Harslag

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Disse wat van afval gemaak is.
Afval te koop op 'n mark in Istanboel.

Die harslag is die ingewande wat in die borsholte van die geslagte dier voorkom. Dit sluit in die hart, milt, longe, slukderm en gorrel en soms ook die lewer. Die Afrikanercuisine ken baie geregte waarby harslag die vernaamste bestanddeel is. Gewoonlik word na sulke geregte verwys as afval. Deesdae word onder afval egter veral enige gereg met pens en pootjies verstaan.

Herkoms van die woord[wysig | wysig bron]

Vir die etimologie van harslag verwys die Etimologiewoordeboek van Afrikaans (2003) na sy Nederlandse herkoms; daar bestaan hartslag wat 'die borsingewande' sowel as 'die klop van die hart' beteken. In Afrikaans het die woord hom volksetimologies gedifferensieer tot harslag (die ingewande) en as hartslag (die klop van die hart).

Gebruike[wysig | wysig bron]

Aangesien harslag soms taai kan wees hak of maal mense dit voordat dit in 'n gereg verwerk word. Varkhaksel en skaaphaksel is van die tipes geregte wat berei word. Dit sluit, byvoorbeeld, in:

  • Boerehaksel – gehakte lewer, hart en niertjies met wortel, ui, neutmuskaat, naeltjies en beespotegelatien (sien ook by afval)
  • Haksel in netvet – gemaalde lewer, hart en niertjies met naeltjies, kaneel, gemmer, suiker, sout en peper toegewikkel in netvet ('n met-vetweefsel-deuraarde vlies van die pens)
  • Skilpadjies van skaapafval – gemaalde skaaplewer, skaaplonge en skaapniertjies met ui, koljander, sout en peper, toegevou in netvet en bedek met vetderm.

Buite Suid-Afrika[wysig | wysig bron]

In Oos-Nederland ken 'n mens die sogehete pungel of zwoerdmaag: 'n met hart, swoerd en worsvleis opgestopte varkpens wat toegestik en opgehang word om te laat droog.

In Karintië (Suid-Oostenryk) bestaan die Maischale of Maischerl: in netvet gebakte klompies van gemaalde varkhart, varklonge, maer varkvleis, gemeng met gekookte gort, knoffel, sout, peper, tiemie, marjolein, basilikum en 'n bietjie vleissop.

In die Angelsaksiese wêreld is pluck die eweknie van harslag; die heel bekendste harslaggereg ter wêreld is die Skotse haggis: in 'n skaappens gebakte gehakte skaaphart, skaaplonge, skaaplewer, skaapniere met hul niervet (suet), met aartappels, gort, vleissop en ui.

Bronne[wysig | wysig bron]

  • J.P. Stam-Dresselhuys en J.C. Wessels-Nijenhuis, Streekrecepten. L.J. Veen's Uitgeversmaatschappij N.V.; Amsterdam, 1966
  • G.J. van Wyk, Etimologiewoordeboek van Afrikaans. Die Buro van die WAT; Stellenbosch, 2003
  • Dine van Zyl, Afval en Afvalligheidjies. Saayman en Weber; Kaapstad, 1983
  • Rosa Walder, Kärntner Spezialitäten. Fleischmann & Mair GmbH; Innsbruck-Rum, 1993