Lugspoortrein

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
'n Lugtrein netwerk

Lugspoortreine loop op spoorlyne wat in hul geheel of gedeeltelik op viadukte (oorbrûe) aangelê is. Hierdie konstruksie is die alternatief wanneer ondergrondse spoorvervoer (moltreine) om ekonomiese of praktiese redes nie gebruik kan word nie.

Lugspoortreine kan op twee spore ("duorail", dubbelspoor) of op een spoor ("monorail", enkelspoor) voortbeweeg, en by laasgenoemde kan die voertuig ook hangende (hangspoor) voortbeweeg. Die oudste en bekendste lugspoorweg is die sogenaamde Third Avenue Elevated in New York in die VSA. Die spoorlyn is ongeveer 30 km lank en is in 1878 tussen Manhattan en Bronx Park, oor die hele lengte van Third Avenue, aangelê.

In 1902 is die spoorlyn geëlektrifiseer en daarna tot in 1950 gebruik, waarna dit gedeeltelik en in 1973 uiteindelik heeltemal gesluit is. Die "Elevated" vorm deel van die agtergrond in talle romans en het ook al in talle films 'n rol gespeel, onder meer in die film The French Connection. Uit ongeveer dieselfde tyd dateer die lugspoortrein van Chicago, wat in 1892 in gebruik geneem en in 1905 feitlik die hele stad oorbrug het. Die Amerikaanse stad Boston het ook 'n lugspoorlyn wat oor 38 km strek.

In Europa word lugspoortreine op kleiner skaal in stede soos Parys en Rotterdam gebruik as deel van die spoorwegnet of die moltreinstelsel. By die vroeëre vervoerstelsel is dubbelspore gebruik, maar die enkelspoorstelsel is deesdae gewilder. Die oudste enkelspoorstelsel is die in Wuppertal (Duitsland), wat uit 1900 dateer en die "Schwebebahn" heet. Die Schwebebahn is 13 km lank en rus op 472 pilare, maar is lawaaierig omdat die drastelle nie geveer is nie.

Aanvanklik is staal vir lugspoorkonstruksies gebruik, maar dit is later deur beton vervang. Die voertuie beweeg op rubberwiele oor die betonbalke en word deur horisontaal geplaasde leiwiele ondersteun. Soortgelyke stelsels kom in Disneyland (Los Angeles), Seattle (VSA) en in Tokio voor. In Frankryk is daar in 1964 ʼn eksperimentele hangspoor gebou. Die voertuig hang aan wiele wat in die gleuf van 'n hol betonkanaal loop. Op hierdie 1,37 km lange spoor kon die voertuig 'n snelheid van tot 100 km/h haal.

In Japan is daar soortgelyke stelsels, waarvan net die 7 km lange Jokohama-spoor van praktiese waarde is. Enkelspoortreine word bo dubbelspoortreine verkies omdat sulke stelsels vinnig en goedkoop gebou kan word en geruisloos is, hoewel wissels en kruisings by enkelspore moeilik aangelê kan word en enkelspoorlyne gewoonlik geïsoleerde verbindings tussen twee vaste punte vorm. Naas wiele is ander metodes ontwikkel waardeur lugspoortreine op 'n baan gehou en voortbeweeg is onder meer lugkussings en magneetkussings.

Lugkussingtreine word deur vertikale en horisontale lugkussings ondersteun en word deur middel van lugskroewe, straalmotore of dryfwiele oor 'n betonbaan aangedryf. 'n Voorbeeld hiervan is die Franse "aerotrain", wat met 80 passasiers aan boord ʼn snelheid van tot 300 km/h kan bereik, terwyl Engeland 'n soortgelyke "hovercraft train" het. By magneetkussingtreine word die voertuig deur die afstotende kragte van elektromagnete onder aan die trein en op die staalspore gedra.

Aandrywing geskied deur middel van spesiale elektromotore en die voertuie word dikwels met behulp van 'n outomatiese rekenaarstelsel beheer. Die elektriese energie word van kabels aan die kant van die trein verkry en remming vind plaas deur die stroomrigtings om te keer. By magneetkussingspoorweë is die gebruik van kruisings en wissels wel moontlik. Magneetkussingtreine bied baie moontlikhede en snelhede van tot 500 km/uur is al daarmee bereik, terwyl dit, afgesien van die viadukte, feitlik geen ruimte op die grond in beslag neem nie.

Bronnelys[wysig | wysig bron]