Kuns en kultuur in die Goelag

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie

Kuns en kultuur in die Goelag se strafkampe, wat in die eerste helfte van die 20ste eeu oor die hele Sowjetunie versprei was,[1] het 'n verskeidenheid vorme aangeneem. Teater, musiek, beeldende kunste en letterkunde het 'n rol gespeel in die kamplewe van baie van die miljoene gevangenes in die Goelag-stelsel. Sommige skeppende bedrywighede is deur gevangenes self georganiseer en uitgevoer (soms in die geheim), terwyl die kampadministrasie vir ander verantwoordelik was. Professionele kunstnaars was soms aan die hoof van projekte, terwyl ander deur amateurs georganiseer is.

Die duidelike teenwoordigheid van die kunste in die Goelag-kampe is 'n getuigskrif vir die vindingrykheid en veerkragtigheid van dié gevangenes, wat dikwels materiële voordele of geestelike bevrediging gekry het uit hulle betrokkenheid by kunsprojekte.

Teater en musiek[wysig | wysig bron]

Een van die sigbaarste kunsvorme in die Goelag was die uitvoerende kunste. Baie gevangenes, van ervare akteurs en musikante tot amateurs, het óf deelgeneem aan teaterproduksies in die kampe óf dit bygewoon. Soms het selfs kampamptenare betrokke geraak. In sy memoires, Dear America!, beskryf Thomas Sgovio 'n produksie waarin die hoof van die kampadministrasie die hoofrol vertolk het.[2]

Goelag-teaters[wysig | wysig bron]

Die verskynsel van Goelag-teaters strek amper so ver terug as die kampe self. Gevangenes by die Solowjetski-strafkamp, die USSR se eerste Goelag-kamp,[3] het in 1923 al 'n amateurteatergroep gestig. Die akteurs het aanvanklik nie toegang tot draaiboeke gehad nie en hulle moes materiaal uit klassieke toneelstukke onthou. Die geselskap is nie amptelik erken nie en die lede het nie spesiale behandeling gekry nie; hulle moes dikwels ná 'n dag se werk repeteer. Die volgende jaar het die gehalte van opvoerings baie verbeter ná die aankoms van 'n groep professionele akteurs wat saam in hegtenis geneem is.[4]

Teen die 1940's het baie kampe reeds toneelgeselskappe gehad en het die direkteurs van sekere Goelag-kampe selfs met mekaar meegeding om te kyk wie met die beste opvoerings vorendag kon kom.

Talent was volop in die kampe. Die sangers Wadim Kozin en Lidia Roeslanowa, die aktrises Walentina Tokarskaja en Zoja Fjodorowa en talle ander bekende kunstenaars het tyd in Goelag-kampe deurgebring.[5] Soms is niegevangenes gehuur om die kamp se eie akteurs aan te vul. Dit was die geval in die teater van die Workoeta-kamp, waar 'n professionele regisseur van Moskou gehuur is vir sekere opvoerings.[6] Die bevelvoerder van die Oechta-kamp het dit bymekaargekry wat die skrywer en kunstenaar Ljef Razgon 'n "regte operageselskap" genoem het, selfs 'n danser van die Bolsjoi-teater. Die geselskap se regisseur was Konstantin Egert, 'n akteur van die Mali-teater wat gespeel het in die prent van 1926 Die legende van die beer se troue. Opvoerings in Oechta kon meeding met dié van professionele geselskappe in Moskou.[7] Die indrukwekkende gebou waarin die teater eens gehuisves is, staan steeds in Oechta.[8]

Van die werk wat in die Goelag opgevoer is, sluit in dié van (kloksgewys van links heel bo): Tsjechof, Gorki, Poesjkin en Gogol.

In die stad Magadan het die aankoms van die regisseur Iwan Nikisjof in 1939 gelei tot 'n florerende kunstoneel.[5] Verskeie teaters is spesiaal in Magadan gebou.[8] Die toneelgesleskap, wat baie professionele sangers en dansers ingesluit het,[8] het veral voor hoë amptenare van die tronkstelsel in Magadan opgetree, maar "kultuurbrigades" is ook geskep om gevenagenes in 'n groot gebied te vermaak.[9]

Soorte opvoerings[wysig | wysig bron]

Verskeie genres is in die Goelag-opvoerings verteenwoordig – van drama tot dans en van operas tot operettes. Dikwels het kampamptenare die materiaal beheer, maar nie altyd nie. Sowjet-propaganda is aangemoedig.[6] Die meeste geselskappe het egter klassieke of gewilde werke verkies.

