Gaan na inhoud

Josef Mengele

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Josef Mengele
Josef Mengele

Mengele in 1944.

Bynaam/byname
  • Doodsengel (Duits: Todesengel)[1]
  • Wit Engel (Duits: der weiße Engel)[2]
  • Wolfgang Gerhard (begrafnisnaam)[2]
Geboortedatum (1911-03-16)16 Maart 1911
Geboorteplek Günzburg, Duitse Ryk
Sterfdatum 7 Februarie 1979 (op 67)
Sterfplek Bertioga, Brasilië
Lojaliteit Nazi-Duitsland
Diens/Tak Schutzstaffel (SS)
Jare in diens 1938-1945
Rang SS-Hauptsturmführer (kaptein)
Diensnommer
  • NSDAP #5 574 974
  • SS #317 885
Toekennings
  • Ysterkruis, eerste klas
  • Ysterkruis, tweede klas
  • Oorlogsverdienstekruis, tweede klas met swaarde
  • Swart medalje vir gewondes
  • Medale vir die Sorg van die Duitse Volk
Familie
  • Vroue: Irene Schönbein, Martha Mengele
  • Seun: Rolf Mengele

Josef Mengele (16 Maart 1911 - 7 Februarie 1979) was 'n Duitse Nazi-offisier van die Schutzstaffel (SS) en dokter in die Tweede Wêreldoorlog – aan die Russiese front en daarna in Auschwitz tydens die Holocaust, waar sy bynaam die "Doodsengel" (Duits: Todesengel) was.[1] Hy het dodelike eksperimente sonder enige mediese grondslag uitgevoer op gevangenes in die Auschwitz-konsentrasiekamp, waar hy lid van die span dokters was wat slagoffers gekies het om in die gaskamers te sterf en een van die dokters wat die gas toegedien het.

Voor die oorlog het Mengele 'n doktersgraad in antropologie en medisyne behaal en 'n loopbaan as navorser begin. Hy het in 1937 by die Nazi-party en in 1938 by die SS aangesluit. Hy is aan die begin van die oorlog as mediese offisier aangestel en vroeg in 1943 oorgeplaas na die Nazi-konsentrasiekampdiens. Hy is aan Auschwitz toegewys, waar hy die geleentheid gesien het om genetiese toetse op gevangenes uit te voer. Sy eksperimente het hoofsaaklik oor tweelinge gegaan, sonder inagneming van die gesondheid of veiligheid van die slagoffers.[3][4] Met troepe van die Rooi Leër wat deur die Nazi-besette Pole beweeg het, is Mengele op 17 Januarie 1945 oorgeplaas na die Gross-Rosen-konsentrasiekamp, 280 km van Auschwitz. Dit was net 10 dae voor die aankoms van die Sowjetmagte by Auschwitz.

Ná die oorlog het Mengele in Julie 1949 na Argentinië gevlug met die hulp van 'n netwerk van voormalige SS-lede. Hy het aanvanklik in en om Buenos Aires gewoon, maar in 1959 na Paraguay en in 1960 na Brasilië gevlug terwyl hy gesoek is deur Wes-Duitsland, Israel en Nazi-jagters soos Simon Wiesenthal, wat hom voor 'n hof wou daag. Hy is nooit gevang nie. In 1979 het hy verdrink nadat hy 'n hartaanval gekry het terwyl hy swem en is onder die vals naam Wolfgang Gerhard begrawe.[2]

Vroeë lewe

[wysig | wysig bron]

Mengele is op 16 Maart 1911 in Günzburg, Beiere, gebore in 'n Katolieke gesin,[5] as die oudste van drie seuns van Karl Mengele en Walburga (gebore Hupfauer).[6] Sy twee jonger broers was Karl jr. en Alois. Hulle pa was die stigter van 'n maatskappy wat landboumasjinerie vervaardig het.[7] Mengele was suksesvol op skool en het ’n belangstelling in musiek, kuns en ski ontwikkel.[8] Hy het in April 1930 matriek geskryf en daarna filosofie aan die Universiteit van München gaan studeer,[9] waar die hoofkantoor van die Nasionaal-Sosialistiese Party (Nazi-party) geleë was.[10] Hy het ook die Universiteit van Bonn bygewoon, waar hy sy voorlopige mediese eksamen afgelê het.[11] In 1931 het hy aangesluit by Der Stahlhelm, ’n paramilitêre organisasie wat in 1934 opgeneem is in die Nazi's se Sturmabteilung (SA).[9][12] In 1935 het Mengele ’n doktorsgraad (PhD) in antropologie aan die Universiteit van München verwerf.[9]

In Januarie 1937 het hy by die Instituut vir Erfbiologie en Rasssegesondheid in Frankfurt aangesluit, waar hy gewerk het onder die Duitse genetikus Otmar Freiherr von Verschuer, wat ’n besondere belangstelling in die navorsing van tweelinge gehad het.[9] As Von Verschuer se assistent het Mengele gefokus op die genetiese faktore wat aanleiding gee tot 'n gesplete lip en verhemelte of ’n gesplete ken.[13] Sy proefskrif oor die onderwerp het hom in 1938 ’n cum laude-doktersgraad (MD) aan die Universiteit van Frankfurt besorg.[14] (Albei sy grade is in die 1960's deur die betrokke universiteite herroep.)[15] In ’n aanbevelingsbrief het Von Verschuer sy betroubaarheid geprys, asook sy vermoë om ingewikkelde materiaal mondelings duidelik oor te dra.[16] Die Amerikaanse skrywer Robert Jay Lifton meen Mengele se gepubliseerde werke was in lyn met die wetenskaplike hoofstroomwerke van daardie tyd, en sou waarskynlik selfs buite Nazi-Duitsland as geldige wetenskaplike prestasies gegeld het.[16]

