Klismosstoel

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Klismosstoel, op die grafsuil van Xanthippos, Athene, ongeveer 430-20   VC.

'n Klismos (Grieks : κλισμός) of 'n klismosstoel is 'n soort Antieke Griekse stoel, met 'n konkawe rugleuning en stoelpote wat uitwaarts buig.

Antieke Griekeland[wysig | wysig bron]

Antieke meubels soos klismosstoele word dikwels in reliëfs en op geverfde pottebakkery vanaf die middel van die 5de eeu v.C. uitgebeeld. In epiese gedigte verwys klismos na 'n leun- of troonstoel, maar daar word geen spesifieke beskrywing van die vorm gegee nie. In die Ilias xxiv, nadat Priamos 'n beroep op hom gedoen het, staan Achilles uit sy troonstoel op en help die ouer man op sy voete. Achilles gaan dan om Hektor se liggaam vir 'n ordentlike begrafnis voor te berei, en keer daarna terug om op sy klismos te sit.[1]

'n Uitbeelding van 'n sater, met 'n klismosstoel op sy skouer, wat op 'n keramiekvaas aangebring is, toon hoe lig hierdie tipe stoele was.[2] Die geboë, afgespitste stoelpote van die klismosstoel buig gebalanseerd vorentoe en agtertoe, en verleen stabiliteit aan die stoel. Die agterpote buig aaneenlopend opwaarts om 'n breë konkawe rugleuning, wat soos 'n geboë tablet lyk, te ondersteun. Die rugleuning kon die rug ondersteun, of dit kon laer wees, sodat iemand met 'n elmboog daarop kan steun.

Gedurende die Hellenistiese periode het die klismosstoel algemeen in onbruik geraak. Ten spyte daarvan is daar uitgekerfde afbeeldings van die klismosstoel, wat uit die 1ste eeu n.C. dateer, in die Dionusosteater, aan die voet van die Akropolis van Athene.[3] In gevalle waar Romeinse voorstellings klismosstoele met sittende persone uitbeeld, is die beelde kopieë van Griekse werke.[4] Die rede waarom die klismosstoel mettertyd nie meer gebruik is nie, kan moontlik aan die ontwerp van die stoel toegeskryf word. Die stoelpote buig na buite, sonder enige verdere ondersteuning, wat tot gevolg het dat die pote heeltemal kan uitsprei en kan breek; dit kan naamlik as 'n ontwerpfout beskou word.

Neoklassisisme[wysig | wysig bron]

Die klismosstoel het tydens die tweede, argeologiese fase van Europese neoklassisisme herleef. Klismosstoele is die eerste keer algemeen in Parys gesien in die meubels wat Georges Jacob in 1788 vir die skilder Jacques-Louis David gemaak het. Die meubels is gemaak om as rekwisiete te gebruik vir David se historiese skilderye, waar die nuwe gevoel van historisisme visuele outentiekheid vereis het.[5] Dit sal waarskynlik nie moontlik wees om 'n vroeër weergawe van 'n Franse klismosstoel te vind as dié wat in 1786 deur die argitek Jean-Jacques Lequeu ontwerp is, vir die "Etruskiese dekor" van die Montholon-hotel,[6] aan die Montmartre boulevard, nie. Die betrokke stoel is ook deur Jacob gemaak. Hoewel die meubels nie meer bestaan nie, het waterverfontwerpe daarvan in die Cabinet des Estampes behoue gebly.[7] Simon Jervis het daarop gewys dat Joseph Wright van Derby inligting rakende 'n klismosstoel in sy Penelope Unraveling Her Web, 1783–84 (J. Paul Getty Museum), ingesluit het.[8]

In Londen is vroeë klismosstoele deur Thomas Hope vir sy huis in Duchessstraat, Londen, ontwerp.[9] George Beaumont het die huis so vroeg as 1804 beskryf as "meer 'n museum as enigiets anders".[10] Hope het verskillende variasies van klismosstoele in Huishoudelike Meubels en Binnenshuise Versiering (1807), geïllustreer.[11] Klismosstoele in hul suiwerste vorm is in Hope se kunsgalery uitgestal. Henry Moses se sketse, van 'n deftige geselskap besig om kaart te speel en op klismosstoele sit, het in Hope se Designs of Modern Costume verskyn (ca. 1812).[12]

