Gaan na inhoud

Geskiedenis van die Amerikas

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
'n Ware kleurbeeld van die Amerikas. Baie van die inligting in die beeld kom van 'n enkele afstandswaarnemingstoestel - NASA se Moderate Resolution Imaging Spektroradiometer, of MODIS, wat in 2001 meer as 700 km bo die aarde aan boord van die Terra-satelliet vlieg.

Daar word vermoed dat die menslike geskiedenis van die Amerikas begin met mense wat vanaf Asië na hierdie gebiede migreer tydens die hoogtepunt van 'n ystydperk. Daar word algemeen geglo dat hierdie groepe geïsoleer was van die mense van die "Ou Wêreld" tot die koms van Europeërs in 1492 met die reise van Christopher Columbus.

Die voorouers van vandag se Amerikaanse inheemse volke was die Paleo-Indiane; hulle was jagter-versamelaars wat na Noord-Amerika migreer. Die gewildste teorie beweer dat migrante na die Amerikas gekom het via Beringië, die landmassa wat nou deur die seewater van die Beringstraat bedek is. Klein litiese stadiumvolke het megafauna soos bison, mammoet (nou uitgesterf) en kariboe gevolg en sodoende die moderne bynaam "grootwildjagters" gekry. Groepe mense het moontlik ook na Noord-Amerika gereis op rak- of velys langs die noordelike Stille Oseaan-kus.

Sittende samelewings het hoofsaaklik in twee streke ontwikkel: Meso-Amerika en die Andesbeskawings. Meso-Amerikaanse kulture sluit in Zapotec, Tolteke, Olmeke, Maja, Asteke, Mixteke, Totonake, Teotihuacán, Huastec-mense, Purépecha, Izapa en Mazateke[1]. Andes-kulture sluit in Inka, Caral-Supe, Wari, Tiwanaku, Chimor, Moche, Muisca, Chavín, Paracask en Nazca.

Na die reise van Christopher Columbus in 1492 het Spaanse en later Portugese, Engelse, Franse en Nederlandse koloniale ekspedisies in die Nuwe Wêreld aangekom en die ontdekte lande verower en gevestig, wat gelei het tot 'n transformasie van die kulturele en fisiese landskap in die Amerikas. Spanje het die grootste deel van die Amerikas gekoloniseer van die huidige suidweste van die Verenigde State, Florida en die Karibiese Eilande tot by die suidpunt van Suid-Amerika. Portugal het hulle gevestig in die huidige Brasilië, terwyl Engeland kolonies aan die oostelike kus van die Verenigde State, sowel as die Noord-Stille Oseaan-kus en in die grootste deel van Kanada gevestig het. Frankryk het hom in Quebec en ander dele van Oos-Kanada gevestig en 'n gebied geëis in wat vandag die sentrale Verenigde State is. Nederland het Nieu-Nederland (administratiewe sentrum New Amsterdam – nou New York), sommige Karibiese eilande en dele van Noord-Suid-Amerika gevestig.

Europese kolonisasie van die Amerikas het gelei tot die opkoms van nuwe kulture, beskawings en uiteindelik state, wat voortspruit uit die samesmelting van inheemse Amerikaanse, Europese en Afrika-tradisies, volke en instellings. Die transformasie van Amerikaanse kulture deur kolonisasie is duidelik in argitektuur, godsdiens, gastronomie, die kunste en veral tale, waarvan die algemeenste Spaans (376 miljoen sprekers), Engels (348 miljoen) en Portugees (201 miljoen) is. Die koloniale tydperk het ongeveer drie eeue geduur, van die vroeë 16de tot die vroeë 19de eeu, toe Brasilië en die groter Spaanse Amerikaanse lande onafhanklikheid verklaar het. Die Verenigde State het baie vroeër, in 1776, onafhanklikheid van Groot-Brittanje verkry, terwyl Kanada in 1867 'n federale heerskappy gevorm het en in 1931 wettige onafhanklikheid ontvang het. Ander het tot aan die einde van die 19de eeu aan hul Europese moederstaat geheg gebly, soos Kuba en Puerto Rico wat tot 1898 aan Spanje gekoppel was. Kleiner gebiede soos Guyana het in die middel van die 20ste eeu onafhanklikheid verkry, terwyl Frans-Guyana, die Falkland-eilande, Bermuda en verskeie Karibiese eilande tot vandag toe deel van 'n Europese moondheid bly.

Verwysings

[wysig | wysig bron]