Gaan na inhoud

Krygskunde

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
(Aangestuur vanaf Krygkunde)
Gebuite Duitse tenk in die Eerste Wêreldoorlog.

Die krygskunde of die militêre wetenskap is die studie van militêre prosesse, instellings en gedrag, saam met die studie van oorlogvoering, en die teorie en toepassing van georganiseerde dwangmag.[1] Dit fokus hoofsaaklik op die teorie, metode en praktyk van die ontwikking van 'n militêre vermoë op 'n wyse wat in ooreenstemming is met die nasionale verdedigingsbeleid. Militêre wetenskap dien om die strategiese, politieke, ekonomiese, sielkundige, sosiale, operasionele, tegnologiese en taktiese elemente wat nodig is om relatiewe voordeel van militêre mag te handhaaf, te identifiseer; en om die waarskynlikheid en gunstige uitkomste van oorwinning in vrede of tydens 'n oorlog te verhoog. Militêre wetenskaplikes sluit in teoretici, navorsers, eksperimentele wetenskaplikes, toegepaste wetenskaplikes, ontwerpers, ingenieurs, toetstegnici en ander militêre personeel.

Militêre personeel kry wapens, toerusting en opleiding om spesifieke strategiese doelwitte te bereik. Militêre wetenskap word ook gebruik om die vyandskapasiteit as deel van tegniese intelligensie uit te vind.

In die militêre geskiedenis is die militêre wetenskap gedurende die tydperk van Industriële Revolusie as algemene term gebruik om te verwys na alle aangeleenthede van militêre teorie en tegnologie-toepassing as 'n enkele akademiese dissipline, insluitende die ontplooiing en indiensneming van troepe in vredestyd of in konflik.

In militêre opleiding is die militêre wetenskap dikwels die naam van die departement in die onderwysinrigting wat offisiers kandidaatopleiding administreer. Hierdie opleiding fokus egter gewoonlik op die amptelike leierskapopleiding en basiese inligting oor die aanwending van militêre teorieë, konsepte, metodes en stelsels. Afgestudeerdes is nie militêre wetenskaplikes na voltooiing van studies nie, maar eerder junior militêre offisiere.

Geskiedenis

[wysig | wysig bron]
Kaptein Carey se berede troepe bestorm die vyand op 14 Oktober 1851 tydens die Agtste Grensoorlog.

Selfs tot die Tweede Wêreldoorlog is die militêre wetenskap beskou as 'n akademiese dissipline soos fisika, filosofie en die mediese wetenskap. In deel was dit te wyte aan die algemene mistiek wat opvoeding vergesel het in 'n wêreld waar 75% van die Europese bevolking so laat as die 1880's ongeletterd was. Tot en met die vroeë 19de eeu het een waarnemer, 'n Britse veteraan van die Napoleontiese Oorloë, majoor John Mitchell gedink dat daar niks verander het van die toepassing van mag op 'n slagveld sedert die Antieke Grieke nie. Hy het voorgestel dat dit hoofsaaklik so was omdat Carl von Clausewitz voorgestel het: "In teenstelling met enige ander wetenskap of kuns, reageer die voorwerp in oorlog".[2]

Tot en met hierdie tyd, en selfs na die Frans-Pruisiese Oorlog, was die militêre wetenskap steeds verdeel tussen die formele denke van offisiere wat opgelei is in die "skaduwee" van Napoleontiese Oorloë en jonger offisiere soos Ardant du Picq, wat geneig was om vegprestasie te beskou as gewortel in die individu en groepsielkunde[3] en het 'n gedetailleerde analise van dit voorgestel het. Dit was 'n voorloper van die uiteindelike fassinasie van die militêre organisasies met die toepassing van kwantitatiewe en kwalitatiewe navorsing op hul teorieë van veg; die poging om militêre denke as filosofiese konsepte te omskep in konkrete metodes van die gevegkuns. Militêre voorrade, die voorsiening aan 'n weermag, sy organisasie, taktiek en dissipline het deur al die tye, die elemente van die militêre wetenskap gevorm, maar verbetering in wapentuig en bybehore blyk om al die elemente te lei en te beheer.[4]