In die vroeë jare het die teater in die Solowjetski-kamp Anton Tsjechof se Oom Wanja, Maksim Gorki se Kinders van die son en toneelstukke deur Nikolai Gogol opgevoer; dit het ook akrobatiese en orkesvertonings gehou en rolprente vertoon.[10] In Workoeta is die operas Ewgeni Onegin (deur Aleksander Poesjkin) en Rigoletto (deur Giuseppe Verdi) opgevoer.[6]

Weens die stres en isolasie het gevangenes en amptenare dikwels die opvoering van ligter en optimistieser werke versoek.[7] Komedie was altyd 'n groot sukses. Werke wat opgevoer is, sluit in dié van Sjkwarkin, Karatigin[11] en Dimitri Panin.[12]

Tronkorkeste[wysig | wysig bron]

Veral musiek in die Goelag het nou verband met die werk gehou. Verskeie kampe het musiek in hulle geveangens se werkdag geïnkorporeer. Soms sou individuele musikante of hele okeste die gevangenes vermaak terwyl hulle bymekaarkom en na hulle werk marsjeer.

Kazimierz Zarod het beskryf hoe die orkes in sy kamp, wat uit 'n mengsel van professionele musikante en amateurs bestaan het "wat saam nogal goeie musiek gemaak het", elke oggend by die hek sou staan en militêre styl musiek speel terwyl die gevangenes na hulle werkplekke stap.[13]

Die KWTsj[wysig | wysig bron]

Benewens kuns wat deur gevangenes geskep is, is 'n sekere hoeveelheid kultuur en kreatiwiteit deur die regering in die kampe aangemoedig – selfs afgedwing. Die departement van kultuur en opvoedkunde, of Koeltoerno-Wospitatelnaja Tsjast (KWTsj), was 'n instelling wat oënskynlik geskep is vir die "heropvoeding" van die gevangenes om hulle by die verwagtings, toestande en doelwitte van die kampe te help aanpas.[14] Die vroegste KWTsj's (wat in die 1920 geskep is onder die naam "politieke opvoedingsafdelings”) was bedoel as 'n kommunistiese plaasvervanger vir tronkpriesters en kerkdienste.[15] In die praktyk was hulle hoofdoel om propaganda te verskaf wat bedoel was om kampe se produksie te verhoog.[14] Hulle moes ook die gevangenes besig hou, want die owerhede het geglo vrye tyd kan daartoe lei dat gevangnenes na hulle misdaadgewoontes terugkeer.[16]

Beeldende kunste[wysig | wysig bron]

Beeldende kunste in die Goelag is óf deur die KWTsj beheer óf in die geheim beoefen.[17] In die KWTsj is van kunstenaars verwag om tot die kamp se dekor by te dra. Dit is as "sagte arbeid' beskou en kunstenaars wat daarvoor gekies is, is dikwels as die vertrouelinge van die amptenare beskou.[18] Sommige kunstenaars was moreel teen sulke werk gekant, maar die voordeel van luukses wat dit verskaf het, soos beter kos, het dit gewild gemaak onder gevangenes.[18]

Ander take in die KWTsj het ingesluit die verf van nommers vir die gevangenes, kommunistiese slagspreuke en plakkate vir die kampe, en portrette van Stalin.[17] Sommige kunstenaars moes geïdealiseerde portrette van medegevangenes skilder wat hulle kon huis toe stuur in die plek van foto's om die haglike omstandighede van die lewe in die kampe weg te steek.[17]

Kopieë van broemde 19de-eeuse Russiese skilderye is ook soms deur KWTsj-kunstenaars geskilder. Sommige het die administrasiegeboue versier[17] en ander is aan vrye burgers verkoop.[18]

Kunstenaars se vindingrykheid[wysig | wysig bron]

Omdat die kunstenaars nie kunstoerusting gehad het nie, moes hulle hulle eie maak uit materiaal wat hulle in die kampe kon bymekaarmaak. Veral kunstenaars wat nie kKlein gedrukte tekson staatmaak op amptenare wat die reëls gebuig het of die struktuur van die KWTsj nie, moes vindingrykheid aan die dag lê.

Skaakbord en -stukke, waarvan laasgenoemde van draad is, wat in die 1970's in die Goelag gemaak is.

Kunstenaars moes enigiets gebruik wat hulle in die hande kon kry. Verf kon gemaak word deur gepoeierde klei met hawermout te meng. Dié wat toegang tot varke gehad het, kon varkbloed gebruik om verf te verdik en hare in varkhokke bymekaarmaak om kwaste van te maak.[17] Sgovio het van medekunstenaars geleer hoe om olieverf te maak deur gedroogde huisverf met sonneblomolie te meng.[18] Om skilderdoeke te maak is stukke lappe, sakke en moppe teen houtbokse gespan.[17]

Om naald en garing te maak vir naaldwerk het gevangenes rafels van lappe en onderklere bymekaargemaak[18] wat aan naalde van visgrate geryg is.[17]

