Lalibela van Ethiopië
| Lalibela | |
|---|---|
| Keiser van Ethiopië | |
| |
| ’n 15de-eeuse skildery van keiser Lalibela. | |
| Dinastie | Zagwe-dinastie |
| Bewind | 1181-1221 |
| Volle naam | Gebre Mesqel Lalibela |
| Gebore | 1162 |
| Gesterf | 1221 |
| Voorganger | Kedoes Harbe |
| Opvolger | Na'akueto La'ab |
| Kinders | Jetbarak |
| Vader | Jan Sejoem |
Lalibela (Ge'ez: ላሊበላ); troonnaam: Gebre Meskel (Ge'ez: ገብረ መስቀል, gäbrä mäsqäl; 1162-1221) was die keiser van Ethiopië en ’n lid van die Zagwe-dinastie. Hy het van 1181 tot met sy dood in 1221 regeer.[1][2] Volgens die Ethiopiese historikus Taddesse Tamrat was hy die seun van Jan Sejoem en die broer van Kedoes Harbe. Hy is dalk die bekendste koning van die Zagwe-dinastie danksy die monolitiese kerke by Lalibela waarvoor hy die erkenning kry. Hy word as ’n heilige vereer deur die Ortodokse Tewahedo-kerke.
Biografie[wysig | wysig bron]
Lalibela is in 1162 in óf Adefa óf Roha gebore (laasgenoemde is later tot Lalibela hernoem ter ere van hom). Die naam "Lalibela" beteken "die bye erken sy soewereiniteit" in Oud-Agau, omdat ’n swerm bye hom glo ná sy geboorte omring het. Sy ma het dit aanvaar as teken van sy toekomstige heerskappy oor Ethiopië. Volgens tradisie het hy in bannelingskap gegaan weens die vyandigheid van sy oom Tatadim en sy broer koning Kedoes Harbe, en sy halfsuster het hom amper vergiftig. Tamrat vermoed hy het met geweld die troon bestyg, want hy het keiser geword terwyl sy broer nog gelewe het.[3]
Lalibela het Jerusalem glo in ’n visioen gesien en toe probeer om ’n nuwe Jerusalem as sy hoofstad te bou ná die verowering van die ou Jerusalem deur Moslems in 1187. Baie plekke in die stad Lalibela het dus Bybelse name, insluitende die stad se rivier, die Jordaan (Amharies: ዮርዳኖስ ወንዝ, Yordanos Wenz). Die stad was die hoofstad van Ethiopië van die laat 12de tot in die 13de eeu.
Besonderhede oor die bou van die 11 monolitiese kerke in Lalibela het verlore gegaan. Die latere Gadla Lalibela, ’n hagiografie van die keiser, lui dat hy die kerke uit klip gekerf het met net die hulp van engele.[4]
Volgens ’n vertelling aan die Portugese ambassade in Ethiopië in 1520-'26 wat deur vader Francisco Álvares neergeskryf en in 1540 gepubliseer is, het dit 24 jaar geduur om die kerke te bou volgens priesters van Lalibela. Hulle het gesê koning Lalibela het opdrag vir die bouwerk gegee.[5]
Volgens Tamrat is die troon vir ’n kort rukkie deur Na'akueto La'ab oorgeneem, voordat sy bewind deur Lalibela se seun, Jetbarak, kortgeknip is.[6]
Hoewel min inligting oor die ander Zagwe-konings bestaan, is heelwat oor Lalibela se bewind bekend benewens die Gadla Lalibela. Die patriarg van Alexandrië het sy hof omstreeks 1210 besoek en oor hom, Na'akueto La'ab en Jetbarak geskryf.[7] Die Italiaanse geleerde Carlo Conti Rossini het verskeie grondtoekennings uit sy bewind geredigeer en gepubliseer.[8]
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ Getachew Mekonnen Hasen, Wollo, Yager Dibab (Addis Ababa: Nigd Matemiya Bet, 1992), p. 22.
- ↑ Taddesse Tamrat, Church and State in Ethiopia (Oxford: Clarendon Press, 1972), p. 56n.
- ↑ Taddesse Tamrat, p. 61.
- ↑ Richard K.P. Pankhurst, The Ethiopian Royal Chronicles (Addis Abeba: Oxford University Press), 1967.
- ↑ C.F. Beckingham en G.W.B Huntingford (reds.), The Prester John of the Indies: A True Relation of the Lands of Prester John, Being the Narrative of the Portuguese Embassy to Ethiopia in 1520 written by Father Francisco Alvares. Cambridge, University Press, 1961, vol I. p. 227.
- ↑ Taddesse Tamrat, pp. 62f.
- ↑ Taddesse Tamrat, p. 62.
- ↑ Taddesse Tamrat, p. 59.
Skakels[wysig | wysig bron]
- (fr) J. Perruchon. Vie de Lalibala, roi d'éthiopie: texte éthiopien et traduction française. Parys 1892. (Aanlyn op die Gallica-webtuiste by die Bibliothèque nationale de France)
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
