Hemotafonomie
Hemotafonomie (van die Griekse haima vir bloed, taphos vir begrafnis en nomos vir die reg) is die wetenskap wat handel oor sitomorfologie in bloedvlekke. Hierdie term is voorgestel in 1992 deur die Katalaans bioloog Policarp Hortolà[1], geïnspireer deur die woord "tafonomie" wat in 1940 in die paleontologie deur Ivan Antonovich Efremov[2] bekendgestel is. Omdat die studie van hemotafonomie die morfologie van bloedselle is in die vorm van 'n vlek, is die studie -proefpersone 'n monster wat met bloed bevlek is. Die metodologie of metode van studie van hemotafonomie is die analise van die chiaroscuro -beelde wat verkry is deur middel van skandering-elektronmikroskopie. Onlangs is voorgestel dat konfokale mikroskopie 'n praktiese alternatief kan wees vir die skandering-elektronmikroskopie as 'n baie hoë detailvlak op die oppervlak van bloedvlekke nie nodig is nie[3]. Lank voor die verskyning van die eerste kommersiële skande-elektronmikroskoop in die middel van die twintigste eeu, is die mikroskopiese bepaling van bloedvlekke sporadies uitgevoer as 'n hulpmiddel vir forensiese wetenskap, met inagneming van die Menorka-dokter en apteker Mateu Josep Bonaventura Orfila as die eerste gebruik van 'n optiese mikroskoop vir sulke doeleindes[4]. Behalwe die standpunt van basiese wetenskap, soek toegepaste hemotafonomie na die gebruik van bloedvlekke as kriminalistiese of argeologiese bewyse[5][6]. Dit is ook gebruik vir die studie van bloedreste in fragmente van middeleeuse manuskripte[7] en in die doek of Lykkleed van Turyn[8]. Hemotafonomie moet nie verwar word met bloedvlekpatroonanalise nie (bloodstain pattern analysis).
Werveldierbloed en soogdier -eritrosietmorfologie in die liggaam en op plekke[wysig | wysig bron]
Gewerwelde bloed (dws "bloed" in die streng sin) is 'n suspensie van selle in 'n vloeibare medium (plasma). Drie soorte selle kom in hierdie weefsel voor: eritrosiete (rooibloedselle), leukosiete (witbloedselle) en trombosiete (bloedplaatjies, by soogdiere).
Anders as ander gewerweldes, het soogdiere rooibloedselle sonder 'n kern (acariocytes). As 'n uitsondering by die ander gewerweldes, het die salamanders van die Plethodontidae -familie 'n deel van die rooibloedselle wat met kramme opgeneem is, met die Batrachoseps attenuatus -spesie wat byna 95% acariocytes het[9]. Net so het die teleostvisse Maurolicus muelleri eritrosiete enucleated[10].
As gevolg van die gebrek aan kern, word tipiese soogdier -eritrosiete gevorm soos tweekonke skyfies (diskosiete). Dit is nie van toepassing op die Camelidae -familie nie, waar rooibloedselle ovaalvormig is (ovalosiete). Ander fisiologiese vorms – wat in 'n klein hoeveelheid voorkom of patologies is – is echinosiete (selle in die vorm van die Jimson -vrug), dacryocytes (traanvormige selle), skisosiete (gebroke selle), keratosiete (geweervormige selle), sekel selle (sekelvormige selle), en vele ander.
Die meeste rooibloedselle in bloedvlekke deel morfologie met dié wat in hematologie beskryf word. Twee eritrosietmorfologieë is egter spesifiek te wyte aan die droogverskynsels van die bloed, sodat dit as karakteristieke morfologieë van die bloedvlekke van (ten minste) soogdiere beskou kan word, en word daarom nie in fisiologiese toestande aangetref nie. Hierdie maniere is twee[11]:
- Hekatosiete (lunoïede vorms, verwant aan eritrosiet-plasma-interaksie wanneer dit gedroog word; etimologies van Hecate).
- Janosiete (negatiewe replika's, wat verband hou met die indruk deur die droë plasmamatriks; etimologies van Janus).
Verwysings[wysig | wysig bron]
[1] Hortolà, P (1992). «SEM analysis of red blood cells in aged human bloodstains». Forensic Science International 55 (2): 139-159. doi:10.1016/0379-0738(92)90120-L.
[2] Efremov, J. A. (1940). «Taphonomy: new branch of paleontology». Pan-American Geologist 74: 81-93.
[3] Hortolà, P. (2020). «Microscopic imaging of human bloodstains: testing the potential of a confocal laser scanning microscope as an alternative to SEMs». Micron 130: 102821. doi:10.1016/j.micron.2019.102821.
[4] «Gran enciclopèdia catalana – hemotafonomia» (in Katalaans).
[5] Milani, M.; Curia, R.; Savoia, C. (2015). «FIB/SEM Haemotaphonomy: Red Blood Cells Identification in Unprepared Samples of Forensic Interest». 2015 1 (1): 1-8.
[6] Mainou Cervantes, L.; Antuna Bizarro, S.; Fortoul Van der Goes, T.; Straulino Mainou, L. (2017). «Identificación de restos de tejidos humanos en instrumentos rituales prehispánicos de México» (in Spaans). Intervención 15: 22-32.
[7] Bicchieri, M.; Pinzari, F. (2016). «Discoveries and oddities in library materials». Microchemical Journal 124: 568-577.
[8] Lucotte, G. (2017). «Red Blood Cells on the Turin Shroud». Jacobs Journal of Hematology 4 (2): 024.
[9] Emmel, V. E (1924). «Studies on the non-nucleated elements of the blood. II. The occurrence and genesis of non-nucleated erythrocytes or erythroblastids in vertebrates other than mammals». The American Journal of Anatomy 33 (2): 347-405. doi:10.1002/aja.1000330207.
[10] Wingstrand, K. G (1956). «Non-nucleated erythrocytes in a teleostean fish Maurolicus mülleri (Gmelin)». Zeitschrift für Zellforschung und Mikroskopische Anatomie 45 (2): 195-200.
[11] Hortolà, P (2002). «Red blood cell haemotaphonomy of experimental human bloodstains on techno-prehistoric lithic raw materials». Journal of Archaeological Science 29 (7): 733-739. doi:10.1006/jasc.2001.0782.