Jeugliteratuur

Jeugliteratuur word tipies geskryf vir lesers tussen 12 en 18 jaar oud en sluit die meeste van die temas in volwasse fiksie in, soos gesinsdisfunksie, dwelmmisbruik, alkoholisme en seksualiteit. Dit word gekenmerk deur eenvoudiger wêreldbou as volwasse literatuur, aangesien dit poog om die ervarings van adolessente op 'n verskeidenheid maniere uit te lig. Daar is verskeie genres binne jeugliteratuur.

In Afrikaans

Jeugliteratuur in Afrikaans het oor die jare ’n interessante ontwikkeling beleef. Dit is ’n genre wat, volgens Dolf van Niekerk, in die jare vyftig ’n duideliker gestalte as genre begin kry het, veral met die toekenning van die Scheepersprys in 1956 aan P.J. Schoeman. Van Niekerk noem ook die kommer oor ’n krimpende lesersbevolking en die uitdyende invloed van televisie. Hierdie kommer is vandag steeds relevant, met die bykomende invloed van digitale media. Jeugliteratuur moet dus relevant en aantreklik wees vir jong lesers om mee te ding in ’n wêreld vol ander afleidings.

Volgens Maritha Snyman word daar opnuut bespiegel oor wat letterkunde is en of dit hoegenaamd ’n vaspenbare en objektief meetbare verskynsel is. Snyman haal Terry Eagleton aan wat beweer dat alle literêre werke herskryf word deur die samelewings wat hulle lees. Hierdie perspektief is belangrik wanneer ons jeugliteratuur beskou, aangesien die interpretasie en waarde van ’n jeugboek kan verskil afhangende van die leser se sosiale en kulturele agtergrond. Sy stel dit duidelik dat “Die definisie van kinderliteratuur is ... (dat) dit literatuur soos enige ander is, met die kenmerke en maatstawwe vir waardebepaling wat vir alle literatuur geld”.

Die aard van genderkonstruksie in Afrikaanse jeugliteratuur is ’n aspek wat in Isabelle Geldenhuys se verhandeling ondersoek word. Geldenhuys se navorsing dui daarop dat daar positiewe veranderinge is in Afrikaanse jeugboeke en dat skrywers sterker vroulike karakters skep. Sy wys egter ook daarop dat sekere stereotipes diepgewortel is en langer sal neem voordat verandering sal intree. Dit is belangrik vir onderwysers om bewus te wees van verskuilde magstrukture en uitgediende stereotipes in jeugboeke, en om dit in die klaskamer aan te spreek. Die studie beklemtoon dat jeugliteratuur ’n kardinale rol speel in die vorming van genderidentiteit en dat die jeugleser blootgestel word aan verskuilde magstrukture, stereotipes en seksisme.

Nog ’n belangrike tema in jeugliteratuur is die representasie van 'wit' armoede, soos bespreek in Loraine van der Westhuizen se MA-verhandeling. Van der Westhuizen ondersoek hoe 'wit' armoede in verskeie romans tussen 1990 en 2009 uitgebeeld word. Sy vind dat die karakters se armoede dikwels relatief is en dat elemente van 'wit' bevoorregting teenwoordig is. Die implikasies van 'witheid' is op verskillende vlakke in die romans waarneembaar, en verleen ook aan die karakters die illusie dat hulle, in meeste van die romans, tot die 'swart' karakters se redding moet kom. Hierdie studie werp ’n belangrike lig op die sosiale en politieke konteks waarin jeugliteratuur geskryf en gelees word.

Die voorstelling van homoseksualiteit in Afrikaanse jeugliteratuur word bespreek in Rhebergen en Human. Rhebergen en Human wys op die teenwoordigheid van stereotipes en die byna volkome afwesigheid van lesbiërkarakters. Hulle kom tot die gevolgtrekking dat dit op hierdie stadium byna onmoontlik is vir Afrikaanssprekende Suid-Afrikaanse tieners om ’n positiewe jeugroman oor homoseksualiteit in die hande te kry waarin heteronormatiwiteit teengewerk of ten minste bevraagteken word. Dit beklemtoon die behoefte aan meer diverse en inklusiewe jeugliteratuur wat ’n verskeidenheid identiteite en ervarings weerspieël.

Morele en omstrede kwessies in jeugliteratuur word ondersoek deur Elize Vos. Vos bespreek hoe omstrede kwessies soos kuberkraking, selfdood, tienerseks en drank- en dwelmgebruik in Fanie Viljoen se Onderwêreld uitgebeeld word. Sy bepleit ’n interaktiewe benadering in die klaskamer om hierdie kwessies te bespreek en leerders se eie ontdekking van die oorsake en gevolge daarvan aan te moedig.

Die parateks as ’n narratiewe strategie word in Mia Oosthuizen se D.Litt-proefskrif ondersoek. Oosthuizen fokus op hoe die parateks (byvoorbeeld die titel, omslagontwerp, illustrasies) gebruik word om kinder- en jeugliteratuur meer toeganklik te maak vir jong lesers. Die studie ondersoek die ontvangers, senders en boodskap van die paratekstuele en narratiewe kommunikasiesituasie. Die parateks is belangrik vir die toeganklikheid van die boodskap binne die paratekstuele en narratiewe kommunikasiesituasie.

Ten slotte ondersoek Henriëtte Loubser die uitbeelding van omgewingskwessies in Afrikaanse kinder- en jeugliteratuur vanuit 'n ekokritiese perspektief. Loubser ondersoek die potensiaal van hierdie tekste om omgewingsopvoeding te bevorder en kinders ekologies bewus te maak. Sy argumenteer dat kinder- en jeugliteratuur ’n instrument tot omgewingsgeletterdheid kan wees en dat dit ’n bewustheid van, ’n omgee vir en deernis met ekosisteme en die natuurlike omgewing by jong lesers kan kweek en ontwikkel.

Hierdie verskillende studies wys dat Afrikaanse jeugliteratuur ’n ryk en diverse veld is wat ’n verskeidenheid temas en perspektiewe ondersoek. Dit is ’n genre wat nie net vermaak nie, maar ook ’n belangrike rol speel in die vorming van jong lesers se identiteit, waardes en wêreldbeskouing.