'n Mate van deurbraak is deur Clausewitz gemaak, met sy aanbeveling van agt beginsels waarop sulke metodes gebaseer kan word, in Europa vir die eerste keer die geleentheid gebied het om die element van toeval en foute van die besluitnemingsproses in groot mate te verwyder.[5] Op daardie stadium is klem gelê op die topografie (insluitend trigonometrie), militêre kuns (militêre wetenskap), militêre geskiedenis, organisasie van die weermag in die veld, artillerie en wetenskap van projektiele, veldvestings en permanente fortifikasies, militêre wetgewing, militêre administrasie en maneuvers.[6]

Die militêre wetenskap model waarop Duitse gevegsoperasies vir die Eerste Wêreldoorlog geskoei was, bly grootliks onveranderd gebasseer op die Napoleontiese model. Hoewel, daar groot verbeteringe was in vuurkrag sowel as die vermoë om "groot gevegte van uitwissing" te voer deur middel van vinnige konsentrasie van mag, strategiese mobiliteit en die handhawing van die strategiese offensief[7], het dit in besonder wat beter bekend geword het as die "kultus van die offensief" bevorder. Die sleutel tot hierdie en ander denkwyses oor oorlog het die ontleding van militêre geskiedenis gebly en poogings om tasbare lesse te bekom wat weer met gelyke sukses op 'n ander slagveld as 'n soort bloedige laboratorium van militêre wetenskap herhaal kan word. Min was bloediger as die slagvelde van die Westelike Front tussen 1914 en 1918. Fasinerend was die man wat Clausewitz waarskynlik beter as die meeste verstaan het, Maarskalk Ferdinand Foch wie aanvanklik sou deelneem aan gebeure wat die Franse weermag amper vernietig het.[8]

Dit is egter nie waar om te sê dat militêre teoretici en bevelvoerders aan 'n kollektiewe geval van domheid ly nie. Die teenoorgestelde is waar. Hul ontleding van militêre geskiedenis het hulle oortuig dat beslissende en aggressiewe strategiese offensief die enigste oorwinningsleer was. Hulle het gevrees dat die oorbeklemtoning van vuurkrag en die gevolglike afhanklikheid van verskansing dit alles onmoontlik sou maak het en tot slagveld stagnasie sou lei. Die voordele van die defensiewe posisie, sou tot die vernietiging van troepe se moraal en gewilligheid om te veg aanleiding gee. Omdat slegs die offensief oorwinning kon bewerkstellig, kon gebrek daaraan en nie die vuurkrag die skuld vir die nederlaag van die Imperiale Russiese Leër in die Russies-Japannese Oorlog gegee word. Foch het gedink datː "In strategie sowel as in taktiek, moet mens aanval".[9]

Op baie maniere is die militêre wetenskap geskep as gevolg van die ervarings van die Eerste Wêreldoorlog. "Militêre instrumente" het die leërs totaal verander met die kavallerie wat byvoorbeeld in die volgende 20 jaar feitlik heeltemal verdwyn het. Die "voorsiening van 'n weermag" sou 'n logistieke wetenskap word in die nasleep van massiewe leërs, operasies en troepe wat ammunisie vinniger kan vuur as wat dit vervaardig kan word. Vir die eerste keer word gebruik gemaak van voertuie wat die binnebrandenjin gebruik, 'n waterskeiding verandering.[10] Militêre "organisasie" sal nie meer wees van die lineêre oorlogvoering nie, maar aanvalspanne en bataljonne wat meer vaardig was met die bekendstelling van masjiengeweer en mortier. Hulle het vir die eerste keer militêre bevelvoerders gedwing om te dink, nie net in terme van rang en onderdane nie maar oor magstrukture.

Taktiek het ook verander, met die infanterie wat vir die eerste keer geskei is van die kavallerie, en moes hulle saamwerk met tenks, vliegtuie en nuwe artillerie-taktieke. Persepsie van militêre dissipline het ook verander. Moraal, ten spyte van streng dissiplinêre houdings, het gedurende die oorlog in alle leërs getaan, maar die beste presteerende troepe is gevind waar die klem op dissipline vervang is met die vertoon van persoonlike inisiatief en groepsaamehorigheid soos wat in die Australiese Korps getoon is tydens die Honderd Dae Offensief. Die militêre wetenskap se analise van militêre geskiedenis wat vir die Europese bevelvoeders misluk het, was op die punt om die weg te baan vir 'n nuwe militêre wetenskap, minder opvallend in voorkoms, maar meer in lyn met die wetenskaplike prosesse van toetsing en eksperimentering, die wetenskaplike metode en vir ewig "getroud" met die idee van die meerderwaardigheid van tegnologie op die slagveld.