'n Selfportret van Adam Buck en sy gesin sluit modieuse klismosstoele, sowel as 'n versameling Griekse vase, in. Daar is voorheen aangeneem dat die klismosstoele in die skildery verteenwoordigend van Thomas Hope was.[13] Joseph Bonomi het klismosstoele vir Packington Hall, Warwickshire, ontwerp.[14]

In Philadelphia het die argitek Benjamin Henry Latrobe teen 1808 'n stel klismosstoele, in die mees gevorderde neoklassieke styl vir William Waln se sitkamer ontwerp.[15] Latrobe se stoele het 'n Etruskiese kleurskema van rooi en roomkleurig teen 'n swat agtergrond gehad.[16] In 1809 is die stoelpote van klismosstoele, wat Latrobe vir die Withuis ontwerp het, met dwarsbalkies versterk om dit stewiger te maak.[17] 'n Verskeidenheid vroeë 19de-eeuse Amerikaanse klismosstoele is in die uitstalling "Classical Taste in America, 1800-1840", Baltimore Museum of Art, 1993, uitgestal.[18]

Hierdie streng akademiese herlewings van die klismosstoel is soms deur gewone stoelvervaardigers gekompromitteer. JE Höglander van Stockholm het byvoorbeeld 'n vroeë 19de-eeuse klismosstoel aangepas deur die toevoeging van 'n opgestopte rugleuning.[19]

20ste eeu[wysig | wysig bron]

20ste-eeuse modernisme, gekombineer met die gewildheid van die Art Deco-styl, het tot 'n nuwe waardering van klassieke vorms soos die klismosstoel gelei. Klismosstoele wat deur die Deen Edvard Thomspon ontwerp is, is in Architekten, 1922 geïllustreer.[20] In 1960 het TH Robsjohn-Gibbings die Griekse kabinetsmakers Susan en Eleftherios Saridis ontmoet. Hulle het saamgewerk om 'n meubelreeks wat op die klismosstoel gebaseer was, te ontwerp. Hulle het daarin geslaag om antieke Griekse meubels, insluitend klismosstoele, met 'n redelike mate van akkuraatheid te laat herleef.

Konstruksie[wysig | wysig bron]

Dit was moeilik om die lang, elegante kurwe van die stoel te skep. Dit is moontlik uit 'n enkele stuk hout gekerf,[21] of deur van tap-en-gatlaste gebruik te maak, of deur die hout deur middel van stoom te buig, of deur die hout in verlangde kurwes te laat groei.[22]

Die sitplek is met vier houtstawe aan die stoelpote geheg; 'n web bestaande uit koord of leerstroke het gedien as basis vir 'n kussing. Die klismosstoel was uitsluitlik 'n Griekse ontwerp, met geen vroeëre waarneembare inspirasie nie.[23]

