Frank Brownlee

Hierdie artikel handel oor die Kaapse magistraat. Vir die akteur, sien Frank Brownlee (akteur).

Frank Brownlee

Frank Brownlee (*2 Augustus 1876, Kaapstad –† 11 Junie 1952, Pretoria) was 'n magistraat in die Transkei, wat daar in-diepte kennis opdoen van die plaaslike inwoners en verskeie boeke met hulle volksverhale skryf.

Lewe en werk

Vroeë lewe en herkoms

Frank Harold Brownlee is op 2 Augustus 1876 in Claremont in Kaapstad gebore as die jongste van elf kinders van Charles Pacalt Brownlee (1821–1890), die eerste Minister van Naturellesake in die Kaapse Regering, en Frances Thomson. Sy ouers is op 14 Julie 1852 by die Lovedale Sendinginstituut met mekaar getroud, nadat hulle uit Skotland na Suid-Afrika geëmigreer het om sendingwerk te doen. Sy broers en susters is James Thomas Smith (1853), William Thomson (1855), Catherine Isabel (Cassie) (1858), John Innes (1862), Agnes Frances (1862), Hanna Maria (Pansy) (1863), Alexander Duff (1865), Charles de Jager (1868, reeds in 1870 oorlede), Hugh Roger (1870) en Ross Somerset (1871). Hy stam af uit ’n geslag van baanbreker sendelinge uit ’n tydperk lank voor die Groot Trek en sy grootvader, John Brownlee, land reeds in 1816 in die Kaap, waarna hy primêr verantwoordelik is vir die stigting van die dorp Kingwilliamstown. Frank ontvang sy skoolopleiding eers aan Dale Kollege in Kingwilliamstown en dan aan die Lovedale Sendinginstituut.

Loopbaan

In 1893 word hy klerk in die Departement van Justisie en werk aanvanklik in die kantoor van die breekwaterveroordeeldes en word later verplaas na die geregshof in Kaapstad. Hier beklee hy verskillende betrekkings as assistent-magistraat, totdat hy met die uitbreek van die Anglo-Boereoorlog saam met die Engelse magte op aktiewe diens gaan. As lid van die Cape Bearers maatskappy is hy ooggetuie van die Slag van Paardeberg, waar generaal Cronjé oorgegee het aan die Engelse magte onder leiding van Lord Roberts, en skryf hy briewe aan sy ma om die gebeure te beskryf. In 1903 word hy verplaas na die Naturelledepartement en hy kry in 1905 ’n aanstelling as magistraat in die Transkei. Hier doen hy diens as Naturellekommissaris totdat hy in 1933 aangestel word as voorsitter van die Naturelle-egskeidingshof in Transvaal en Natal. Gedurende die Eerste Wêreldoorlog is hy militêre magistraat op Grootfontein in Suidwes-Afrika en doen hier eerstehandse kennis op van die San. In 1928 is hy weer daarheen om ’n intensiewe studie van die San te maak. Sy kennis wat hy hier opdoen word in die tydskrif Africa gepubliseer, terwyl sy artikels oor Naturellereg en -gewoontes veral in die antropologiese tydskrif Man gepubliseer word. In 1935 tree hy uit die Staatsdiens, maar in 1940 word hy redakteur van ’n weekblad vir swart mense om hulle in te lig oor die verloop van die Tweede Wêreldoorlog. Gedurende sy lewe reis hy baie. Hy ken die hele Suid-Afrika goed en besoek ook Oos-Afrika en verskeie Europese lande.

Persoonlike lewe

Hy is getroud met Susannah Maria Carter Hobson, dogter van die bekende skrywer Samuel Bonnin Hobson wat saam met sy broer George Carey Hobson verskeie dierverhale geskryf en ook die Hertzogprys ontvang het. Die egpaar het vier kinders, twee dogters (Helen en Noel Desiree) en twee seuns (Frank Harold de Jager en John Garion, laasgenoemde wat baie jonk oorlede is). Op 11 Junie 1952 is Frank Brownlee in Pretoria oorlede en sy vrou is op 3 Desember 1964 oorlede.

