Groot komeet
.png)
'n Groot komeet is 'n komeet wat besonder helder word. Daar is geen amptelike definisie nie; die term word dikwels gebruik vir komete soos Halley se Komeet wat tydens verskynings so helder word dat hulle opgemerk word deur mense wat nie spesifiek op die uitkyk vir hulle is nie. Hulle is gewoonlik taamlik bekend buite die sterrekundegemeenskap. Groot komete verskyn met ongereelde, onvoorspelbare tussenposes, gewoonlik sowat een keer per dekade. Hoewel komete amptelik na hulle ontdekkers genoem word, word soms na groot komete verwys met die jaar waarin hulle groot was, met die formule "Die Groot Komeet van ...", gevolg deur die jaartal.
Oorsake[wysig | wysig bron]
_boven_Rotterdam_-_11028-A-B_-_Museum_Rotterdam.jpg)
Die meeste komete is nooit helder genoeg om met die blote oog gesien te word nie en beweeg gewoonlik ongesiens deur die binneste Sonnestelsel. Hulle word dikwels net deur sterrekundiges gesien. Soms is 'n komeet egter so helder dat dit met die blote oog gesien kan word, en selfs dan word hulle selde so helder of helderder as die helderste sterre. Die vereiste vir 'n groot komeet is: 'n groot en aktiewe komeetkern, 'n verbyvlug na aan die Son en 'n verbyvlug na aan die Aarde. 'n Komeet wat aan al drie dié kriteria voldoen, sal vir seker baie helder wees. Soms sal 'n komeet wat aan een kriterium nie voldoen nie, steeds helder wees. Komeet Hale-Bopp het byvoorbeeld nie baie na aan die Son gekom nie, maar het 'n buitengewoon groot en aktiewe kern gehad.[1][2] Dit was verskeie maande lank met die blote oog sigbaar en is wyd waargeneem. Komeet Hyakutake was 'n relatief klein komeet, maar het naby die Aarde verbygetrek.[3][4]
Grootte en aktiwiteit van die kern[wysig | wysig bron]
Die deursnee van komeetkerns wissel van 'n paar honderd meter tot 'n paar duisend kilometer.[5][6] Wanneer hulle naby die Son kom, word groot hoeveelhede stof en gas deur die kerns uitgeskiet vanweë die Son se hitte. 'n Groot faktor in hoe helder 'n komeet word, is hoe groot en aktief die kern is. Ná baie besoeke aan die binneste Sonnestelsel raak die vlugtige stowwe in die kerns uitgeput en is die komete baie dowwer as dié wat die eerste keer deur die Sonnestelsel trek.
Die skielike verheldering van Komeet Holmes in 2007 het gewys hoe belangrik die kern se aktiwiteit is vir die helderheid van die komeet. Op 23-24 Oktober 2007 het die komeet 'n skielike uitbarsting gehad wat daartoe gelei het dat hy met 'n faktor van sowat 'n halwe miljoen helderder geword het.[7] Sy skynbare magnitude het binne 42 uur onverwags van sowat 17 tot sowat 2,8 toegeneem. Dit was toe met die blote oog sigbaar. Dit het gemaak dat 17P tydelik die liggaam met die grootste radius in die Sonnestelsel was, hoewel sy kern na raming 'n deursnee van net sowat 3,4 km gehad het.
Afstand van die Son af[wysig | wysig bron]
Die helderheid van 'n eenvoudige weerkaatsende liggaam varieer met die omgekeerde kwadraat van sy afstand van die Son af. Wanneer 'n voorwerp se afstand van die Son af gehalveer word, word sy helderheid dus vervierdubbel. Komete tree agter anders op vanweë die uitwerping van groot hoeveelhede vlugtige stowwe,[8] wat dan ook sonlig weerkaats en ook kan fluoresseer. Hulle helderheid varieer rofweg met die omgekeerde kubiek van hulle afstand van die Son af. Wanneer dié afstand gehalveer word, word hulle dus agt keer so helder.
Dit beteken die tophelderheid van die komeet hang in 'n groot mate af van sy afstand van die Son af. Die meeste komete se perihelium (naaste afstand aan die Son) lê buite die Aarde se wentelbaan. Enige komeet wat binne 0,5 AE (75 miljoen kilometer) van die Son af kom, kan dus 'n groot komeet word.
Afstand van die Aarde af[wysig | wysig bron]
'n Komeet se afstand van die Aarde af bepaal ook hoe helder hy word. Halley se Komeet is byvoorbeeld baie helder as dit elke 76 jaar deur die binneste Sonnestelsel beweeg, maar in 1986 was hy op byna sy verste moontlike afstand van die Aarde af. Die komeet het met die blote oog sigbaar geword, maar was onopvallend.