Op 28 Julie 1939 is Mengele getroud met Irene Schönbein, wat hy ontmoet het terwyl hy as inwonende geneesheer in Leipzig gewerk het.[17] Hulle enigste seun, Rolf, is in 1944 gebore.[18]

Militêre loopbaan

[wysig | wysig bron]

Die ideologie van Nazisme het elemente van antisemitisme, rasseverbetering en eugenetiek saamgevoeg en dit gekombineer met pan-Germaanse nasionalisme en territoriale ekspansionisme met die doel om meer Lebensraum ("leefruimte") vir die Duitse volk te skep.[19] Nazi-Duitsland het probeer om hierdie nuwe gebiede te bekom deur Pole en die Sowjetunie aan te val, met die bedoeling om die Jode en Slawiërs wat daar gewoon het – en wat deur die Nazi's, as die sogenaamde Ariese meesterras, as minderwaardig beskou is – te deporteer of te vermoor.[20]

Mengele het in 1937 by die Nazi-party aangesluit en in 1938 by die Schutzstaffel (SS). Hy het in 1938 basiese opleiding ontvang en is in Junie 1940 opgeroep vir diens in die Wehrmacht (die gewapende magte van Nazi-Duitsland), enkele maande ná die uitbreek van die Tweede Wêreldoorlog. Hy het kort daarna as vrywilliger aangesluit by die Waffen-SS, die gevegsafdeling van die SS, waar hy tot November 1940 gedien het met die rang SS-Untersturmführer (tweede luitenant) in ’n mediese reserwebataljon. Hy is daarna toegewys aan die Rasse- en Nedersettingshoofkwartier van die SS in Poznań om kandidate vir verduitsing te evalueer.[21][22]

In Junie 1941 is Mengele na Oekraïne gestuur waar hy die Ysterkruis, tweede klas, ontvang het. In Januarie 1942 het hy as mediese beampte by die 5de SS-Pantserdivisie Wiking aangesluit. Nadat hy twee Duitse soldate uit 'n brandende tenk gered het, is hy vereer met die Ysterkruis, eerste klas, die swart medalje vir gewondes en die Medalje vir die Sorg van die Duitse Volk. In die middel van 1942 is hy as ongeskik vir verdere aktiewe diens verklaar nadat hy ernstig gewond is in aksie naby Rostof aan die Don. Ná sy herstel is hy oorgeplaas na die Rasse- en Nedersettingshoofkwartier in Berlyn, waar hy sy verbintenis met Von Verschuer hervat het. Dié het intussen direkteur van die Kaiser Wilhelm-instituut vir Antropologie, Menslike Erflikheid en Eugenetiek geword. Mengele is in April 1943 bevorder tot die rang van SS-Hauptsturmführer (kaptein).[23][24][25]

Auschwitz

[wysig | wysig bron]
Die "keuring" van Hongaarse Jode by Birkenau, Mei/Junie 1944.

In 1942 is Auschwitz II (Birkenau), wat oorspronklik bedoel is om slawearbeiders te huisves, begin gebruik as 'n gekombineerde werk- en uitdelgingskamp.[26][27] Gevangenes is uit die hele Nazi-beheerde Europa per spoor daarheen vervoer en het daagliks in konvooie aangekom.[28] Teen Julie 1942 het SS-dokters begin met die keuring van Jode vir verdelging.[29] Jode is by hulle aankoms geskei: Dié wat as geskik vir werk beskou is, is in die kamp toegelaat, terwyl dié wat as ongeskik geag is, onmiddellik in die gaskamers vermoor is. Diegene wat gekeur is om te vermoor – sowat driekwart van die totaal – het bykans alle kinders, vroue met klein kinders, swanger vroue en bejaardes ingesluit, asook enigiemand wat (ná ’n vinnige en oppervlakkige inspeksie deur ’n SS-dokter) nie volkome gesond en fiks gelyk het nie.[30][31]

Vroeg in 1943 het Von Verschuer vir Mengele aangemoedig om aansoek te doen vir 'n verplasing na diens in konsentrasiekampe.[23][32] Mengele se aansoek is goedgekeur en hy is na Auschwitz gestuur, waar hy deur SS-Standortarzt Eduard Wirths, hoof- mediese beampte by Auschwitz, aangestel is as hoofarts van die Zigeunerfamilienlager (Romakamp) in Birkenau, ’n subkamp op die hoofterrein van Auschwitz.[23][32] Die SS-dokters het nie gevangenes self behandel nie, maar het toesig gehou oor die aktiwiteite van gevangenedokters wat gedwing is om in die kamp se mediese diens te werk.[33] As deel van sy pligte het Mengele weekliks die hospitaalkasernes besoek en beveel dat enige gevangenes wat nie binne twee weke herstel het nie, na die gaskamers gestuur word.[34]