Tans het militêre wetenskap steeds verskillende betekenisse vir verskillende organisasies. In die Verenigde Koninkryk en baie van die Europese Unie is die benadering om dit nou te verbind met die burgerlike toepassing en begrip. Die Defence Scientific Advisory Council sien dit op die gebied van wetenskap, ingenieurswese, tegnologie en analise (SETA) wat omvattende strategiese kwessies, prioriteite en beleide bevat wat verband hou met die ontwikkeling van militêre vermoëns.[11] In Europa, byvoorbeeld die Koninklike Militêre Akademie van België, bly die militêre wetenskap 'n akademiese dissipline en word dit langs die sosiale wetenskappe bestudeer, insluitende onderwerpe soos die humanitêre reg. Die Verenigde State se departement van verdediging definieer die militêre wetenskap in terme van spesifieke stelsels en operasionele vereistes, en sluit onder andere gebiede van burgerlike beskerming en magstruktuur in.

Gebruik van militêre vaardighede

[wysig | wysig bron]

In die eerste plek is die militêre wetenskap gemoeid met wie aan militêre operasies sal deelneem en watter vaardighede en kennis hulle sal benodig om dit effektief en vindingryk te doen.

Militêre organisasie

[wysig | wysig bron]

Die ontwikkeling van optimale metodes vir die administrasie en organisasie van militêre eenhede, sowel as die militêre mag as geheel, is van belang. Daarbenewens bestudeer hierdie gebied ander geassosieerde aspekte soos mobilisering/demobilisasie en militêre regering vir gebiede wat onlangs van vyandige beheer oorwin is (of bevry is).

Magstruktureering

[wysig | wysig bron]

Magstruktureering is die metode waardeur personeel en die wapens en toerusting wat hulle gebruik, georganiseer en opgelei word vir militêre operasies, insluitend gevegte. Die ontwikkeling van magstruktuur in enige land is gebaseer op strategiese, operasionele en taktiese behoeftes soos omskryf in die nasionale verdedigingsbeleid, die geïdentifiseerde bedreigings vir die land en die tegnologiese vermoëns van die bedreigings en die gewapende magte.

Magstruktuurontwikkeling word gelei deur leerstellige oorwegings van strategiese, operasionele en taktiese ontplooiing en indiensneming van formasies en eenhede na gebiede en sones waar van hulle verwag word om hul opdragte en take uit te voer. Magstrukturering is van toepassing op alle gewapende magte, maar nie aan hul ondersteunende organisasies soos dié wat vir verdedigingsnavorsingsaktiwiteite gebruik word nie.

In die Verenigde State se magstruktuur word voorgeskryf deur die lys van organisasie en toerusting (TOE of TO & E). Die TOE is 'n dokument wat deur die Amerikaanse Departement van Verdediging gepubliseer word, wat die organisasie, bemanning en toerusting van eenhede van divisiegrootte en af voorskryf, maar ook die hoofkwartier van korpse en leërs insluit.

Magstrukture gee ook inligting oor die missie en vermoëns van spesifieke eenhede, sowel as die eenheid se huidige status in terme van postuur en gereedheid. 'n Algemene TOE is van toepassing op 'n tipe eenheid (byvoorbeeld infanterie) eerder as 'n spesifieke eenheid (die 3de Infanterie Divisie). Op hierdie manier volg alle eenhede van dieselfde tak (soos infanterie) dieselfde strukturele riglyne wat vir meer doeltreffende finansiering, opleiding en indiensneming van soortgelyke eenhede operasioneel moontlik maak.

Militêre studie en opleiding

[wysig | wysig bron]

Militêre studie en opleiding sluit in die bestudeering van die metodologie en praktyke wat betrokke is by die opleiding van soldate, onderoffisiere,(dws sersante en korporale) en offisiere. Dit sluit ook in om klein en groot eenhede op te lei, beide individueel en in samewerking met mekaar vir die staande mag asook die reserwe magte. Militêre opleiding, veral vir offisiere, het ook betrekking op algemene opleiding en politieke indoktrinasie van die gewapende magte.

