Georgiese skrifte

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
(Aangestuur vanaf Georgiese alfabet)
Georgiese skrifte
Soort skryfstelsel   Alfabet
Tyd gebruik Sedert 284 v.C.
Rigting Links na regs
Tale Georgies
Stelsels
Moederstelsels
Onseker; alfabetiese volgorde geskoei op Grieks
  • Georgiese skrifte
ISO 15924 Geor, 240
Geok, 241
Unicode U+10A0–U+10FF,
U+2D00–U+2D2F
Nota
Hierdie bladsy kan fonetiese IFA-simbole of letters uit ander alfabette bevat
Portaal  Portaalicoon   Skryfstelsels

Die Georgiese skrifte is die drie skryfstelsels wat gebruik word om Georgies mee te skryf: Asomtawroeli, Noeschoeri en Mchedroeli. Hul letters stem ooreen en het dieselfde name en alfabetiese volgorde. Al drie alfabette is eenkasstelsels (hulle het nie aparte bo- en onderkasletters nie). Hoewel al drie nog gebruik word, word Mchedroeli aanvaar as die standaard vir Georgies en die ander Kartweliese tale.

Kaart van Europese skrifstelsels:

   Grieks

   Grieks en Latyn

   Latyn

   Latyn en Cyrillies

   Cyrillies

   Georgies

   Armeens

Die moderne skrifte het 33 letters. Hulle het oorspronklik 38 gehad, maar vyf het in onbruik geraak.

Vergelyking[wysig | wysig bron]

Die drie Georgiese skrifte: Asomtawroeli, Noeschoeri en Mchedroeli.
Die drie Georgiese skrifte: Asomtawroeli, Noeschoeri en Mchedroeli.

Geskiedenis van die Georgiese skrifte[wysig | wysig bron]

Asomtawroeli, die historiese skrif[wysig | wysig bron]

Die woord vir Georgies (Kartuli) geskryf in die Georgiese alfabet
Georgiese padteken in Georgië
’n Moderne padaanwysingsbord in die Georgiese en Latynse skrif
Die antieke Asomtawroeli-alfabet in die Dawit Garejis-klooster in Oos-Georgië

Die Georgiese Koninkryk van Iberië is in die 330's n.C. tot die Christendom bekeer. Kenners glo die ou Georgiese alfabet, Asomtawroeli, wat op die Latynse alfabet geskoei is,[1] was nodig om godsdienstige leesstof toegankliker vir die Georgiërs te maak. Dit het in die 4de of 5de eeu gebeur. Die oudste voorbeeld van dié alfabet is ’n inskripsie uit 430 n.C. in ’n kerk in Betlehem.

Asomtawroeli (ასომთავრული, "hoofletters") is afgelei van aso (ასო, "letter") en mtawari (მთავარი, "hoof"). Ondanks die Georgiese naam was dit ook ’n eenkasstelsel, nes die moderne Georgiese alfabet.

Dié alfabet word deesdae soms vir hoofstukname in boeke gebruik, of as hoofletters in ’n groter lettertipe saam met letters van een van die ander twee alfabette.

Asomtawroeli letters
ႭჃ,
 

Noeschoeri, die kerkskrif[wysig | wysig bron]

Nnoeschoeri (ნუსხური "klein, onderkas") het in die 9de eeu vir die eerste keer sy verskyning gemaak. Dit is veral in die kerk gebruik.

Noeschoeri letters
ⴍⴣ, ⴓ

Mchedroeli, die moderne skrif[wysig | wysig bron]

Die huidige alfabet, Mchedroeli (მხედრული, "militêr"), het in die 11de eeu sy verskyning gemaak. Dit is vir niekerklike doeleindes gebruik tot in die 18de eeu, toe dit die Choetsoeri-styl (wat die vorige twee alfabette gebruik het) vervang het.

Nes die ander twee alfabette het Mchedroeli nie aparte hoofletters nie. Sommige moderne skrywers het egter ’n soort tweekasstelsel geskep deur Asomtawroeli-letters as hoofletters te gebruik, soortgelyk aan die Choetsoeri-styl. Ander skep hoofletters deur sommige letters in ’n groter lettertipe te gebruik.

Mchedroeli letters

Transkripsie[wysig | wysig bron]

Die tabel hier onder bevat net die 33 letters in die moderne Mchedroeli-alfabet en nie dié wat in onbruik is nie. "Nasionaal" is die amptelike transliterasiestelsel van die Georgiese regering, terwyl "Laz" die amptelike stelsel in Noordoos-Turkye is vir die taal Laz.

Mchedroeli
letters
Unicode Naam Nasionaal ISO 9984 Afrikaans Laz IFA
U+10D0 an A a A a A a A a /ɑ/
U+10D1 ban B b B b B b B b /b/
U+10D2 gan G g G g G g G g /ɡ/
U+10D3 don D d D d D d D d /d/
U+10D4 en E e E e E e E e /ɛ/
U+10D5 vin V v V v W w V v /v/
U+10D6 zen Z z Z z Z z Z z /z/
U+10D7 tan T t T' t' T' t' T t /tʰ/
U+10D8 in I i I i I i I i /i/
U+10D9 k'an K' k' K k K k K' k' /kʼ/
U+10DA las L l L l L l L l /l/
U+10DB man M m M m M m M m /m/
U+10DC nar N n N n N n N n /n/
U+10DD on O o O o O o O o /ɔ/
U+10DE p'ar P' p' P p P p P' p' /pʼ/
U+10DF žan Zh zh Ž ž Zj zj J j /ʒ/
U+10E0 rae R r R r R r R r /r/
U+10E1 san S s S s S s S s /s/
U+10E2 t'ar T' t' T t T t T' t' /tʼ/
U+10E3 un U u U u Oe oe U u /u/
U+10E4 par P p P' p' P' p' P p /pʰ/
U+10E5 kan K k K' k' K' k' K k /kʰ/
U+10E6 ḡan Gh gh Ḡ ḡ Gh gh Ğ ğ /ɣ/
U+10E7 q'ar Q' q' Q q Q q Q q /qʼ/
U+10E8 šin Sh sh Š š Sj sj Ş ş /ʃ/
U+10E9 čin Ch ch Č' č' Tsj tsj Ç ç /tʃ/
U+10EA can Ts ts C' c' Ts ts Ts ts /ts/
U+10EB jil Dz dz J j Dz dz Ž ž /dz/
U+10EC c'il Ts' ts' C c Ts' ts' Ts' ts' /tsʼ/
U+10ED č'ar Ch' ch' Č č Tsj' tsj' Ç' ç' /tʃʼ/
U+10EE xan Kh kh X x Ch ch X x /x/
U+10EF ǰan J j J̌ ǰ Dj dj C c /dʒ/
U+10F0 hae H h H h H h H h /h/

Sien ook[wysig | wysig bron]

Verwysings[wysig | wysig bron]

Bibliografie[wysig | wysig bron]

  • Aronson, Howard I. (1990), Georgian: a reading grammar (tweede ed.), Columbus, OH: Slavica 
  • Shosted, Ryan K.; Vakhtang, Chikovani (2006), "Standard Georgian", Journal of the International Phonetic Association 36 (2): 255–264, doi:10.1017/S0025100306002659 

Eksterne skakels[wysig | wysig bron]