Mengele se werk het ook die uitvoer van keurings behels – ’n taak wat hy dikwels uit eie wil onderneem het, selfs wanneer dit nie aan hom opgedra is nie, in die hoop om proefpersone vir sy eksperimente te vind,[35] veral in sy soektog na tweelinge.[36] In teenstelling met die meeste ander SS-dokters, wat die keurings as een van hulle stresvolste en onaangenaamste pligte beskou het, het hy die taak met ’n uitbundige houding uitgevoer, dikwels glimlaggend of fluitend.[37][33] Hy was een van die SS-dokters wat toesig gehou het oor die toediening van Zyklon B, die sianiedgebaseerde plaagdoder wat vir massamoorde in die gaskamers van Birkenau gebruik is. Hy het in dié hoedanigheid gedien by die gaskamers geleë in krematoriums IV en V.[38]

Toe ’n uitbraak van noma – ’n gangreenagtige bakteriese siekte van die mond en gesig – die Romakamp in 1943 tref, het Mengele navorsing begin om die oorsaak van die siekte vas te stel en ’n behandeling te ontwikkel. Hy het die hulp ingeroep van gevangene Berthold Epstein, ’n Joodse pediater en professor aan die Universiteit van Praag. Die pasiënte is in aparte kasernes geïsoleer en verskeie siek kinders is doodgemaak sodat hulle gepreserveerde koppe en organe na die SS se Mediese Akademie in Graz en ander geriewe gestuur kon word vir studie. Hierdie navorsing was steeds aan die gang toe die Romakamp in 1944 gelikwideer en die oorblywende inwoners vermoor is.[3]

Toe ’n tifusepidemie in die vrouekamp uitbreek, het Mengele een blok van 600 Joodse vroue ontruim en hulle na die gaskamers gestuur om vermoor te word. Die gebou is daarna skoongemaak en ontsmet, en die inwoners van ’n aangrensende blok is gebad, van luise ontsmet en van nuwe klere voorsien voordat hulle na die skoon blok verskuif is. Hierdie proses is herhaal totdat al die kasernes ontsmet was. Soortgelyke prosedures is toegepas tydens latere epidemies van skarlakenkoors en ander siektes, met besmette gevangenes wat in die gaskamers vermoor is. Vir hierdie optrede is Mengele met die Oorlogsverdienstekruis, tweede klas met swaarde, bekroon en is hy in 1944 bevorder tot hoofgeneesheer van die Birkenau-subkamp.[39]

Eksperimente met mense

[wysig | wysig bron]

Mengele het Auschwitz as ’n geleentheid gebruik om sy antropologiese studies en navorsing oor oorerflikheid voort te sit deur gebruik te maak van gevangenes vir mediese eksperimentering.[3] Sy mediese eksperimente het nie die slagoffers se gesondheid, veiligheid of fisieke en emosionele lyding in ag geneem nie.[3][4] Hy was veral geïnteresseerd in identiese tweelinge, mense met heterochromie (oë van twee verskillende kleure), dwerge en mense met fisieke abnormaliteite.[3]

Van links is Richard Baer, Josef Mengele en Rudolf Höss in Auschwitz, 1944.

Elizabeth Moscowitz, lid van die Ovitz-familie dwerge wat in Auschwitz was, het getuig Mengele het toe hy haar en ander lede van haar familie sien, uitgeroep: "Nou het ek werk vir 20 jaar".[40] Tweelingnavorsing was van besondere belang vir Mengele, aangesien een tweeling as proefpersoon en die ander as kontrole kon dien.[41] Miklós Nyiszli en ander het berig die tweelingstudies is moontlik ook gemotiveer deur ’n poging om strategieë te ontdek waardeur "rassuiwer" Duitsers meer tweelinge sou kon voortbring.[42] ’n Toekenning is later toegestaan deur die Deutsche Forschungsgemeinschaft ("Duitse Navorsingstigting"), op versoek van Von Verschuer, wat gereeld verslae en monsters van Mengele ontvang het. Die toekenning is gebruik om ’n patologielaboratorium aan Krematorium II by Auschwitz II-Birkenau te bou.[43] Nyiszli, wat weens sy agtergrond as patoloog gedwing is om namens Mengele te werk, het monsters voorberei en nadoodse ondersoeke vir hierdie laboratorium uitgevoer.[44][45]

Mengele se proefkonyne is beter gevoed en gehuisves as die ander gevangenes en tydelik van die gaskamers gespaar.[46] Hulle het in hulle eie kasernes gewoon, waar hulle voorsien is van kos van ietwat beter gehalte en effens verbeterde leefomstandighede in vergelyking met die ander areas van die kamp.[47] Wanneer hy sy jong proefkonyne besoek het, het hy homself as "oom Mengele" voorgestel en vir hulle lekkers gebring.[48] ’n Voormalige Auschwitz-dokter het van Mengele gesê:

Hy was in staat om so vriendelik teenoor die kinders te wees, om hulle lief vir hom te laat raak, om vir hulle suiker te bring, om aan klein besonderhede in hulle daaglikse lewens te dink, en dinge te doen wat ons regtig sou bewonder ... En dan, daar naby, ... die krematoriumrook, en hierdie kinders, môre of binne ’n halfuur, gaan hy hulle daarheen stuur. Wel, dit is waar die teenstrydigheid gelê het.[49]
Joodse kinders wat aan die lewe gehou is in Auschwitz vir gebruik in Mengele se mediese eskperimente.

