Claudius Galenus

Claudius Galenus (Engelsː Galen) (Pergamon, 129 - 210)^[1] was 'n Grieks / Romeinse geneesheer wat 'n belangrike plek in die geskiedenis van Westerse medisyne inneem. Sy mediese stelsel het die mediese wetenskap vir byna 1 500 jaar oorheers.

Galenus is gebore as die seun van 'n welgestelde argitek in Pergamon, waar 'n bekende Asklepios-heiligdom gestaan het. Hierdie stad heet nou Bergama en is geleë in die noordweste van Turkye (voorheen Klein-Asië).

Op die ouderdom van sewentien het hy sy mediese studies in Pergamon begin. Vier jaar later vertrek hy destyds na belangrike mediese sentrums soos Smyrna, Korinthe en Alexandrië om verder te studeer. Na 'n verblyf van meer as vyf jaar in Alexandrië keer hy in 160 na Pergamon terug. Daar word hy aangestel as dokter van die gladiators wat in die stad se amfiteater geveg het. In 164 vertrek Galenus na Rome. Daar sou hy uiteindelik 'n baie suksesvolle dokter word. Selfs die Romeinse keisers Marcus Aurelius, Commodus en Septimius Severus het van sy dienste gebruik gemaak.

Die kern van Galenus se denke was die teorie van Hippokrates dat die menslike liggaam gevul is met vier liggaamsvloeistowwe of humores, naamlik slym, bloed, geel gal en swart gal, en dat elke vloeistof 'n spesifieke temperament verteenwoordig. Geen balans in hoeveelhede van een of meer van hierdie vloeistowwe kan siektes en ander afwykings veroorsaak. Sodanige wanbalans is deur dieet behandel. Wat nuut was, was dat Galenus hierdie vloeistowwe gekoppel het aan vier basiese eienskappe: warm, koud, klam en droog.

Slym: koud en klam
Bloed: warm en klam
Geel gal: warm en droog
Swart gal: koud en droog

Galenus het ook geglo in die drievoudige bloedsomloopteorie.

Galenus het groot belang aan waarneming geheg en daarom ook eksperimente op diere gedoen. Hy het byvoorbeeld getoon dat urine nie in die blaas gevorm word nie, maar in die niere. Hy het ook baie eksperimente gedoen in velde soos asemhaling en senuweefunksie. Galenus het sy kruie self versamel en voorberei.

Gedurende sy leeftyd het Galenus ongeveer 500 boeke (ongeveer 20 000 bladsye) geskryf, waarvan meer as honderd bekend is. Sommige van hulle het nie-mediese onderwerpe gedek, soos filosofie, taalkunde, grammatika en retoriek. Sy werke was ook bekend in die Midde-Ooste, soos gelys deur die negende-eeuse Grieks-Arabiese wetenskaplike Hunayn ibn Ishaq. Gedurende die Renaissance is sy werke in Latyn vertaal deur onder andere Andreas Vesalius. Die Persiese dokter Avicenna, wat in die Islamitiese wêreld bekend staan as Ibn Sina, wat as godsdienstige Moslem nie die menslike liggaam kon dissekteer nie, het Galenus se geskrifte oor disseksie in sy visie vir medisyne geïntegreer.

Galenus het byna vyftien eeue lank die hoogste mediese gesag gebly totdat die Renaissance-geleerdes Vesalius en William Harvey 'n ander paradigma geformuleer het.

Verwysings[wysig | wysig bron]

↑ Galen im MA, 1. Allgemeines', in Lexikon des Mittelalters, 10 vols (Stuttgart: Metzler, [1977]-1999), vol. 4, cols 1082-1083, in Brepolis Medieval Encyclopaedias - Lexikon des Mittelalters

Eksterne skakels[wysig | wysig bron]

Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Claudius Galenus.

Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Nederlandse Wikipedia vertaal.

[1] Galen im MA, 1. Allgemeines', in Lexikon des Mittelalters, 10 vols (Stuttgart: Metzler, [1977]-1999), vol. 4, cols 1082-1083, in Brepolis Medieval Encyclopaedias - Lexikon des Mittelalters

[1]