Militêre konsepte en metodes

[wysig | wysig bron]

Baie van die militêre ontwikkelings vermoë hang af van die konsepte wat die gebruik van die gewapende magte, hul wapentuig/toerusting, en die metodes wat in enige gegewe teater van die oorlog of geveg omgewing gebruik word, rig.

Militêre geskiedenis

[wysig | wysig bron]

Sien hoofartikel: Krygsgeskiedenis

Militêre aktiwiteit is 'n konstante proses oor duisende jare, en die noodsaaklike taktiek, strategie en doelwitte van militêre operasies is in die geskiedenis grootliks onveranderlik. 'n Voorbeeld is byvoorbeeld die van die noemenswaardige maneuver van die dubbele omsingeling, wat beskou word as die "volmaakte" militêre maneuver. Dit is die eerste deur Hannibal in die Slag van Cannae in 216 v.C. uitgevoer is, en later deur Khalid ibn al-Walid in die Slag van Walaja in 633 n.C.

Deur middel van die studie van geskiedenis probeer die weermag die verlede se foute te vermy en huidige vermoëns te verbeter deur bevelvoerders te bemagtig om historiese parallelle tydens 'n slag waar te neem, om sodoende te kapitaliseer op geleerde lesse. Die belangrikste fokus-areas wat deur militêre geskiedenis ingesluit word, is die geskiedenis van oorloë, gevegte en skermutselings, die geskiedenis van die militêre kuns en die geskiedenis van elke spesifieke militêre vleuel.

Militêre strategie en doktrines

[wysig | wysig bron]
Belangrike groot sekuriteit alliansies ██ NATO, ESDP ██ SCO, CSTO ██ PSC ██ SADC

Sien hoofartikelː Militêre strategie

Militêre strategie is in wese die middelpunt van die militêre wetenskap. Dit bestudeer die besondere aspekte van beplanning vir en deelname aan gevegte en poog om die vele faktore te verminder tot 'n stel beginsels wat alle interaksies op die veldslag beheer. In Europa is hierdie beginsels eers deur Clausewitz in sy beginsels van oorlog gedefinieer. As sodanig rig dit die beplanning en uitvoering van gevegte, operasies en oorloë as 'n geheel. Twee groot stelsels oorheers vandag. In breë trekke kan dit beskryf word as die "Westerse" stelsel, en die "Russiese" stelsel. Elke stelsel weerspieël en ondersteun sterkpunte en swakpunte in die onderliggende samelewings.

Moderne Westerse militêre kuns bestaan hoofsaaklik uit 'n samevoeging van Franse, Duitse, Britse en Amerikaanse stelsels. Die Russiese stelsel leen ook van hierdie stelsels, óf deur studie of persoonlike waarneming in die vorm van 'n inval (Napoleon se Oorlog van 1812 en die Groot Patriotiese Oorlog) en vorm 'n unieke produk wat geskik is vir die toestande wat praktisyns van hierdie stelsel sal ondervind. Die stelsel wat geproduseer word deur die analise wat deur militêre kuns verskaf word, staan bekend as 'n doktrine.

Westerse-militêre doktrine maak sterk staat op tegnologie, die gebruik van 'n goed opgeleide en bemagtigde onder-offisier-kadre, en beter inligting verwerking en verspreiding om 'n vlak van slagveldbewustheid te bied waarmee teenstanders nie kan meding nie. Die voordele daarvan is uiterste buigsaamheid, uiterste dodelikheid en 'n fokus op die verwydering van 'n teenstander se C3I (bevel, kommunikasie, beheer en intelligensie van die Engelse command, communications, control, and intelligence) om verlam te word en onbevoeg te maak eerder as om hul gevegsmag direk te vernietig (hopelik word lewens in die proses gered). Die nadele daarvan is hoë koste, 'n afhanklikheid van personeel wat moeilik is om te vervang, 'n enorme logistieke proses, en 'n moeilikheid om sonder hoë-tegnologie-bates te werk as dit uitgeput of vernietig word.

