Fort Armstrong
Fort Armstrong in die Amatolaberge was een van 'n reeks forte wat deur die Britse owerheid tydens die Kaapse grensoorloë van 1779 tot 1877 in die Oos-Kaap gebou is. Die insident wat by hierdie fort afgespeel het, is van geskiedkundige belang.
Net suidoos van die dorp Balfour op 'n heuwel in 'n hoefystervormige boog gevorm deur die Katrivier staan die oorblywende toring van Fort Armstrong. Dit is teenswoordig deel van die lemoenplaas Mesopotamia en die toring is sigbaar vanaf die Fort Beaufort-Katberg-Queenstown-pad (die R351) en vanaf die R67-pad van Fort Beaufort na Seymour.
Die koloniale owerheid het in 1829 vir die hawelose Khoikhoi in die bolope van die Katrivier die Katrivier-nedersetting aangelê. Om hulle daar teen aanvalle van oor die grens te beskerm, is 'n militêre pos bekend as Camp Adelaide gestig. In ooreenstemming met goewerneur sir Benjamin D'Urban se grensverdedigingsplanne is dit tot 'n behoorlike fort uitgebou. Dit is toe vernoem na kapt. A.B. Armstrong wat die Khoikhoi in die Sesde Grensoorlog oorreed het om lojaal aan die Britse bewind te bly en om teen die oorlogsgeweld te kom skuil by Camp Adelaide. Omdat die fort so afgeleë was, is probeer om dit so onafhanklik moontlik te maak. Die fort het bestaan uit klipmure, 'n toring met skietgate, 'n menasie, 'n kombuis, selle en ruimte vir 30 ruiters. Buite die vestingmure was huise vir burgerlikes en 'n veekraal.
Met die uitbreek van die Agtste Grensoorlog (1850-53) rebelleer die Khoikhoi van die Katrivier-nedersetting wel teen die koloniale owerheid. Om veiligheidsredes was die blankes van die gebied in Januarie 1851 in die fort byeen. Die rebelle onder Willem Uithaalder het dit omsingel en verower die fort nadat al die blankes betyds weggekom het.
Op 23 Februarie beleër 'n burgermag bestaande uit Fingo's, Engelse uit die Oos-Kaap en grensboere sowel as 1 800 koloniale soldate met artillerie onder genl.-maj. Henry Somerset (die seun lord Charles Somerset) die vesting. Die rebelle verset hulle kwaai, selfs tot nadat die fort op die toring na heeltemal gelyk gemaak is. Somerset het die enkele oorlewende rebelle in gevangenskap na Fort Hare teruggeneem.
In 1938 is Fort Armstrong tot monument verklaar.
Bibliografie[wysig | wysig bron]
- Fort Beaufort Museum
- Oberholster, J.J.: Die historiese monumente van Suid-Afrika. Kaapstad: Kultuurstigting Rembrandt van Rijn vir die Raad vir Nasionale Gedenkwaardighede, 1972. ISBN 0-620-00191-7
- www.geocaching.com
- www.mbendi.com