In sy tweelingeksperimente het Mengele gewoonlik beveel dat die tweelinge weekliks aan fisieke ondersoeke onderwerp word.[50] Daarna het hy hulle aan verskeie prosedures onderwerp, insluitend die amputasie van gesonde ledemate, doelbewuste infeksie met siektes soos tifus, en die oordrag van bloed van een tweeling na die ander.[51] Baie het tydens die prosedures gesterf,[51] en dié wat oorleef het, is dikwels doodgemaak en vir vergelykende nadoodse verslae ontleed.[52] Nyiszli het een geleentheid onthou waar Mengele 14 tweelinge tegelyk doodgemaak het deur chloroform in hulle harte te spuit.[33] Sommige tweelinge is rug aan rug aanmekaargewerk in ’n poging om saamgegroeide tweelinge te skep.[53][51]

Ander eksperimente wat hy uitgevoer het, het ingesluit die inspuiting van chemikalieë in gevangenes se oë om hulle oogkleur te verander,[54] die verwydering van die oë van dooie gevangenes en om dit soms "soos skoenlappers teen mure vas te pen",[55] die verwydering van die tande en bloed van dwerge en gevangenes met fisieke abnormaliteite, en die dwing van gevangenes om onnodige medikasie- en X-straalbehandelings te ondergaan.[4] Swanger vroue was ook slagoffers van hierdie eksperimente.[56] Oorlewendes is gewoonlik binne weke na die gaskamers gestuur. Hulle skelette is na Berlyn gestuur vir verdere ontleding.[57] Mengele het die harte en mae van slagoffers sonder narkose verwyder[58] en een gevangene, wat die verwydering van ’n nier oorleef het, gedwing om daarna sonder pynstillers te werk.[59]

In sy boek van 1986 het Lifton vir Mengele as sadisties beskryf, sonder empatie, en uitermatig antisemities, met die oortuiging dat die Jode as ’n minderwaardige en gevaarlike ras uitgeroei moes word. Hy het ook geglo dat Mengele verantwoordelik was vir ’n onbekende aantal sterftes deur ander eksperimente, dodelike inspuitings, aanrandings en skietery.[60]

Ná Auschwitz

[wysig | wysig bron]

Saam met verskeie ander Auschwitz-dokters is Mengele op 17 Januarie 1945 na die Gross-Rosen-konsentrasiekamp oorgeplaas, en hy het twee bokse monsters en die rekords van sy eksperimente by Auschwitz saamgeneem. Die meeste van die kamp se mediese rekords is reeds deur die SS vernietig teen die tyd dat die Rooi Leër Auschwitz op 27 Januarie bevry het.[61][62][63] Mengele het Gross-Rosen op 18 Februarie verlaat, ’n week voordat die Sowjetsoldate daar aangekom het, en weswaarts gereis na Žatec in Tsjeggo-Slowakye, vermom as ’n Wehrmacht-offisier. Daar het hy tydelik sy selfinkriminerende dokumente toevertrou aan ’n verpleegster met wie hy ’n verhouding aangeknoop het.[61]

Hy en sy eenheid het toe vinnig weswaarts beweeg om gevangenskap deur die Sowjetunie te vermy, maar is in Junie 1945 deur die Amerikaners as krygsgevangenes geneem. Hoewel Mengele aanvanklik onder sy eie naam geregistreer is, is hy nie as ’n belangrike oorlogsmisdadiger geïdentifiseer nie, vanweë die wanorde onder die Geallieerdes rakende die verspreiding van lyste van gesoektes en die feit dat hy nie die gewone SS-bloedgroeptatoeëermerk gehad het nie.[64] Hy is aan die einde van Julie vrygelaat en het vals dokumente verkry onder die naam "Fritz Ulmann", wat hy later verander het om te lees "Fritz Hollmann".[65]

Ná verskeie maande op die vlug, insluitend ’n reis terug na die Sowjetbesette gebied om sy Auschwitz-rekords te herwin, het Mengele naby Rosenheim in Beiere werk gekry as ’n plaaswerker.[66] Hy het uiteindelik op 17 April 1949 uit Duitsland ontsnap,[67][68] oortuig dat sy inhegtenisneming ’n verhoor en doodsvonnis sou beteken. Met die hulp van ’n netwerk van voormalige SS-lede het hy na Genua gereis, waar hy ’n paspoort van die Internasionale Komitee van die Rooi Kruis onder die skuilnaam "Helmut Gregor" verkry het, en in Julie 1949 na Argentinië gevaar.[69] Sy vrou het geweier om hom te vergesel, en hulle is in 1954 geskei.[70][71]

In Suid-Amerika

[wysig | wysig bron]
'n Foto in 1956 van Mengele se Argentynse ID-dokument.

