Hans Lötter

Kmdt. Hans Lötter. Die kolle op sy hempsmoue is bloedspatsels.

Kmdt. Johannes Cornelius Jacobus (noemnaam Hans) Lötter (Bouwersfontein, distrik Somerset-Oos, 15 Januarie 1875 – Middelburg, Kaap, 12 Oktober 1901) was ’n Boereverkenner, kommandant en Kaapse rebel tydens die Tweede Vryheidsoorlog.

Voor die Driejarige Oorlog

Lötter was die seun van Michiel Petrus Lötter en sy vrou, Maria Catharina Buys. Hy was onrustig van geaardheid en van jongs af lief vir reis. Nadat hy vanaf 1896 'n aantal jare in die Oranje-Vrystaat deurgebring het, het hy in 1899 na die Kaapkolonie teruggekeer waar hy op Noupoort 'n klein handelsonderneming begin het.

Tydens die oorlog

Lötter, Petrus Wolfaardt en nog Kaapse rebelle ná hul gevangeneming.

Met die uitbreek van die Tweede Vryheidsoorlog op 11 Oktober 1899 het Lötter hom oor Middelburg, Kaap, na Colesberg begeef en in November daar as gewone burger by die Boeremagte aangesluit. Hy is gewond tydens 'n skermutseling tussen Bloemfontein en Kroonstad. Ná sy herstel het hy as rapportryer opgetree en in die hande van die Britte geval, maar op pad na Bloemfontein ontsnap, steeds in besit van sy rapport.

Op 15 Desember 1900 het Lötter onder genl. P.H. Kritzinger oor die Oranjerivier die Kaapkolonie binnegeval. Genls. C.R. de Wet en J.B.M. Hertzog, wat in dieselfde periode die Kaap ingeval het, is spoedig gedwing om terug te trek, maar Kritzinger het langer uitgehou. Gevegte tydens die dag en terugtrek snags het 'n daaglikse roetine geword. Deur die toeloop van talle Kapenaars het die kommando mettertyd aangegroei. Lötter is onder andere as kommandant aangewys. Maar eindelik is hulle gedwing om na die Vrystaat terug te val, van waar Lötter met sy kommando in Mei 1901 uitgestuur is in die rigting van Tarkastad.

Gevangeneming

Ná aansluiting by Kritzinger het hulle op 2 Junie 1901 Jamestown verower. Met die Britte op hul hakke het Lötter na Middelburg getrek. Lt.kol. H.J. Scobell het op 4 September 1901 verneem dat 'n groep Boere, 129 man sterk, hulle in 'n plaashuis 65 km wes van Cradock skuilgehou het. Terwyl hulle in 'n skuur teen die reën skuiling gesoek het, het die Britte hulle daardie nag (5 September 1901) verras. Ná 'n hewige geveg waarin Lötter in die kop gewond, 14 man gedood en nog 46 gewond is, het hy hom oorgegee.

Sy verhoor

Die doodsvonnis word voor die Gereformeerde kerk op Middelburg, Kaap, uitgespreek oor die Kaapse rebelle P.J. Wolvaardt en kmdt. Hans Lötter.

Ds. Stephanus Postma het as enigste predikant van die Afrikaanse gemeenskap op Middelburg tydens die Driejarige Oorlog gedien as geestelike versorger van Kaapse rebelle soos P.J. Wolvaardt en kmdt. Hans Lötter.

Hy is na Graaff-Reinet geneem waar hy drie weke later deur 'n krygshof verhoor is op 'n aanklag van hoogverraad, moord en roof. Die groot twisvraag tydens Lötter se verhoor was of hy 'n Kapenaar was, en of hy vroeër Vrystaatse burgerskap ontvang het. Hy het die getuienis verwerp dat hy op die Colesbergse kieserslys was, aangesien dit nie sy voornaam Cornelius ingesluit het nie. Ook het die leersak wat die bewyse bevat het dat hy 'n Vrystaatse burger was en deur die landdros van Bloemfontein onderteken is, tydens sy oorgawe verlore gegaan.

'n Aangetroude familielid het getuig dat Lötter in 1896 na die Vrystaat verhuis het in die verwagting dat die Jameson-inval ook die Vrystaat sou betrek. Daarna het hy as plaasvoorman vir 'n sekere Meyer gewerk en dikwels die Kolonie besoek om perde te verhandel. In 1899 was hy terug in die Kaapkolonie.

Vonnis en teregstelling

Lötter is daaraan skuldig bevind dat hy as Kaapse burger gerebelleer het en is veroordeel om gehang te word; dog die vonnis is nie aan hom meegedeel nie. Eers nadat hy na Middelburg geneem is, het hy die vonnis op 12 Oktober 1901 op die markplein aangehoor. Dit het verskil van die Graaff-Reinetse vonnis, deurdat hy voor 'n vuurpeloton sou sterf.

Verswak deur honger en weens 'n hartkwaal, het hy flou geword. Nadat vriende hom besoek en hy sy korrespondensie afgehandel het, het hy die dood kalm afgewag. 'n Rukkie later is hy buite die dorp tereggestel.

Bronne

• (af) Van den Hoek, Aart in Beyers, C.J. (hoofred.). 1987. Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek, deel V. Pretoria: Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing.
• (af) Krüger, prof. D.W. en Beyers, C.J. (hoofred.). 1977. Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek Deel III. Kaapstad: Tafelberg-Uitgewers.
• (af) Van der Vyver, M.D.: "Geskiedenis van die Gereformeerde Kerk Middelburg, K.P. 1860 tot 1904". In: Die Gereformeerde Kerk Middelburg Kaapland Gestig Desember 1860. Gedenkboek by geleentheid van die eeufees 2de, 3de en 4de Desember 1960. Middelburg, K.P.: Eerwaarde Kerkraad van die Gereformeerde Kerk.

Eksterne skakels

• (af) Besonderhede oor Hans Lötter op Lotter.co.za Geargiveer 22 Maart 2016 op Wayback Machine. URL besoek op 2 Julie 2016.