Gaan na inhoud

Kroaties

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Hierdie artikel handel oor die taal. Vir die etniese groep, sien Kroate.
Kroaties
hrvatski jezik 
Uitspraak: [xř̩ʋaːtskiː]
Gepraat in: Vlag van Bosnië en Herzegowina Bosnië en Herzegowina
Vlag van Kroasië Kroasië
Vlag van Montenegro Montenegro
Vlag van Oostenryk Oostenryk
Vlag van Italië Italië
Vlag van Roemenië Roemenië
Vlag van Serwië Serwië 
Gebied: Balkan
Totale sprekers: 6,9 miljoen (moedertaal)
1,3 miljoen (tweede taal)[1] 
Rang: 95
Taalfamilie: Indo-Europees
 Slawies
  Suid-Slawies
   Suidwes-Slawies
    Serwo-Kroaties
     Kroaties 
Skrifstelsel: Latynse alfabet 
Amptelike status
Amptelike taal in: Flag of Europe Europese Unie
Vlag van Bosnië en Herzegowina Bosnië en Herzegowina
Vlag van Kroasië Kroasië
Vlag van Montenegro Montenegro (in amptelike gebruik)[2]
Burgenland
Vojvodina
Gereguleer deur: Instituut van Kroaties
Taalkodes
ISO 639-1: hr
ISO 639-2: hrv
ISO 639-3: hrv 
Verspreiding van Kroaties (donkerblou) binne Serwo-Kroaties (hemelblou)

Kroaties (hrvatski [xř̩ʋaːtskiː]) is 'n Suid-Slawiese taal wat veral in Kroasië gepraat word. Dit is een van die standaardvorme van die Serwo-Kroatiese taalgroep en die amptelike taal van Kroasië. Dit word ook deur Kroate in Bosnië en Herzegowina gebruik. Met die toetreding van Kroasië op 1 Julie 2013 het Kroaties die 24ste amptelike taal van die Europese Unie geword. Daarbenewens is Kroaties in Montenegro in amptelike gebruik.

Taalgebied en dialekte

[wysig | wysig bron]
Verspreiding van Kroatiese dialekte
Kroaties 1380–1400

Die moderne Kroatiese standaardtaal baseer op die Nieu-Štokaviese dialek, alhoewel dit ook invloede uit die Kajkaviese en Ĉakaviese dialekte toon. Kroaties word met die Latynse alfabet geskryf.

Kroaties is nou verwant met die standaardtale van aangrensende taalgebiede – Bosnies, Montenegryns en Serwies – sodat sprekers van hierdie tale mekaar maklik kan verstaan. Baie slawiste en sosiolinguïste – veral in lande buite die voormalige Joego-Slawië – beweer dus dat hierdie tale as variante van 'n gemeenskaplike plurisentriese taal, naamlik Serwo-Kroaties, beskou kan word.

Verwante tale, wat duidelik van die standaardtaal verskil en sodoende nie as variante daarvan geklassifiseer word nie, is Burgenland-Kroaties in Oostenryk (wat oorwegend op Ĉakavies baseer) en Moliseslawies. Die laasgenoemde idioom het sy oorsprong in 'n Štokaviese dialek wat eeue gelede na Italië oorgeplant is en daar sterk deur plaaslike variante van Italiaans beïnvloed is.

Die aantal Kroatiese moedertaalsprekers word op sowat 7 miljoen beraam. In die sensus van 2001 het 4 265 081 inwoners (of 96,12 persent van die bevolking) Kroaties as hul moedertaal genoem. Buite Kroasië is daar moedertaalsprekers in Bosnië en Herzegowina en in Vojvodina, naas Kroatiese immigrante in Slowenië en die Kroatiese diaspora, veral in Sentraal-Europa (Duitsland, Oostenryk, Switserland, Italië), Noord-Amerika (Verenigde State, Kanada), Suid-Amerika (onder meer in Argentinië, Chili, Bolivië) asook in Australië en Nieu-Seeland.