Mengele het as 'n timmerman in Buenos Aires, Argentinië, gewerk.[72] Daarna het hy as 'n verkoopsman vir sy gesin se plaasmasjineriemaatskappy gewerk, en in 1951 het hy begin om gereeld reise na Paraguay te onderneem as 'n streekverteenwoordiger.[73] Hy het in 1953 in 'n woonstel in sentrale Buenos Aires ingetrek, gesinsgeld gebruik om 'n deelbelang in 'n timmermaatskappy te koop, en in 1954 'n huis in die voorstad Olivos gehuur.[74] Lêers wat in 1992 deur die Argentynse regering uitgereik is, dui daarop dat Mengele dalk sonder 'n lisensie 'n dokter in Buenos Aires was. Hy het onder meer aborsies uitgevoer.[75]

Ná die verkryging van 'n afskrif van sy geboortesertifikaat deur die Wes-Duitse ambassade in 1956, is 'n Argentynse buitelandse verblyfpermit onder sy werklike naam aan Mengele uitgereik. Hy het dié dokument gebruik om 'n Wes-Duitse paspoort onder sy eie naam te bekom en 'n reis na Europa te begin.[76][77] Hy het sy seun, Rolf (aan wie gesê is dat Mengele sy "oom Fritz" is),[78] en sy weduweeskoonsuster Martha ontmoet vir 'n skivakansie in Switserland. Hy het ook 'n week in sy tuisdorp, Günzburg, deurgebring.[79][80] Toe hy in September 1956 na Argentinië terugkeer, het Mengele onder sy werklike naam begin woon. Martha en haar seun, Karl Heinz, het ongeveer 'n maand later gevolg, en die drie het begin saamwoon. Josef en Martha is in 1958 in Uruguay getroud, en hulle het 'n huis in Buenos Aires gekoop.[76][81] Mengele se besigheidsbelangstellings het nou 'n deelbelang in Fadro Farm, 'n farmaseutiese maatskappy, ingesluit.[79]

Hy is in 1958 saam met verskeie ander dokters ondervra oor mediese praktyke sonder 'n lisensie nadat 'n tienermeisie gesterf het ná 'n aborsie, maar hy is vrygelaat sonder om aangekla te word. Bewus daarvan dat die publisiteit sy Nazi-agtergrond en oorlogsaktiwiteite kon blootlê, het hy 'n uitgebreide besigheidsreis na Paraguay onderneem en is hy in 1959 onder die naam "José Mengele" as burger van Paraguay aanvaar.[82] Hy het verskeie kere na Buenos Aires teruggekeer om sy sake af te handel en sy gesin te besoek. Martha en Karl het in 'n losieshuis in die stad gebly totdat hulle in Desember 1960 na Wes-Duitsland teruggekeer het.[83]

Mengele se naam is verskeie kere genoem tydens die Neurenberg-verhore in die middel van die 1940's, maar die Geallieerde magte het geglo hy is waarskynlik reeds dood.[84] Sy familie in Günzburg het ook beweer hy is dood.[85] In Wes-Duitsland het die Nazi-jagters Simon Wiesenthal en Hermann Langbein inligting van getuies oor Mengele se oorlogsaktiwiteite versamel. In 'n soektog deur die openbare rekords het Langbein Mengele se egskeidingsdokumente ontdek, en dit het 'n adres in Buenos Aires gelys. Hy en Wiesenthal het die Wes-Duitse owerhede onder druk geplaas om uitleweringsprosedures te begin, en 'n arrestasiebevel is op 5 Junie 1959 uitgereik.[86][87] Argentinië het aanvanklik die versoek geweier omdat die vlugteling nie meer by die adres op die dokumente gewoon het nie. Teen die tyd dat die uitlewering op 30 Junie goedgekeur is, het Mengele reeds na Paraguay gevlug en het hy op 'n plaas naby die Argentynse grens gewoon.[88][89] In 1964 het hy na Brasilië verhuis.[90] Ná 'n versoek van die Paraguayaanse prokureur-generaal Clotildo Jimenez het die hooggeregshof van Paraguay Mengele se burgerskap in Augustus 1979 nietig verklaar.[91]

Pogings deur Mossad

[wysig | wysig bron]

In Mei 1960 het Isser Harel, direkteur van die Israeliese intelligensiediens Mossad, persoonlik die suksesvolle poging gelei om Adolf Eichmann in Buenos Aires gevange te neem. Hy het gehoop om Mengele op te spoor sodat hy ook in Israel verhoor kon word.[92] Tydens ondervraging het Eichmann die adres verskaf van ’n losieshuis wat as ’n veilige hawe vir Nazi-vlugtelinge gebruik is. Nie Mengele of enige van sy familielede is egter opgespoor nie, en die posbode in die buurt het beweer hoewel Mengele onlangs daar briewe onder sy regte naam ontvang het, het hy intussen verhuis sonder om ’n posadres agter te laat. Harel se navrae by ’n masjienwinkel waar Mengele ’n mede-eienaar was, het ook geen leidrade opgelewer nie, en hy moes noodgedwonge die soektog staak.[93]

Ten spyte daarvan dat Mengele in 1956 wettige dokumente onder sy regte naam ontvang het (wat hom in staat gestel het om sy permanente verblyf in Argentinië te formaliseer), het Wes-Duitsland nou ’n beloning vir sy inhegtenisneming aangebied. Aanhoudende koerantdekking van sy oorlogstydse dade, met gepaardgaande foto’s, het daartoe gelei dat Mengele hom weer in 1960 hervestig het. 'n Voormalige vlieënier het hom in kontak gebring met die Nazi-ondersteuner Wolfgang Gerhard, wat Mengele gehelp het om die grens na Brasilië oor te steek.[83][94] Hy het by Gerhard op sy plaas naby São Paulo gebly totdat ’n meer permanente verblyfplek gevind is, wat toe gebeur het met die hulp van die Hongaarse ekspats Géza en Gitta Stammer. Die egpaar het met behulp van ’n belegging van Mengele ’n plaas in Nova Europa gekoop, en hy is aangestel om dit vir hulle te bestuur. In 1962 het die drie saam ’n koffie- en beesplaas in Serra Negra gekoop.[95] Gerhard het aanvanklik aan die Stammers gesê die vlugteling se naam is "Peter Hochbichler", maar hulle het sy ware identiteit in 1963 ontdek. Gerhard het die egpaar oortuig om nie Mengele se ligging aan die owerhede te rapporteer nie deur hulle te oortuig dat hulle self aangekla kon word vir die huisvesting van ’n voortvlugtige.[96] In Februarie 1961 het Wes-Duitsland sy uitleweringsversoek uitgebrei om ook Brasilië in te sluit, nadat hulle in kennis gestel is van die moontlikheid dat Mengele daarheen verskuif het.[97]