Sowjet-militêre doktrine (en uitvloeisels, in die Gemenebes van Onafhanklike State-lande) berus sterk op massa toerusting en troepe, 'n hoogs opgevoede (alhoewel baie klein) offisierskorps, en voorafbeplande missies. Die voordele daarvan is dat dit nie goed opgeleide troepe benodig nie, nie 'n groot logistieke stelsel benodig nie, is onder streng sentrale beheer is en vertrou nie op 'n gesofistikeerde C3I-stelsel na die aanvang van 'n operasie nie. Hierdie doktrine se nadele is onbuigsaamheid, 'n afhanklikheid van die skok-effek van massa-aanslag (met 'n gevolglike hoë koste in lewens en materiaal), en algehele onvermoë om onverwagse sukses te ontgin of om op onverwagte verlies te reageer.

Chinese militêre doktrine is tans in 'n staat van vloei, aangesien die People's Liberation Army militêre tendense van relevansie vir die Volksrepubliek van China evalueer. Chinese militêre doktrines word beïnvloed deur 'n aantal bronne, insluitende 'n inheemse klassieke militêre tradisie wat gekenmerk word deur strateë soos Sun Tzu, Westerse- en Sowjet-invloede, sowel as inheemse moderne strateë soos Mao Zedong. Een kenmerk van Chinese militêre wetenskap is dat dit klem lê op die verhouding tussen die militêre en die samelewing, asook om militêre magte as slegs een deel van 'n oorkoepelende groot strategie te beskou.

Elke stelsel lei sy offisierskorps in sy filosofie oor militêre kuns op. Die verskille in inhoud en klem is ophelderend. Die Verenigde State-weermag se beginsels van oorlog word omskryf in die U.S. Army Field Manual FM 100-5. Die Kanadese magte se beginsels van oorlog / militêre wetenskap word gedefinieer deur die Land Forces Doctrine and Training System (LFDTS) om te fokus op beginsels van bevel, beginsels van oorlog, operasionele kuns en veldtogbeplanning en wetenskaplike beginsels.

Militêre geografie

[wysig | wysig bron]

Militêre geografie sluit veel meer in as eenvoudige aksies om die hoë grond te neem. Militêre geografie bestudeer die voor die hand liggend, die geografie van oorlogsteaters, maar ook die addisionele eienskappe van politiek, ekonomie en ander natuurlike kenmerke van plekke van waarskynlike konflik (byvoorbeeld die politieke landskap). As 'n voorbeeld, die Sowjet-Afghaanse Oorlog was gebaseer op die vermoë van die Sowjetunie om nie net Afghanistan suksesvol in te val nie, maar ook om die Islamitiese Republiek van Iran gelyktydig militêr en polities in te perk.

Militêre stelsels

[wysig | wysig bron]

Hoe effektief en geskik militêre eenhede hul bedrywighede, missies en take bereik, is nou verwant aan nie net die metodes wat hulle gebruik nie, maar die toerusting en wapens wat hulle gebruik.

Militêre intelligensie

[wysig | wysig bron]

Militêre intelligensie ondersteun die besluitnemingsproses van die gevegsbevelvoeders deur intelligensie-analise van beskikbare data bekom uit 'n wye verskeidenheid bronne, te verskaf. Om die ingeligte analise te verskaf, word die inligtingbehoeftes geïdentifiseer en insette gegee aan 'n proses van versameling, analise, beskerming en verspreiding van inligting oor die operasionele omgewing, vyandige, vriendelike en neutrale magte en die burgerbevolking in 'n gebied van gevegsoperasies en die breër gebied van belang. Intelligensie-aktiwiteite word op alle vlakke van takties na strategies, in vredestyd, die oorgangsperiode na die oorlog en tydens die oorlog uitgevoer.

Die meeste weermagte handhaaf 'n militêre intelligensie vermoë om analitiese en inligting-insamelingspersoneel in beide spesialis-eenhede en ander strukture en dienste te lewer. Personeel gekies vir intelligensiepligte, of spesialis-intelligensiebeamptes en aangewese soldate of nie-spesialiste wat aan intelligensie toegewys is, mag gekies word vir hul analitiese vermoëns en intelligensie, voordat hulle formele opleiding ontvang.

Militêre intelligensie dien om die bedreiging te identifiseer, en verskaf inligting oor die verstaan van beste metodes en wapens om te gebruik in afskrikking of om die bedryging te verslaan.

