WHL0137-LS

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
(Aangestuur vanaf Earendel)
WHL0137-LS (Earendel)
'n Foto van die ster deur Nasa se Hubble-ruimteteleskoop (uitgereik: 30 Maart 2022).
'n Foto van die ster deur Nasa se Hubble-ruimteteleskoop (uitgereik: 30 Maart 2022).
Sterrebeeld Walvis
Waarnemingsdata (Epog J2000)
Regte klimming 01h 37m 23.232s[1]
Deklinasie –8° 27′ 52.20″[1]
Besonderhede
Massa (M☉) 50-100
Temperatuur (K) >20 000
Afstand (ligjaar) 28 miljard
Ander name
Earendel
Portaal  Portaalicoon   Sterrekunde

WHL0137-LS, ook bekend as Earendel, is 'n ster in die sterrebeeld Walvis wat in 2022 deur die Hubble-ruimteteleskoop ontdek is. Dit is die oudste en verste bekende ster, op 'n afstand van 28 miljard ligjare (8,6 miljard parsek).[2][3] Die voorheen verste bekende ster, onder meer bekend as Icarus, was 14,4 miljard ligjare (4,4 miljard parsek) van die Aarde af. Dit is in 2018 deur Hubble ontdek.[3]

Waarneming[wysig | wysig bron]

Die ontdekking van Earendel deur Hubble is op 30 Maart 2022 aangekondig.[1][4] Die ster is waargeneem danksy 'n gravitasielens wat veroorsaak is deur die teenwoordigheid van die sterreswerm WHL0137-08 tussen die ster en die Aarde; dit het die lig van die ster af vergroot.[3] Rekenaarsimulasies van die gravitasielens dui daarop dat Earendel se helderheid tussen 1 000 en 40 000 keer vergroot is.[5]

Die bynaam Earendel wat die ontdekkers aan die ster gegee het, kom van Oudengels en beteken "oggendster" of "opkomende lig".[1][6] Eärendil is ook die naam van 'n karakter in een van J.R.R. Tolkien se boeke wat deur die lug reis met 'n juweel wat so helder soos 'n ster is. Die Nasa-sterrekundige Michelle Thaller het bevestig dat die verwysing na Tolkien doelbewus was.[7]

Die ster se moedersterrestelsel, WHL0137-zD1, het die bynaam "Sunrise Arc" gekry omdat die gravitasielens sy lig in 'n lang sirkelmaan verwring het.[8][9]

Daar is voorgestel Hubble en die James Webb-ruimteteleskoop doen nog waarnemings om die eienskappe van die ster beter vas te stel.[1][10] Met James Webb se groter sensitiwiteit sal Earendel se spektraallyne beter vasgestel kan word, asook of dit 'n enkelster is.[2][11] Daar sal ook bepaal word of daar swaarder elemente as waterstof en helium in die sterspektrum teenwoordig is.[8]

Fisiese eienskappe[wysig | wysig bron]

Die lig van Earendel wat waargeneem is, is net 900 miljoen jaar ná die Oerknal uitgestraal. Die ster het 'n rooiverskuiwing van 6,2 ± 0,1, wat beteken die ster se lig het ons 12,9 miljard jaar later vir die eerste keer bereik.[1][12][5] Weens die uitdying van die heelal is die ster se waargenome posisie nou egter 28 miljard ligjare van hier.[2]

Earendel het waarskynlik 'n massa van tussen 50 en 100 sonmassas.[13] Vanweë sy groot massa het die ster waarskynlik 'n paar miljoen jaar ná sy vorming as 'n supernova ontplof.[nota 1] Sy effektiewe temperatuur sal minstens 20 000 K (20 000 °C) wees.[1]

Notas[wysig | wysig bron]

  1. ↑ As gevolg van die tydraamwerk wat betrokke is, sou dié supernova miljarde jare gelede al plaasgevind het. Uit 'n wetenskaplike oogpunt is dit egter steeds reg om na die ster se eienskappe in die teenswoordige tyd te verwys. Omdat die ster se lig nou vir ons sigbaar is, word sy bestaan as deel van ons huidige wêreld beskou.

