in die geskiedenis van die Afrikaanse letterkunde. Afrikaanse Pers-Boekhandel. Tweede hersiene uitgawe, 1963.
• Nienaber, P.J. et al. Perspektief en Profiel. Afrikaanse Pers-Boekhandel. Johannesburg. Derde hersiene uitgawe, 1969.
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel I. J.L. van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 1998.

Tydskrifte en koerante

• Anoniem. Na ’n halfeeu nog ’n lewende legende. Die Republikein, 8 Mei 1980.
• Von Moltke, J. Ernst Allister Schlengemann. Die Nuwe Brandwag, 1930.

Ongepubliseerde dokumente

• Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein. Schlengemann, Ernst Alister – Biografie.