Skryfwerk

Afrikaanse skryfwerk

Sy Afrikaanse verhale oor swart mense en hulle gewoontes, asook sy dierverhale, bundel hy in Die klein bruin voëltjie en ander sketse en Suid-Afrikaanse sketse in swart en wit. Sy oogmerk met hierdie verhale is om die leser bewus te maak van die gedagtewêreld van swart mense en om die impak wat hulle omgang met blankes het, te belig. Die verhale dokumenteer ook ’n ryk skat van hierdie mense se volksverhale. Beide hierdie boeke word uitgegee met vermelding dat hy dit geskryf het met medewerking van G.J. Kraan, wat hom waarskynlik met taalversorging bygestaan het.

Engelse skryfwerk

Hy skryf ook verskeie boeke in Engels en word veral beroemd vir Cattle thief, waarin hy die mondelinge verhaal van ’n plaaslike inwoner transkribeer. Cattle thief word herdruk in Penguin se reeks van moderne Suid-Afrikaanse klassieke verhale. Corporal Wanzi en Lion and Jackal word ook deur hom geskryf, laasgenoemde ’n bewys dat vele welbekende dierestories in die Khoi-Khoi volksverhale vervat word. In manuskripvorm is daar nog die sketse Chats with Christina, wat in die National English Literary Museum in Grahamstad bewaar word.

Die geskiedenis van die Transkei gebied word deur hom op skrif gestel onder die titel The Transkeian native territories: historical records en hierdie werk word reeds in 1923 gepubliseer.

Hy publiseer ook verskeie verhale in die plaaslike pers en ook oorsee in tydskrifte soos Chambers’ Journal en Lilliput. In Lilliput verskyn onder andere die verhale The second wife, The innocent, Wana the lawyer en The bushbuck and the beans.

Versamelbundels

Van sy verhale word opgeneem in versamelbundels soos Stories South African onder redaksie van A. Lennox-Short en A century of South African short stories, terwyl Mbabala, die bosbok opgeneem word in Mooi loop onder redaksie van G.H. Franz en Die klein bruin voëltjie en Mbabala die bosbok opgeneem word in Hennie Aucamp se Wys my waar is Timboektoe. In Mbabala die bosbok red die ou jagter Raxoti die lewe van die bosbokram, omdat hy vroeër dieselfde bok se lewe gered het. Hy herken die bok aan die Raxoti-merk wat hy toe in die bok se oor gekerf het. Hierdie verhaal word ook deur Daniel Hugo in die versamelbundel Tydskrif opgeneem. Brownlee se manuskripte word bewaar in die National English Literary Museum in Grahamstad, onder andere ook ongepubliseerde Khoikhoi volksverhale.

Publikasies 

Werke wat uit sy pen verskyn, sluit in:

Jaar	Publikasies
1923	The Transkeian native territories: historical records
1929	Ntsukumbini: Cattle thief (herdruk as Cattle thief in 1932)
1937	Corporal Wanzi
1938	Lion and jackal
	Die klein bruin voëltjie en ander sketse
1940	Suid-Afrikaanse sketse in Swart en Wit

Bronnelys

Boeke

• Antonissen, Rob. Die Afrikaanse letterkunde van aanvang tot hede. Nasou Beperk Derde hersiene uitgaweTweede druk 1964
• Dekker, G. Afrikaanse Literatuurgeskiedenis. Nasou Beperk Kaapstad Elfde druk 1970
• Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1” Academica, Pretoria en Kaapstad Tweede druk 1984
• Nienaber, P.J.; Senekal, J.H en Bothma, T.C. Mylpale in die geskiedenis van die Afrikaanse letterkunde. Afrikaanse Pers-Boekhandel Tweede hersiene uitgawe 1963
• Nienaber, P.J. et al. Perspektief en Profiel. Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Derde hersiene uitgawe 1969
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel I. J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998 Tydskrifte en koerante

Internet

• Die Burger: http://m24arg02.naspers.com/argief/berigte/dieburger/2007/08/25/BY/12/BBhaucampbrownlee.html^{[dooie skakel]}
• Literator: http://www.literator.org.za/index.php/literator/article/viewFile/1047/1513

Ongepubliseerde dokumente

• Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein. Brownlee, FrankHarold. Biografie.