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. Discussed by R.M.Frazer, "The κλισμός of Achilles Iliad 24.596-98," GRBS 12 (1971:295-301); Frazer interprets the lines as not inconsistent; following xenia, the Greek etiquette of hospitality, Achilles gives the thronos to Priam and takes the more modest klismos.
  2. Gisela M.A. Richter, Furniture of the Greeks, Etruscans and Romans (New York:Phaidon Press) 1966; klismos chairs are illustrated figs. 169-97; 276, 510-14.
  3. Noted by Wanscher, The Art of Furniture (1966), 16; one illustrated in Margarete Bieber, Die Denkmäler zum Theaterwesen im Altertum (1920), l, 4.
  4. For example and the seated portrait sculptures in the Capitoline Museums of a female (Wanscher 66-67) and a male (Wanscher 68-69), probably both after 4th-century BCE originals.
  5. The new studio furniture appears in David's The Lictors Bring to Brutus the Bodies of His Sons, 1789.
  6. Furnished for Mathieu de Montholon (1753–1788) ,conseiller d'état, the father of Charles Tristan, marquis de Montholon.
  7. Madeleine Jarry and Pierre Devinoy, Le siège français (Fribourg: Office du Livre) 1973: 260 and fig. 56.
  8. Jervis, reviewing Herculaneum paa Sjoelland [1988], in The Burlington Magazine 133 no. 1058 (Mei 1991:329); Getty Guide: Penelope Unraveling Her Web Geargiveer op Wayback Machine
  9. One, purchased for the Fitzwilliam Museum, was illustrated in "Recent Acquisitions at the Fitzwilliam Museum, Cambridge: Supplement to The Burlington Magazine 137 No. 1102 (January 1995:59-64) fig. xix, p. 64
  10. David Watkin, introduction to Thomas Hope: Household Furniture and Interior Decoration (New York: Dover Reprints) 1971:xiii.
  11. A klismos chair also appears in his notebook of drawings, c. 1812, now at the RIBA (David Watkin and Jill Lever, "A Sketch-Book by Thomas Hope", Architectural History 23 (1980: 52-187) no. 42, p. 56.
  12. Illustrated in Margaret Jourdain, Regency Furniture, revised ed. 1965, p. 51, fig. 86. An English klismos chair of about 1807 illustrated by Jourdain (fig. 84) is painted "Etruscan" fashion, in terracotta red and black, in imitation of a painted Greek vase, a color scheme called "Etruscan", owing to misconceptions about Greek vases found in Italy.
  13. The painting is reproduced as the dust cover of John Morley, Regency Design 1790–1840(London: Zwemmer) 1993; reviewing the volume in The Burlington Magazine 135 No. 1085 (August 1993:568), Alex Kidson remarked of these iconic trappings representing high culture, "That the modest Buck could have been misidentified as a hugely rich connoisseur, patron and collector, is fascinating and a pointer to an enormous sociological change in the patterns of influence and patronage."
  14. Klismos chairs in European neoclassicism are discussed in The Age of Neoclassicism, exhibition catalog, 1972, under nos. 1592 (a klismos chair designed by the Danish architect Nicolai Abraham Abildgaard, c. 1800-09 (Museum of Decorative Arts, Copenhagen) and 1644.
  15. One, conserved at the Metropolitan Museum of Art (acc.no. 1994.189) is illustrated by Peter Kenny, in "North America 1700–1900" The Metropolitan Museum of Art Bulletin, New Series, 52.2, "Recent Acquisitions: A Selection 1993–1994" (Autumn 1994), p 54.
  16. "I have resolved to decorate his drawing-room frieze," Latrobe wrote his decorative painter, "with Flaxman's Iliad or Odyssey in flat Etruscan colors, giving only outline on a rich ground" (quoted by Kenny 1994).
  17. The watercolor designs conserved by the Maryland Historical Society, are illustrated in Peter L. Fodera, Kenneth N. Needleman and John L. Vitagliano, "The Conservation of a Painted Baltimore Sidechair (ca. 1815) Attributed to John and Hugh Finlay", Journal of the American Institute for Conservation 36.3 (Autumn - Winter 1997:183-192) fig. 1 p. 184; the painted chair under conservation (fig. 4), attributed to the Finlay workshop of Baltimore, combines klismos-type stiles and outswept rear legs and curved tablet backrest with sturdy turned and tapered front legs.
  18. One was illustrated in Nadia Tscherny's review in The Burlington Magazine 135 No. 1087 (October 1993: fig. 51, p. 716.
  19. Nordiska Museet, Stockholm; illustrated in Wanscher 1966:376-77.
  20. Reproduced in Claire Selkurt, "New Classicism: Design of the 1920s in Denmark", The Journal of Decorative and Propaganda Arts, 4 (Spring, 1987:16-29) fig. 7 p. 25.
  21. "klismos | Greek chair | Britannica.com" (in Engels). britannica.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 Mei 2015. Besoek op 17 Februarie 2017.
  22. The Gardener, Cllicago Tribul1e Sunday 
  23. "This chair possesses a profound originality unusual in the history of furniture" (Ole Wanscher, The Art of Furniture: 5000 Years of Furniture and Interiors, David Hohnen, tr. [New York/London/Amsterdam: Reinhold] 1966:15; klismos chairs are discussed pp 15-17, illus. pp 63-69; see also Charles Singer, E.J. Holmyard, et al., A History of Technology II: The Mediterranean Civilization and the Middle Ages (Oxford University Press) 1956:22.

Eksterne skakels[wysig | wysig bron]