In teenstelling daarmee het die klein, dowwe Komeet Hyakutake (C/1996 B2) weer baie helder en opvallend gelyk toe dit in Maart 1996 op sy naaste aan die Aarde verbygetrek het. Dit was een van die naaste komete nog aan die Aarde, op 0,1 AE (15 miljoen kilometer).[9]
Lys van groot komete[wysig | wysig bron]
Groot komete van die laaste twee millenniums sluit die volgende in (lys onvolledig):
- Naamloos – 373-372 v.C.[10]
- Halley se Komeet – 87 v.C.[10]
- Caesar se Komeet – 44 v.C.[11]
- Halley se Komeet – 12 v.C.[10]
- Halley se Komeet – 1066
- Groot Komeet van 1106
- Groot Komeet van 1264[12]
- Groot Komeet van 1402[13]
- Groot Komeet van 1556[14]
- Groot Komeet van 1577
- Groot Komeet van 1618
- Groot Komeet van 1680
- Groot Komeet van 1744
- Groot Komeet van 1811
- Groot Komeet van 1819
- Groot Komeet van 1843
- Groot Komeet van 1844[15]
- Komeet Donati – 1858
- Groot Komeet van 1861
- Coggia se Komeet – 1874
- Groot Komeet van 1882
- Groot Komeet van 1901
- Groot Komeet van Januarie 1910
- Halley se Komeet – 1910
- Komeet Skjellerup-Maristany – 1927
- Komeet Arend-Roland – 1957
- Komeet Mrkos – 1957
- Komeet Seki-Lines – 1962[16]
- Komeet Ikeya-Seki – 1965
- Komeet Bennett – 1970
- Komeet West – 1976[10]
- Komeet Hyakutake – 1996
- Komeet Hale-Bopp – 1997
- Komeet McNaught – 2007
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ Browne, Malcolm R. (9 Maart 1997). "Comet Holds Clues to Birth of Time". The New York Times.
- ↑ "The Trail of Hale-Bopp". Scientific American. 17 Maart 1997. Besoek op 23 Oktober 2008.
- ↑ Minter, Anthony H.; Langston, Glen (1996). "8.35 and 14.35 GHz continuum observations of comet Hyakutake C/1996 B2". Astrophysical Journal Letters. 467 (1): L37–L40. Bibcode:1996ApJ...467L..37M. doi:10.1086/310192.
- ↑ "Comet Hyakutake to Approach the Earth in Late March 1996". European Southern Observatory. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Augustus 2011.
- ↑ Fernández, Yanga R. (2000). "The Nucleus of Comet Hale-Bopp (C/1995 O1): Size and Activity". Earth, Moon, and Planets. 89: 3. Bibcode:2000EM&P...89....3F. doi:10.1023/A:1021545031431.
- ↑ "The Cometary Nucleus" (in Engels). Department of Earth and Space Sciences, UCLA. April 2003. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 Desember 2018. Besoek op 31 Julie 2013.
- ↑ Gritsevich, M.; Nissinen, M.; Oksanen, A.; Suomela, J.; Silber, E. A. (Junie 2022). "Evolution of the dust trail of comet 17P/Holmes". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 513 (2): 2201-2214. doi:10.1093/mnras/stac822.
- ↑ Brinkworth, Carolyn; Thomas, Claire. "Comets" (in Engels). University of Leicester. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Mei 2020. Besoek op 31 Julie 2013.
- ↑ C/1996 B2 by die JPL Small-Body Database
- ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 Donald K. Yeomans (April 2007). "Great Comets in History". Jet Propulsion Laboratory/California Institute of Technology (Solar System Dynamics). Besoek op 2 Februarie 2011.
- ↑ Ramsey, John T.; Licht, A. Lewis (1997), The Comet of 44 B.C. and Caesar's Funeral Games, Atlanta, ISBN 0-7885-0273-5.
- ↑ The Living Age, Volume 58. Lithotyped by Cowles and Company, 17 Washington St., Boston. Press of Geo. C. Rand & Avery. 1858. p. 879.
- ↑ David A. J. Seargent (2009). The Greatest Comets in History: Broom Stars and Celestial Scimitars. Springer Science + Business Media. p. 99. ISBN 978-0-387-09512-7.
- ↑ Vsekhsvyatsky, S.K. (1958). Physical Characteristics of Comets. Moskou: Fizmatgiz. p. 102.
- ↑ Bond, G.P. (1850). "On the great comet of 1844-45". The Astronomical Journal. 1: 97. Bibcode:1850AJ......1...97B. doi:10.1086/100067.
- ↑ Bortle, J., "The Bright Comet Chronicles", harvard.edu, http://www.icq.eps.harvard.edu/bortle.html, besoek op 2008-11-18
Skakels[wysig | wysig bron]
- The bright-comet chronicles. John E. Bortle (W.R. Brooks-sterrewag)
- "Memorable Comets of the Past" Gary W. Kronk.
- Helderste komete sedert 1935
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