Kroaties is die ampstaal van Kroasië, een van drie ampstale in Bosnië en Herzegowina asook een van die ses amptelike minderheidstale in Vojvodina, Serwië.

Kroatiese dialekte word in drie hoofgroepe verdeel wat na die verskillende vorme van die vraagwoord "wat" (ča, kaj, što) vernoem is:

  • Kajkavies (noord van die Kupa en die Bo-Save, Noord-Kroasië)
  • Čakavies (Istrië, Kroatiese kusgebiede (Noord- en Sentraal-Dalmasië), die noorde van Lika en die meeste Kroatiese eilande, Burgenland in Oostenryk)
  • Štokavies (Slawonië, Lika, Suid-Dalmasië en Bosnië en Herzegowina)

Štokavies word ook deur die Bosniake en die meerderheid van die Serwiërs gepraat. Dit vorm die basis vir die Kroatiese, Bosniese en Serwiese standaardtaal.

Alfabet

[wysig | wysig bron]

Kroatiese alfabet (Gaica) 30+2

Vergelyking met ander tale

[wysig | wysig bron]
Engels Kroaties Serwies
Compare Usporedba Поређење (Poređenje)
Europe Europa Европа (Evropa)
Netherlands Nizozemska Холандија (Holandija)
Italians Talijani Италијани (Italijani)
Universe Svemir Васиона (Vasiona)
Spine Kralježnica Кичма (Kičma)
Air Zrak Ваздух (Vazduh)
Education Odgoj Васпитање (Vaspitanje)
Week Tjedan Седмица (Sedmica)
History Povijest Историја (Istorija)
Pantaloons Hlače Панталоне (Pantalone)
Belly Trbuh Стомак (Stomak)
Science Znanost Наука (Nauka)
Personally Osobno Лично (Lično)
Persona Osoba Лице (Lice)
United Nations Ujedinjeni Narodi Уједињене Нације (Ujedinjene Nacije)
Bread Kruh Хлеб (Hleb)
Artificial Umjetno Вештачки (Veštački)
Cross Križ Крст (Krst)
Democracy Demokracija Демократија (Demokratija)
Detection Spoznaja Сазнање (Saznanje)
Island Otok Острво (Ostrvo)
Officer Časnik Официр (Oficir)
Road traffic Cestovni promet Друмски саобраћај (Drumski saobraćaj)
Autobahn Autocesta Аутопут (Autoput)
Length Duljina Дужина (Dužina)
Association Udruga Удружење (Udruženje)
Factory Tvornica Фабрика (Fabrika)
General Opće Опште (Opšte)
Christ Krist Христос (Hristos)
I'm sorry Oprosti Извини (Izvini)
Native language standard Materinski jezićni standard Матерњи језички стандард

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. (en) "Ethnologue: Languages of the World, Seventeenth edition, Croatian". Ethnologue. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 April 2020. Besoek op 2 Desember 2020.
  2. (en) "Language and alphabet Article 13". Grondwet van Montenegro. WIPO. 19 Oktober 2007. Besoek op 2 Desember 2020. Serbian, Bosnian, Albanian and Croatian shall also be in the official use.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Wikipedia
Wikipedia
Sien gerus Wikipedia se uitgawe in Kroaties


Indo-Europese tale: Satem-tale: Slawiese tale
Wes-Slawiese tale:
Kasjoebies | Polabies (†) | Pools | Slowaaks | Silesies | Sorbies (Neder-Sorbies, Opper-Sorbies) | Rusyn (Rusnak) | Tsjeggies
Oos-Slawiese tale:
Oud-Oos-Slawies (†) | Oekraïens | Russies | Rusyn (Roeteens) | Belarussies
Suid-Slawiese tale:
Bulgaars | Masedonies | Sloweens | Serwo-Kroaties (Bosnies, Kroaties, Montenegryns, Serwies)
Kunsmatige tale:
Protoslawies | Kerkslawies (Ou Kerkslawies) | Interslawies