Intussen is Zvi Aharoni, een van die Mossad-agente wat by die vang van Eichmann betrokke was, aangestel om leiding te neem oor ’n span agente wat die opdrag gekry het om Mengele op te spoor en hom vir verhoor na Israel te bring. Hulle navrae in Paraguay het geen leidrade opgelewer oor waar hy hom bevind nie, en hulle kon geen korrespondensie tussen Mengele en sy vrou Martha, wat teen daardie tyd in Italië gewoon het, onderskep nie. Aharoni en sy span het Gerhard gevolg na ’n landelike gebied naby São Paulo, waar hulle ’n Europese man geïdentifiseer het wat hulle geglo het Mengele is.[98] Hierdie moontlike deurbraak is aan Harel gerapporteer, maar die logistiek om ’n inhegtenisneming te organiseer, die begrotingsbeperkings van die soekoperasie en die prioriteit van Israel se verslegtende verhouding met Egipte het daartoe gelei dat die Mossad-hoof die klopjag in 1962 afgelas het.[99][100]

Latere lewe en dood

[wysig | wysig bron]

In 1969 het Mengele en die Stammers saam 'n plaashuis in Caieiras, Brasilië, gekoop.[101] Toe Wolfgang Gerhard in 1971 na Duitsland terugkeer om mediese behandeling vir sy siek vrou en seun te soek, het hy sy ID-kaart aan Mengele gegee.[102] Die Stammers se vriendskap met Mengele het teen laat 1974 versleg, en toe hulle 'n huis in São Paulo koop, is hy nie genooi om by hulle aan te sluit nie. Die Stammers het later 'n woonhuis in die buurt Eldorado in São Paulo gekoop, en dit aan Mengele verhuur.[103] Rolf, wat sy vader laas tydens die skivakansie in 1956 gesien het, het hom in 1977 by die woonhuis besoek; hy het 'n “onboetvaardige Nazi” aangetref wat beweer het hy het nooit persoonlik iemand seergemaak nie en dat hy slegs sy pligte as offisier uitgevoer het.[104]

Mengele se gesondheid het sedert 1972 geleidelik agteruitgegaan. Hy het in 1976 'n beroerte gehad,[105] het aan hoë bloeddruk gely en het 'n oorinfeksie opgedoen wat sy balans beïnvloed het. Op 7 Februarie 1979, terwyl hy sy vriende Wolfram en Liselotte Bossert in die kusvakansieoord Bertioga besoek het, het Mengele 'n hartaanval gekry terwyl hy geswem het en het verdrink.[106] Hy is begrawe onder die naam "Wolfgang Gerhard",[107] wie se ID-kaart Mengele sedert 1971 gebruik het.[108] Ander skuilname wat Mengele in sy latere lewe gebruik het, sluit in "Dr. Fausto Rindón" en "S. Josi Alvers Aspiazu".[109]

Opgrawing

[wysig | wysig bron]
Forensiese antropoloë ondersoek Mengele se kopbeen in 1986. Die skelet word bewaar in die São Paulo-instituut vir Forensiese Geneeskunde in Brasilië.[110]

Verslae dat Mengele gesien is, is oor verskeie dekades ná die oorlog wêreldwyd gerapporteer. Wiesenthal het beweer dat hy inligting het wat Mengele in 1960 op die Griekse eiland Kutnos plaas,[111] in 1961 in Kaïro,[112] in 1971 in Spanje[113] en in 1978, 18 jaar nadat hy die land verlaat het, in Paraguay.[114] Hy het selfs in 1985 volhard dat Mengele steeds lewe – ses jaar nadat hy gesterf het. Hy het voorheen, in 1982, 'n beloning van VS$100 000 aangebied vir die vlugteling se arrestasie.[115] Wêreldwye belangstelling in die saak is verhoog deur 'n simulasieverhoor wat in Februarie 1985 in Jerusalem gehou is, met die getuienisse van meer as 100 slagoffers van Mengele se eksperimente. Kort daarna het die Wes-Duitse, Israeliese en VSA-regerings 'n gesamentlike poging van stapel gestuur om te bepaal waar Mengele hom bevind. Die Wes-Duitse en Israeliese regerings het belonings aangebied vir sy gevangeneming, en ook The Washington Times en die Simon Wiesenthal-sentrum.[116]