Militêre logistiek

[wysig | wysig bron]

Militêre logistiek is die kuns en wetenskap van beplanning en uitvoering van die beweging en instandhouding van militêre magte. In sy mees omvattende sin is dit die aspekte of militêre operasies wat fokus op die ontwerp, ontwikkeling, verkryging, berging, verspreiding, instandhouding, ontruiming en beskikbaarstelling van materiaal; die beweging, ontruiming en hospitalisasie van personeel; die verkryging of konstruksie, instandhouding, bedryf en beskikking van fasiliteite; en die verkryging of verskaffing van dienste.

Militêre tegnologie en toerusting

[wysig | wysig bron]

Militêre tegnologie is nie net die studie van verskeie tegnologieë en toepaslike fisiese wetenskappe wat gebruik word om militêre mag te vergroot nie. Dit kan ook uitbrei na die studie van produksiemetodes van militêre toerusting, en maniere om prestasie te verbeter en materiaal en / of tegnologiese vereistes vir die produksie daarvan te verminder. 'n Voorbeeld is die poging aangewend deur Nazi-Duitsland om kunsmatige rubbers en brandstowwe te produseer om hul afhanklikheid van ingevoerde POS (petroleum, olie en smeermiddels) en rubbervoorrade te verminder of uit te skakel.

Militêre tegnologie is uniek in sy toepassing, nie in die gebruik daarvan in basiese wetenskaplike en tegnologiese prestasies nie. Vanweë die uniekheid van die gebruik poog militêre tegnologiese studies om evolusionêre sowel as die seldsame revolusionêre tegnologieë in hul behoorlike plek van militêre toepassing in te sluit.

Militêre studie-joernale

[wysig | wysig bron]

Die volgende is noemenswaardige joernale in die veldː[12]

  • Armed Forces & Society
  • Contemporary Security Policy
  • Defense & Security Analysis
  • European Security
  • International Journal of Intelligence and Counterintelligence
  • International Peacekeeping
  • International Security
  • Joint Forces Quarterly
  • Journal of Strategic Studies
  • Military Psychology
  • Military Review
  • Nonproliferation Review
  • Orbis (journal)
  • Parameters (journal)
  • Security Dialogue
  • Security Studies (journal)
  • Small Wars & Insurgencies
  • Survival (journal)
  • The Journal of Security Strategies
  • The RUSI Journal
  • The Washington Quarterly

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. Jordan, 2013. bl. 880.
  2. Gat, bl. 12
  3. Gat, bl.29
  4. Lodge, bl.194
  5. Dupuy, bl.12
  6. Barnard, bl.248
  7. Gat, bl. 113
  8. Dupuy, bl. 15
  9. Gat, bl.138-139
  10. Thompson, bl.50
  11. "Defence Scientific Advisory Council - GOV.UK". www.mod.uk (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 Desember 2012. Besoek op 10 Junie 2019.
  12. "Google Scholar Metrics, Military Studies" (in Engels). Google. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Januarie 2020. Besoek op 15 Desember 2012.

Bronne

[wysig | wysig bron]
  • Barnard, Henry, Military Schools and Courses of Instruction in the Science and Art of War in France, Prussia, Austria, Russia, Sweden, Switzerland, Sardinia, England, and the United States, Part I – France and Prussia, J.B. Lippincott & Co., Philadelphia, 1862
  • Dupuy, Trevor N., Understanding War: History and Theory of Combat, Leo Cooper, London, 1992
  • Gat, Azar, The Development of Military Thought: The Nineteenth Century, Oxford University Press, London, 1992
  • Jordan, Kelly C., "Military Science", in G. Kurt Piehler, ed. Encyclopedia of Military Science, SAGE Reference, Volume, 2. pp. 880–885.
  • Lodge, Henry Cabot, (ed.), The North American Review, Making of America Project, University of Northern Iowa, 1878
  • Muehlbauer, Matthew S., and David J. Ulbrich, eds. The Routledge History of Global War and Society (2018) [1]
  • Muehlbauer, Matthew S., and David J. Ulbrich. Ways of War: American Military History from the Colonial Era to the Twenty-First Century (2018) [2]
  • Soeters, Joseph; Shields, Patricia and Rietjens, Sebastiaan. Routledge Handbook of Research Methods in Military Studies New York: Routledge, 2014.
  • Thompson, Julian, Lifeblood of war: Logistics in armed conflict, Brassey's classics, London, 1991

Notas

[wysig | wysig bron]
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Engelse Wikipedia vertaal.