Die stelle en kostuums vir teateropvoerings was 'n toonbeeld van wat gevangenes uit niks kon maak. Pruike is gemaak van stukke katoen; fluweel uit mediese verbande en visnette; en meubels uit eetsaalstoele en riete.[17]

Kunstenaars is dikwels gevra om kunswerke te maak in ruil vir ekstra kosrantsoene. Die wori, 'n georganiseerde bende van diewe in die kampe, was gereelde klante; hulle het genoeg plundertogte uitgevoer om die kunstenaars van kunstoerusting te kon voorsien én hulle te kon betaal. Sgovio het tatoes op verskeie wori aangebring van naakte vroue, meerminne, teks en in een geval 'n groot portret van Lenin op die gevangene se bors sodat 'n "vuurpeloton hom nie sal skiet nie".[18]

Sketse van naakte vroue is algemeen versoek deur die gevangenes, wat meestal in jare nie 'n vrou gesien het nie. Sgovio is dikwels gevra om naakte vroue vir gevangenes en kampamptenare te skets. Dié sketse was soms die middelpunt van "masturbasie-orgies" onder gevangenes.[18]

Sommige gevangenes het kunswerke huis toe gestuur. Sgovio het eenkeer 'n bos blomme op 'n gevangene se liefdesbrief geskets, en daarvoor is hy met witbrood en tabak betaal.[18]

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. ↑ Applebaum, Anne (2003). Gulag: A History. New York: Random House, Inc. pp. xvi-xvii. ISBN 0-7679-0056-1.
  2. ↑ Sgovio, Thomas (1979). Dear America!. New York: Partner's Press, Inc. p. 231.
  3. ↑ Solzhenitsyn, Aleksandr (1973). The Gulag Archipelago, 1918-1956: An Experiment in Literary Investigation. New York: Harper & Row, Publishers, Inc. p. 32. ISBN 0-06-013914-5.
  4. ↑ Applebaum, Anne (2003). Gulag: A History. New York: Random House, Inc. pp. 25. ISBN 0-7679-0056-1.
  5. ↑ 5,0 5,1 Solzhenitsyn, Aleksandr (1973). The Gulag Archipelago, 1918-1956: An Experiment in Literary Investigation (Volume 2). New York: Harper & Row, Publishers, Inc. pp. 498. ISBN 0-06-097063-4.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Birch, Douglas (9 Maart 2003). "The art of surviving the gulag". The Baltimore Sun. Besoek op 9 Januarie 2012.
  7. ↑ 7,0 7,1 Razgon, Lev (1997). True Stories. Dana Point: Ardis Publishers. pp. 228. ISBN 0-87501-108-X.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Applebaum, Anne (2003). Gulag: A History. New York: Random House, Inc. pp. 268. ISBN 0-7679-0056-1.
  9. ↑ Ginzburg, Eugenia (1981). Within the Whirlwind. New York: Harcourt Brace Jovanovich, Inc. p. 16. ISBN 0-15-697649-8.
  10. ↑ Applebaum, Anne (2003). Gulag: A History. New York: Random House, Inc. pp. 25–6. ISBN 0-7679-0056-1.
  11. ↑ Joffe, Nadezhda (1995). Back in Time: My Life, My Fate, My Epoch. Oak Park: Labor Publications, Inc. p. 144. ISBN 0-929087-70-4.
  12. ↑ Panin, Dimitri (1976). The Notebooks of Sologdin. New York: Harcourt Brace Jovanovich, Inc. p. 78. ISBN 0-15-166995-3.
  13. ↑ Zarod, Kazimierz (1990). Inside Stalin's Gulag: A True Story of Survival. Sussex: The Book Guild Ltd. pp. 101–2. ISBN 0-86332-511-4.
  14. ↑ 14,0 14,1 Applebaum, Anne (2003). Gulag: A History. New York: Random House, Inc. pp. 231. ISBN 0-7679-0056-1.
  15. ↑ Solzhenitsyn, Aleksandr (1973). The Gulag Archipelago, 1918-1956: An Experiment in Literary Investigation (Volume 2). New York: Harper & Row, Publishers, Inc. pp. 469. ISBN 0-06-097063-4.
  16. ↑ Solzhenitsyn, Aleksandr (1973). The Gulag Archipelago, 1918-1956: An Experiment in Literary Investigation (Volume 2). New York: Harper & Row, Publishers, Inc. pp. 474. ISBN 0-06-097063-4.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 17,5 17,6 17,7 Tikhanova, V.A.; B.V. Trofimov; N.G. Okhotina (1998). "Art and Life in the Gulag". Memorial Society Museum Catalogue.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 18,4 18,5 18,6 18,7 Sgovio, Thomas (1979). Dear America. Partners' press, inc.

Skakels[wysig | wysig bron]

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Kuns_en_kultuur_in_die_Goelag&oldid=2494654"