Op 31 Mei 1985 het die polisie die huis van Hans Sedlmeier, 'n lewenslange vriend van Mengele en verkoopsbestuurder van die gesinsfirma in Günzburg, deursoek na aanleiding van intelligensie wat deur die Wes-Duitse aanklaer se kantoor ontvang is.[117] Hulle het 'n gekodeerde adresboek en kopieë van briewe wat aan en van Mengele gestuur is, gevind. Tussen die dokumente was 'n brief van Wolfram Bossert wat Sedlmeier in kennis stel van Mengele se dood.[118] Duitse owerhede het die polisie in São Paulo ingelig, wat toe die Bosserts gekontak het. Onder ondervraging het hulle die ligging van Mengele se graf onthul[119] en die oorblyfsels is op 6 Junie 1985 opgegrawe. Uitgebreide forensiese ondersoeke het met 'n hoë mate van waarskynlikheid aangedui dat die liggaam inderdaad dié van Josef Mengele was.[120] Rolf Mengele het op 10 Junie 'n verklaring uitgereik wat bevestig dat die liggaam dié van sy vader is en dat die nuus van sy vader se dood geheim gehou is om mense wat hom gehuisves het, te beskerm.[121]

In 1992 het DNS-toetse Mengele se identiteit sonder twyfel bevestig,[122] maar familielede het herhaalde versoeke deur Brasilië se amptenare geweier om die oorblyfsels na Duitsland te stuur.[123] Die skelet word by die São Paulo-instituut vir Forensiese Geneeskunde bewaar, waar dit as 'n onderrighulpmiddel tydens kursusse in forensiese geneeskunde aan die Universiteit van São Paulo se mediese fakulteit gebruik word.[124]