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Welch, Brian; et al. (21 Januarie 2022). "A Highly Magnified Star at Redshift 6.2". Nature. 603 (7903): 1–50. doi:10.1038/s41586-022-04449-y. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Maart 2022. Besoek op 30 Maart 2022.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Kabir, Radifah (31 Maart 2022). "Hubble Detects Earendel, The Farthest Star Ever Seen. It's 28 Billion Light Years Away". ABP Live. ABP News. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 31 Maart 2022. Besoek op 31 Maart 2022.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Gianopoulos, Andrea (30 Maart 2022). "Record Broken: Hubble Spots Farthest Star Ever Seen". Nasa. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Maart 2022. Besoek op 30 Maart 2022.
  4. ↑ "Record Broken: Hubble Spots Farthest Star Ever Seen". Space Telescope Science Institute. Nasa. 30 Maart 2022. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Maart 2022. Besoek op 30 Maart 2022.
  5. ↑ 5,0 5,1 Timmer, John (30 Maart 2022). "Hubble picks up the most distant star yet observed". Nature. Ars Technica. doi:10.1038/s41586-022-04449-y. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Maart 2022. Besoek op 30 Maart 2022.
  6. ↑ Parks, Jake (30 Maart 2022). "Hubble spots the farthest star ever seen". Astronomy. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 31 Maart 2022. Besoek op 30 Maart 2022.
  7. ↑ Gohd, Chelsea (31 Maart 2022). "Meet Earendel: Hubble telescope's distant star discovery gets a Tolkien-inspired name". Space.com (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 31 Maart 2022. Besoek op 31 Maart 2022.
  8. ↑ 8,0 8,1 Rauchhaupt, Ulf von (31 Maart 2022). "Der früheste Stern" [The earliest star]. FAZ.NET (in Duits). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 31 Maart 2022. Besoek op 31 Maart 2022.
  9. ↑ Rennert, David (31 Maart 2022). "Hubble-Teleskop erspähte den mit Abstand fernsten Stern" [Hubble telescope spotted by far the most distant star]. Der Standard (in Duits). Besoek op 3 April 2022.
  10. ↑ Coe, Dan; Welch, Brian; Acebron, Ana; Avila, Roberto; Bradac, Marusa; Bradley, Larry; Diego, Jose M.; Dimauro, Paola; Farag, Ebraheem; Florian, Michael; Frye, Brenda Louise; Jimenez-Teja, Yolanda; Kelly, Patrick; Mahler, Guillaume; O'Connor, Kyle; Oguri, Masamune; Rigby, Jane R.; Rodney, Steve; Sharon, Keren; Strait, Victoria; Strolger, Louis-Gregory; Timmes, Frank; Vikaeus, Anton Filip; Windhorst, Rogier A.; Zackrisson, Erik; Zitrin, Adi; De Mink, Selma E. (2021). "Monitoring Earendel, the Lensed z 6 Star". HST Proposal: 16668. Bibcode:2021hst..prop16668C.
  11. ↑ Starr, Michelle (30 Maart 2022). "The Most Distant Single Star Was Just Detected, as Ancient as The Cosmic Dawn". ScienceAlert. Nature. doi:10.1038/s41586-022-04449-y. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 31 Maart 2022. Besoek op 30 Maart 2022.
  12. ↑ Letzter, Rafi (30 Maart 2022). "Meet Earendel, the most distant star ever detected". The Verge. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Maart 2022. Besoek op 30 Maart 2022.
  13. ↑ Konitzer, Franziska (30 Maart 2022). "Entferntester Stern dank 1000-facher Vergrößerung entdeckt" [Furthest star discovered thanks to 1000x magnification]. Spektrum der Wissenschaft (in Duits). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 31 Maart 2022. Besoek op 31 Maart 2022.

Skakels[wysig | wysig bron]

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=WHL0137-LS&oldid=2585653"