Kambro
| Gameru | |
|---|---|
| |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Koninkryk: | |
| (geen rang): | |
| (geen rang): | |
| Orde: | |
| Familie: | |
| Genus: | Endl.
|
| Spesie: | F. angustifolia
|
| Binomiale naam | |
| Fockea angustifolia K.Schum, (1893)
| |
| Sinonieme | |
| |
Kambro (‘’Gameru’’, Fockea angustifolia) is 'n meerjarige blomdraende plant en geofiet wat hoort tot die genus Fockea. In Suid-Afrika kom die plant in KwaZulu-Natal, Limpopo, Noord-Kaap, Noord-Wes, en die Vrystaat voor. Die spesie is ook inheems aan Angola, Botswana, Eswatini, Kenia, Malawi, Namibië, Tanzanië, Zambië en Zimbabwe. Kambro is een van die oudste geboekstaafde eetbare plante in Suider-Afrika.
Voorkoms[wysig | wysig bron]
Hierdie plant is volop in die westelike Karoo. Die eenvoudige sagte blaartjies is doringagtig. Die lote of spriete ontspring uit ‘nknol wat ongeveer 20 cm onder die grond lê. So ‘n bol kan tot 60 cm in deursnee bereik en meer as 20 kg weeg. Dit het die voorkoms van ‘n groot patat of ‘n reuse radys. Omdat die stingels met die blaartjies so met die grond en ander yl Karoo-plantegroei saamsmelt, is die plant moeilik om te vind. Tydens ‘n lang droogte leef die plant van die opgegaarde kos in die bol en as dit dan begin reën, sit die bol weer uit.
Nut[wysig | wysig bron]
Die bol het ‘n merkwaardige hoë voginhoud. Die goedsmakende water word verkry deur die sponsige pulp uit die bol te verwyder en saam te pers. Die pulp is selfs rou eetbaar, is effens soet van smaak. Kambrokonfyt was in die Kaapkolonie bekend en het die voorkoms gehad van waatlemoenkonfyt. As die pulp netjies uit die bol verwyder is, is die bol weens sy taai dop dikwels as ‘n beker gebruik. Kambro is soms selfs gebruik in die maak van seep en bier. In tye van knellende droogte het dit die lewe van verskeie mense en bobbejane gered.
Ontdekkers[wysig | wysig bron]
Eeue lank het hierdie plant die lewe van die Khoisan in die droë Karoo moontlik gemaak en was gou onder die koloniste bekend. Christian Latrobe was in ongeveer 1810 die eerste persoon wat die bestaan van die plant aangeteken het. Later meld ook ander reisigers, wetenskaplikes en avonturiers soos Gordon Cumming, Francois le Vaillant , Hinrich Lichtenstein en Focke (die plantkundige waarna die plant vernoem is) die plant in hul verslae.
Persone[wysig | wysig bron]
- Roualeyn Gordon Cumming (*Engeland, 15 Maart 1820 - †Fort Augustus, Skotland, 24 Maart 1866), jagter en handelaar in Suider-Afrika
- Christian Ignatius Latrobe (*Fulneck, Engeland, 1758 - †1836), Morawiese sendeling
Lied[wysig | wysig bron]
‘n Strofe in Randall Wicomb se lied ‘’Juweel van die Karoo’’ (Graaff-Reinet) lui so:
- In die hart van ons land
- lê Graaff-Reinet uitgeswel
- soos ‘n rondvet kambro
- Sondagsrivier het jou mooi omgesoom
- en jy kan oor baie jare se skatte bly droom
Lees ook[wysig | wysig bron]
Bibliografie[wysig | wysig bron]
- Keith,Max: Edible Wild Plants. In: Lantern. Die Kultuurtydskrif. Jaargang 41, nr. 1, Februarie 1992
- Palmer, Eve: The Plains of Camdeboo. Johannesburg: Jonathan Ball, 2004. ISBN 1-86842-210-0
- REDLIST Sanbi
- Plants of the World Online