Mengele se publikasies

[wysig | wysig bron]
  • Rassenmorphologische Untersuchung des vorderen Unterkieferabschnittes bei vier rassischen Gruppen ("Ras-morfologiese Ondersoeke van die Anterieure Deel van die Laer Kaak in Vier Rassegroepe"). Hierdie proefskrif, wat in 1935 voltooi en die eerste keer 1937 gepubliseer is, het hom 'n PhD in antropologie aan die Universiteit van München besorg. In dié werk het Mengele probeer demonstreer dat daar strukturele verskille is in die laer kake van individue van verskillende etniese groepe, en dat rasseverskille bepaal kon word op grond van dié verskille.[9][125]
  • Sippenuntersuchungen bei Lippen-Kiefer-Gaumenspalte ("Genealogiese Studies in die Gevalle van Geskeurde Lip-kaak-verhemeltes") (1938), sy mediese proefskrif wat vir hom 'n doktersgraad aan die Universiteit van Frankfurt besorg het. Deur die invloed van genetika as 'n faktor in die voorkoms van dié misvorming te bestudeer, het Mengele navorsing gedoen oor gesinne wat hierdie eienskappe oor verskeie geslagte vertoon. Die werk het ook notas ingesluit oor ander abnormale toestande wat in dié geslagslyne voorkom.[9][126]
  • Vererbung von Fistula Auris' ("Erflike Oordrag van Fistula Auris"). Dié tydskifartikel, gepubliseer in Der Erbarzt ("Die Genetiese Geneesheer"), fokus op fistula auris ('n abnormale skeur aan die eksterne oor) as 'n erflike eienskap. Mengele het opgemerk dat individue wat hierdie eienskap het, dikwels ook 'n kuiltjie aan hulle ken het.[16]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ 1,0 1,1 Levy 2006, p. 242.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 USHMM: Josef Mengele.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Kubica 1998, p. 320.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Astor 1985, p. 102.
  5. ↑ Gopnik 2020.
  6. ↑ Astor 1985, p. 12.
  7. ↑ Posner & Ware 1986a, pp. 4–5.
  8. ↑ Posner & Ware 1986a, pp. 6–7.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 Kubica 1998, p. 318.
  10. ↑ Kershaw 2008, p. 81.
  11. ↑ US Justice Department 1992.
  12. ↑ Posner & Ware 1986a, pp. 8, 10.
  13. ↑ Weindling 2002, p. 53.
  14. ↑ Allison 2011, p. 52.
  15. ↑ Levy 2006, p. 234.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 Lifton 1986, p. 340.
  17. ↑ Posner & Ware 1986a, p. 11.
  18. ↑ Posner & Ware 1986a, p. 54.
  19. ↑ Evans 2008, p. 7.
  20. ↑ Longerich 2010, p. 132.
  21. ↑ Posner & Ware 1986a, p. 16.
  22. ↑ Kubica 1998, pp. 318–319.
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 Kubica 1998, p. 319.
  24. ↑ Posner & Ware 1986a, pp. 16–18.
  25. ↑ Astor 1985, p. 27.
  26. ↑ Longerich 2010, pp. 282–283.
  27. ↑ Steinbacher 2005, pp. 94, 96.
  28. ↑ Steinbacher 2005, pp. 104–105.
  29. ↑ Rees 2005, p. 100.
  30. ↑ Levy 2006, pp. 235–237.
  31. ↑ Astor 1985, p. 80.
  32. ↑ 32,0 32,1 Allison 2011, p. 53.
  33. ↑ 33,0 33,1 33,2 Lifton 1985.
  34. ↑ Astor 1985, p. 78.
  35. ↑ Levy 2006, pp. 248–249.
  36. ↑ Posner & Ware 1986a, p. 29.
  37. ↑ Posner & Ware 1986a, p. 27.
  38. ↑ Piper 1998, pp. 170, 172.
  39. ↑ Kubica 1998, pp. 328–329.
  40. ↑ Friedman 1985.
  41. ↑ Thornton 2006, p. 1747.
  42. ↑ Lifton 1986, pp. 358–359.
  43. ↑ Posner & Ware 1986a, p. 33.
  44. ↑ Posner & Ware 1986a, pp. 33–34.
  45. ↑ Nyiszli 2011, p. 158.
  46. ↑ Nyiszli 2011, p. 57.
  47. ↑ Kubica 1998, pp. 320–321.
  48. ↑ Lagnado & Dekel 1991, p. 9.
  49. ↑ Lifton 1985, p. 337.
  50. ↑ Lifton 1986, p. 350.
  51. ↑ 51,0 51,1 51,2 Posner & Ware 1986a, p. 37.
  52. ↑ Lifton 1986, pp. 347, 351, 353.
  53. ↑ Mozes-Kor 1992, p. 57.
  54. ↑ Lifton 1986, p. 362.
  55. ↑ Halioua & Marmor 2020.
  56. ↑ Brozan 1982.
  57. ↑ Lifton 1986, p. 360.
  58. ↑ Lee 1996, p. 85.
  59. ↑ Schult 2009.
  60. ↑ Lifton 1986, pp. 376–377.
  61. ↑ 61,0 61,1 Levy 2006, p. 255.
  62. ↑ Posner & Ware 1986a, p. 57.
  63. ↑ Steinbacher 2005, p. 128.
  64. ↑ Posner & Ware 1986a, p. 63.
  65. ↑ Posner & Ware 1986a, pp. 64, 68.
  66. ↑ Posner & Ware 1986a, pp. 68, 88.
  67. ↑ Posner & Ware 1986a, p. 87.
  68. ↑ Levy 2006, p. 263.
  69. ↑ Levy 2006, p. 264–265.
  70. ↑ Posner & Ware 1986a, pp. 88,108.
  71. ↑ Blumenthal, June 1985.
  72. ↑ Posner & Ware 1986a, p. 95.
  73. ↑ Posner & Ware 1986a, pp. 104–105.
  74. ↑ Posner & Ware 1986a, pp. 107–108.
  75. ↑ Nash 1992.
  76. ↑ 76,0 76,1 Levy 2006, p. 267.
  77. ↑ Astor 1985, p. 166.
  78. ↑ Posner & Ware 1986a, p. 2.
  79. ↑ 79,0 79,1 Astor 1985, p. 167.
  80. ↑ Posner & Ware 1986a, p. 111.
  81. ↑ Posner & Ware 1986a, p. 112.
  82. ↑ Levy 2006, pp. 269–270.
  83. ↑ 83,0 83,1 Levy 2006, p. 273.
  84. ↑ Posner & Ware 1986a, pp. 76, 82.
  85. ↑ Levy 2006, p. 261.
  86. ↑ Levy 2006, p. 271.
  87. ↑ Posner & Ware 1986a, p. 121.
  88. ↑ Levy 2006, pp. 269–270, 272.
  89. ↑ Brooke 1993.
  90. ↑ Gibbs 2024.
  91. ↑ Belnap 1979.
  92. ↑ Posner & Ware 1986a, p. 139.
  93. ↑ Posner & Ware 1986a, pp. 142–143.
  94. ↑ Posner & Ware 1986a, p. 162.
  95. ↑ Levy 2006, pp. 279–281.
  96. ↑ Levy 2006, pp. 280, 282.
  97. ↑ Posner & Ware 1986a, p. 168.
  98. ↑ Posner & Ware 1986a, pp. 184–186.
  99. ↑ Posner & Ware 1986a, pp. 184, 187–188.
  100. ↑ Horovitz 2018.
  101. ↑ Posner & Ware 1986a, p. 223.
  102. ↑ Levy 2006, p. 289.
  103. ↑ Posner & Ware 1986a, pp. 242–243.
  104. ↑ Posner & Ware 1986a, pp. 2, 279.
  105. ↑ Levy 2006, pp. 289, 291.
  106. ↑ Evans 2008, p. 746.
  107. ↑ "'Gerhard' Was Anxious, Feared Jews - Man Thought to Be Mengele Called Shy". The LA Times. 8 Junie 1985.
  108. ↑ Blumenthal, July 1985, p. 1.
  109. ↑ Zentner & Bedürftig 1991, p. 586.
  110. ↑ [[#CITEREFThe_Guardian2017|The Guardian 2017]].
  111. ↑ Segev 2010, p. 167.
  112. ↑ Walters 2009, p. 317.
  113. ↑ Walters 2009, p. 370.
  114. ↑ Levy 2006, p. 296.
  115. ↑ Levy 2006, pp. 297, 301.
  116. ↑ Posner & Ware 1986a, pp. 306–308.
  117. ↑ Posner & Ware 1986a, pp. 89, 313.
  118. ↑ Levy 2006, p. 302.
  119. ↑ Posner & Ware 1986a, pp. 315, 317.
  120. ↑ Posner & Ware 1986a, pp. 319–321.
  121. ↑ Posner & Ware 1986a, p. 322.
  122. ↑ Saad 2005.
  123. ↑ Simons 1988.
  124. ↑ The Guardian 2017.
  125. ↑ Lifton 1986, p. 339.
  126. ↑ Lifton 1986, pp. 339–340.

Bibliografie

[wysig | wysig bron]

Nog leesstof

[wysig | wysig bron]

Skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Josef_Mengele&oldid=2809764"